Ýshtildilik – zaman súranysy

«Qazaqstan býkil әlemde ýsh tildi paydalanyp joghary bilimdi el retinde tanylugha tiyis. Búlar, qazaq tili-memlekettik til, orys tili - últaralyq qatynas tili jәne aghylshyn tili - jahandyq ekonomikagha oidaghyday kirigu tili» - dep Elbasymyz óz joldauynda aityp ketkendey, qazirgi zaman aghylshyn tilin talap etude. Aghylshyn tili birinshi dýniyejýzilik әmbebap tili bolyp tabylady. Elimizding tarihynda bolyp jatqan әleumettik - ekonomikalyq, memlekettik zor últtar men úlystardyng bir-birin týsinuine halyqaralyq sipat alghan aghylshyn tilining ózindik róli zor. Álemdegi kóptegen elder aghylshyn tilinde sóileydi. Búl til qazirgi zamanda jahandyq til bolghandyqtan, onyng Qazaqstandaghy róli jәne bolashaqtaghy manyzy zor. HHI ghasyrda qazaq eli biyik belesterge kóterilude. Bir jarym ghasyrlyq tarihy bar dýniyejýzilik EKSPO-ny ótkizu mәrtebesine postkenestik kenistikte birinshi bolyp Qazaqstan qol jetkizdi. Yaghni, búl Qazaqstannyng әlemdik dengeydegi abyroyly megajobasy. EKSPO 2017 - Qazaqstannyng elordasy Astana qalasynda Halyqaralyq kórmeler burosy ayasyndaghy halyqaralyq kórme. Ol TMD elderi men Ortalyq Aziya aumaghyndaghy ótkiziletin eng alghashqy halyqaralyq dengeydegi kórmege ainaluy mýmkin. Kórmege 5 mln-day adam qatysady dep josparlanuda. Onyng 15 payyzy sheteldikter. Qazaqstan tarihynda erekshe oryn alatyn ejelgi Otyrar óniri eng tartymdy turistik baghyttardyng biri bolghandyqtan, sheteldik turisterding kóptep kelui yqtimal. Songhy jyldary Arystanbab jәne Otyrartóbe siyaqty tarihy oryndargha Evropa, Resey, Qytay, Japoniya, Arab jәne Tayau Shyghys elderinen keletin turisterding sany jyldan-jylgha artuda. Biyldyng ózinde Otyrar memlekettik arheologiyalyq qoryq – muzeyining ekskursiyalyq obektilerine kelgen sheteldik qonaqtardyng sany shamamen 5 myngha juyqtaydy. Al, olardyng qatynas tili - aghylshyn tili. Olargha joghary dengeyde qyzmet etu - bizding mindetimiz. Sol arqyly biz elimizding mәdeniyetin әlemge tanytugha óz ýlesimizdi qosamyz degen oidamyz.

Bir shanyraqty kóteru ýshin ýsh dingek kerek emes. Bir dingekpen kótergen shanyraqtyng jan-jaghynan uyqtar qadalyp, onyng beriktigin qamtamasyz etedi. Bizding altyn dingegimiz, túghyrymyz – qazaq tili, al jan-jaghynan ózge tilder memlekettik tildi qoldap uyq sekildi qadalady. Biraq keybirimiz ýshtildilik ýderisi jóninde basqasha kózqaras tanytyp jatamyz.  Múnyng sebebi osy bir sózding maghynasyn týsinbeuden kelip shyghady. Birqatary osy baghytty ústanugha ong kózben qarap, qúptasa, endi biri óz qarsylyqtaryn bildirude. 

Atap aitsaq, sayasattanushy T.Ábduәliydin: «Memleket basshysy jahandanu jóninde mәsele kótergende de óre týregeldik. Jahandanu degenimiz qarapayym sózben aitqanda joghary dengeyge jetken eldermen qarym-qatynasymyzdy nyghaytu. Sonyng biri - tildik kommunikasiya. Búl ýshin halyqaralyq qatynas tili bolyp jýrgen aghylshyn tilin ýirenuge jastarymyzdy jatpay-túrmay bauluymyz kerek. Onyng qajettiligin uaqyt ótken sayyn ótkir sezinip kelemiz» degen oiyn oqytushy T.Tәnirbergenqyzy ary qaray jalghastyrady: «Aghylshyn tilin ýirengennen biz mәngýrttenbeymiz. Aghylshyn tili qazaq tilin ýirenuge eshqanday kedergi jasamaydy. Tek sony týsine biluimiz kerek. Sebebi, aghylshyn tili memlekettik tilmen bәsekeles emes»

Álemdik ghalamdandyrudyng ótkizgishi, ghalamdandyru tili bolyp tanylghan aghylshyn tilin bilu - aghylshyn tildi eldermen tiyimdi baylanysqa týsken әlemdik dengeyde óz ornyn oiyp túryp ala bastaghan Qazaqstan ýshin qajettilik. Qiyndyq tughyzatyny - atalghan ýsh tildi mengergen mamandardyng kezdese bermeytini. Qazaq, aghylshyn, orys tili qatysqan ýshtildilik sóilermenderin dayyndau kezek kýttirmeytin mәsele.

Elbasy «Qazaqstan - 2050» strategiyasy - qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Qazaqstan halqyna Joldauynda «Biz aghylshyn tilin iygerude serpilis jasauymyz kerek» - degen. Demek, aghylshyn tilin bilmey, zaman talabyna layyqty, bәsekege qabiletti túlgha qalyptastyrugha tolyq qol jetkize almaymyz. Irgeles memleketterden anaghúrlym ilgeri túrghan Qazaqstan qazirgi jetistikterimen shektelip qalmau ýshin de kóptildilikke úmtyluda. Óitkeni, elimizding biliktiligi men sauattylyq dengeyin әlemge tanytyp, alpauyt memlekettermen terezemizdi tenestiru mýmkindigine jeteleytin qadamdardyng manyzdysy - kóptildilik.

Ámze

Núrseyit

Otyrar memlekettik arheologiyalyq qoryq-muzeyining ekskursovody

Mәdeniyet jәne óner isteri departamenti

Abai.kz