«Bolashaq» týlegi tek tanquray men qúlpynay ósirip qana qoymay, qazaq jerinde asa kóp taralmaghan jiydek súrpymen ainalyspaqshy

 «Algabas Agri-Food» kompaniyasynyng diyrektory Núrlan Apushev tәjiriybesi mol kәsipker ghana emes, bilikti maman. Ol Kanadada «Bolashaq» baghdarlamasy ayasynda «Auyl sharuashylyghy ekonomikasy» mamandyghyn oqyp keldi. Jiydek ósirip-satumen shúghyldanghanyna altynshy jyl. Núrlan  «kók jiydek» dep atalatyn búl jiydekti ósiruding qanday paydasy baryn jәne otandyq ónimning importtan nelikten arzan bolatyndyghyn  әngimeledi.

– Búl biznesti neden bastadynyz? 

-  Men egilgen mýk jiydegin satudan bastadym. Ártýrli elderge –

Reseyge, Europagha,  azdap Aziya men Tayau Shyghysqa eksportqa shyghardym. Shamamen 23 tonnalap konteynermen jetkizdim. 2014 jyly Qazaqstanda «Algabas Agri-Food» kompaniyasyn tirkedim.  Ótken jyldyng shildesinde qyzmetimizdi jandandyra bastadyq.  Múnda bir konteyner mýk jiydek әkeldim, kele-kele basqa pozisiyalar qosa týstim. Qazir HoReCa sektoryna múzdatylghan jiydekting 11 týrin jetkizemiz. Uaqyt óte kele jiydek ósiru jayly oilana bastadym.

Endi búl 11 pozisiyany jergilikti jiydekpen auystyrmaqshymyn. Sórelerde qazaqstandyq ónimder túrsa degen tilegim bar. 2016 jyldyng qantarynda seriktesimmen birge kók jiydekting Ontýstik Amerikada qalay ósetinin kóru ýshin  bardyq.  Eksport ýshin zor әlueti bar daqyl eken. Qazaqstangha amerikalyq seleksiyanyng 15 súrpyn әkeldik, qazir synau ýstindemiz. Sonymen qatar yrghaydyng 9 súrpyn, tanquraydyng 2 týrin әkeldik.

Qazir Astanadan 60 shaqyrym jerdegi Damsa kentinde bir gektar egistikte  qúlpynay ósedi.  Qalalyqtar otbasymen birge egis basyna kelip jinaydy. Batysta búl kópshilikke keng taralghan әdis, múnday fermalar «Pick your on» – «Óz qolynmen jina» dep atalady.

Kóbine qúlpynay Astanagha ontýstikten jetedi. Al qúlpynaydyng saqtalu merzimi – 5 kýn.  Ony tasymaldasan, keminde 3 kýn ótip ketedi. Yaghny bәsekege qabiletti emes. Al bizge keletin adamdar iyisi búrqyraghan, janadan ýzilgen qúlpynay teredi.  Onyng ýstine pestisid qoldanbaymyz. Balagha ne bersek, sony ózimiz ósiremiz.  Áriyne, ziyankesterge bola tuyndaytyn týitkilder bar, biraq olardy himiyanyng kómeginsiz sheshuge tyrysamyz.

– Facebook-taghy postynyzdyng astyna kóp pikir jazyldy. Sizding óniminizge degen súranysqa osynyng әseri boldy ma?!

–  IYә, 5 mynnan astam layk  basyldy.  Telefon shalushylar óte kóp boldy. Qazir 133 otbasy qúlpynay jinau ýshin kezekke túrdy. Men qiynshylyqtar jayly jazdym, shynynda onday óte kóp boldy. Kóshetterdi Europadan úshaqpen әkeldik, kedendik, karantindik qyzmet jәne t.b. boyynsha kedergiler boldy. Sonan olardy otyrghyzu, adam resurstary... Múnyng barlyghynan óttik, qazir ónim jinaudamyz.  Qyrkýiekting sonyna deyin, alghashqy salqyn týskenshe  jiydek bolady. Qazirgi kezde 1 ga egis bar, әriyne, búl az.  Taghy 5 ga keneymekshimiz, onda da qúlpynay men tanquray ekpekpiz. 

– Qúlpynaydyng kóshetterin nege Europadan әkeldiniz? Bizde de bar emes pe?

–  Bizgi keregi ónimdiligi, birneshe ret ónim beretin súryptar bar.   Qazir kók jiydekke mәn berudemiz, óitkeni búl jiydekting keleshegi bar.  Shyn mәnisinde Qazaqstanda jana industriya bastamaqpyz.  Múnda zor ekonomikalyq әleuet seziledi.  Dәmi de ózgeshe, paydasy da shash-etekten. Kók jiydekting óndiristik plantasiyasyn salu ýshin keminde 50 ga qúnary say topyraqty jer izdeudemiz.

– Paydasy neden?

– Kók jiydekting әr kilogramy qazir shamamen 40 dollar.  Búl bagha tym qymbat. Múndaydy ekining birining qaltasy kótere bermeydi. Qalyng búqaranyng qoly jetui ýshin, dәmin tatuy ýshin әr kilogramyn 5 dollargha týsiru kerek.  Yaghny baghany 8 ese azaytu kerek.

– Búl qoldan kele me?

– IYә.  Eger kóp kólemde salsaq, qoldan keledi. Qazirding ózinde әr  kilogramyn 1000 tengeden satudamyz, al «GalMartta» súrypty qúlpynaydyng әr kilogramy  9 myn  tengeden.   Búl iri jiydek, amerikandyq  seleksiya. Ádette jiydekting ne dәmi, ne kóz tartarlyghy bolady ghoy. Al búl jiydek әri tәtti, әri kózding jauyn alady. GMO da emes.

– Ádette adamdar múnday iri jiydekti alugha qorqady ghoy, dәmi plastmassa tatidy dep oilaydy.

– Bizge kelgen adamdar dәn riza. Onyng ýstine tabighat ayasynda demalady, taza aua jútady.

– Sonymen kókjiydekke kóbirek kónil bólesiz ghoy?

– Qúlpynay jәne tanquray, eng aldymen, tez ósip-ónedi, salghan qarjyng qaytarymdy. Al kók jiydek – auqymdy jәne úzaqmerzimdi joba. 3-4 jylda ghana ónim bere bastaydy.  4 jyldan song keletin nәtiyjeni kýtip otyra bermey, tanquray men qúlpynaydan bastap kettik.

– Týsinikti. Súhbatynyzgha kóp rahmet! Tabys tileymiz!  

Abai.kz