BALAMALY ENERGETIKAGhA SÚRANYS BAYaULAP TÚR
Memlekettik baghdarlamalar ayasynda jýzege asyrylyp jatqan balamaly energiya kózderin tabu jәne óndiru júmystary elimiz boyynsha kesheuildep túr. Mysaly, 2015 jyldyng qorytyndysy boyynsha elimizdegi Janartylghan energiya sektory (әri qaray JES) belgilengen mejeden 3-3,5 payyzgha kemigen. Ótken jyldyng qorytyndy esebine sýiensek, Qazaqstandaghy JE generasiyasy quattylyghy jóninen 42%-gha artyp, 251,5 MVt-yny qúrasa, óndiris kólemi jóninen 28%-gha úlghayghan (740,5 mln kVt-sagh),-dep habarlaydy «Ekspert Qazaqstan».
IRENA derekterine sәikes, elimizdegi «jasyl» stansiyalardyng songhy bes jyldaghy óndirgen energiya quaty 231 payyzdy qúraghan eken. Búl postkenestik elder ishindegi eng joghary kórsetkish bolghanymen, salystyrmaly týrde kónil kónshiterlik nәtiyje emes. Mysaly, dәl osynday energiya kózin óndirip otyrghan Reseyde búl kórsetkish 37%-dy, Ázirbayjanda — 64%-dy, Ukrainada — 171%-dy, al Estoniyada — 184%-dy ghana qúrapty. Desek te, absoliutti kórsetkish boyynsha balamaly energiya óndiruden energojýiesi qúrylymy bizding elimizdegiden 6 esege kishi bolsa da Estoniya birinshi orynda túr eken.
Al Qazaqstannyng Energetika ministrligi 2016 jyldyng birinshi mausymyndaghy kórsetkishter boyynsha elimizdegi shaghyn GES-ting quattylyghy 124,75 MVt-ny qúraghanyn aitady. Búl degeniniz barlyq JE stansiyalar ónimining 48%-y ghana. (Sonyng ishinde Tasótkel GES (9,2 MVt), Esik GES-2 (5,1 MVt) jәne Qaratal GES-nyng (2,3,4) quattylyghy 11,9 MVt-ny qúrap otyr. Sonday-aq, keleshektegi jobalar qatarynda Lepsi GES-2 (17 MVt), Bartoghay GES-28 (20 MVt)jәne Kórin GES (28 MVt) de bar eken).
Al Qazaqstandaghy irili-úsaqty ózenderding energopotensialy jylyna 7,6 mlrd kVt-saghatty qúraydy eken.
JES ónimining jiyntyq quattylyghyny - 70,3 MVt-ny qúrasa, búl Qazaqstan boyynsha barlyq «jasyl» stansiyalardyng 28,5%-yna tiyesili bolmaq. Osynyng ishinde eng iri jobalar — quattylyghy 45 MVt-ny qúraytyn Ereymentau JES-i bolyp tabylady.
Atalghan stansiya (Ereymentau JES) qarapayym jylu elektr stansiyalary bir jylda 100 myng tonnadan astam kómir jaghu arqyly óndiretin energiya kózderin balamaly joldarmen óndiruge mýmkindik ashady degenimizben búl salada júmystar bәsensigen.. Tipti, atalghan JES Aqmola oblysynyng energoqajettiligin tútas qamtamasyz etuge qauqary jetkenimen, әzirshe búl formaldy ghana derekter. Elimiz boyynsha quattylyghy jóninen ekinshi orynda Qordaydaghy Janartylghan energiya stansiyasy (4 MVt) túr.
Aldaghy uaqytta atalghan JES kólemin 21 mvt-gha degeyin úlghaytu josparlanghan. Búl ne beredi? Sonymen qatar, biyl elimizdegi barlyq jel energiya stansiyalary bar bolghany 100 mln kVt-tan asatyn elektr quatyn óndirgen.
Desek te, Memeket tarapynan qabyldanghan arnayy baghdarlamalardyng kóbisi jýzege asyrylmay jatqany da jasyryn emes. Qazaqstandaghy JES-ty damytu baghdarlamasy 2003 jyldan beri QR Ýkimetining qarauynda ekenin eskersek, búl júmystardyng birshama kesheuildep túrghanyn anyq bayqaugha bolady. Al 2004 jyly QR Ýkimeti men PROON-nyng birlesken jobasy – «Qazaqstan – jeleenergetikasy naryghyn damytu» baghdarlamasy qolgha alynghan. Alayda búl baghdarlama da keyinge shegerilipti.
Sonday-aq, 2007 jyly jelenergetikasyn óndiru júmystaryn 2015 jylgha deyin damytugha baylanysty memlekettik baghdarlama әzirlengen bolatyn. Ol boyynsha 2015 jylgha deyin elimizde JES ónimi quattylyghyn 300 MVT-gha deyin jetkizu jәne 900 mln kVt enegriya óndiru josparlanghan. Ókinishke oray búl da tek qaghaz jýzinde qalyp otyr. Al 2024 jylgha deyin búl kórsetkishti 2000 MVt-gha deyin jetkizu jәne 5 mlrd kVt energiya óndiru mindettelgen.
2015 jyldyng qorytyndysy boyynsha elimiz boyynsha jelenergetikasy ónimi 3-3,5 esege tómendepti.
Abai.kz