Elordada Ghylym, tehnologiyalar jәne innovasiyalar jónindegi Aziya parlamentaralyq forumy óz júmysyn ayaqtady. Bәsi biyik jiynnyng sonynda jogharyda kórsetilgen salalar   boyynsha parlamentaralyq islam yntymaqtastyghyn nyghaytu baghytynda Astana deklarasiyasy qabyldandy, - dep habarlaydy "Egemen Qazaqstan" basylymy.

Islam yntymaqtastyq úiymyna (IYÚ) mýshe-memleketterding bilim jәne ghylymy әleuetin damytu sa­la­synda әriptestikti nyghaytu maq­sa­tynda úiymdastyrylghan forum­nyng ekinshi kýni de joghary dengeyde ótti.

V-sessiyada Qa­zaq­stan Parlamenti Mәjilisi Eko­nomikalyq reforma jәne ónirlik damu komiytetining tóraghasy, deputat Núrtay Sabiliyanov sóz alyp, eli­mizding óz aldyna ýlken maqsat-min­detter qoyyp otyrghanyn, sonyng biri – shiykizattyq ekonomiy­kadan «bilim ekonomikasyna», yaghni, ekonomikalyq ósimning iyn­no­vasiyalyq modeline kóshudi kózdeytinin atap ótti. Elimizde 4 sala­lyq konstruktorlyq buro qyz­met kórsetude. Mysalgha, «Óskemen tiy­tan-magniy» kombinaty jana tehnologiyalardy paydalana otyryp, aviagharysh, múnaygaz ónerkәsibinde, atomdyq energetikada, qorghanys jәne medisinalyq salalarda qoldanylatyn búiymdar shygharuda. Múnday ónim ýlken súranysqa iye. Osyghan baylanysty, atalghan kombinat negizinde birikken Qazaqstan – Fransiya jәne Qazaqstan – Ontýstik Koreya ónerkәsiptik oryndary ashyldy, dedi N.Sabiliyanov.

Sonymen birge, ol Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng Jarlyghymen osydan 25 jyl bú­ryn jabylghan Semey yadrolyq poliy­go­nynyng әskeriy-óndiris kesheni negizinde Últtyq yadrolyq ortalyq­tyng qúryluy ghylymgha transfor­masiyalanudyng jarqyn mysaly ekenin, búl ortalyqtyng qyzmeti el aumaghyndaghy yadrolyq synaqtardyng saldaryn jong jónindegi min­dettermen ghana shektelmeytinin, ol Qazaqstannyng atom energetikasyn damytu ýshin qajetti ghylymiy-tehnikalyq, tehnologiyalyq jәne kadrlyq bazany qalyptastyrudy jәne onyng ghylymy tehnikalyq әleuetin memleket mýddesi ýshin paydalanudy kózdeytinin jetkizdi.

Búdan keyin Tәjikstan Par­la­menti Ghylym, bilim, mәdeniyet jәne jastar sayasaty komiytetining tó­r­ayymy Lutfiya Radjabova sóz alyp, atalghan forumnyng manyzdylyghyna keninen toqtaldy әri óz elindegi ghylym men tehnologiyalardyng damu ýderisteri túrghysynda sóz qozghady.

Óz kezeginde Marokko korolidigi Parlamentining deputaty Rashid Ál-Meniyary óz elining ghylym, tehnologiyalar jәne innovasiyalar mәseleleri boyynsha halyqaralyq yntymaqtastyqty damytudaghy róline nazar audardy. Sonday-aq, ol Astanadaghy búl basqosuda tal­qy­lanyp jatqan barlyq taqyryp­tardyng ózektiligin sóz etti.

Forumnyng VI-sessiyasy «Ozyq halyqaralyq tәjiriybeden jasalghan qorytyndy» taqyrybyna arnaldy. Sessiya júmysy barysynda Qa­zaq­stan Parlamenti Mәjilisi Ekono­mikalyq reforma jәne ónirlik damu komiytetining mýshesi, deputat Azat Peruashev, Islam yntymaqtastyq úiymy Ghylymiy-tehnikalyq yntymaqtastyq jónindegi túraqty komiytetining bas ýilestirushisi Shaukat Hamid Han, Týrkiya Par­la­mentining deputaty Orhan Ata­lay, «Astana EKSPO-2017» ÚK» basqarma tóraghasynyng orynbasary Erbol Shormanov, Euraziyalyq pa­tenttik vedomstvonyng preziydenti Sәule Tileulesova jәne Qazaqstan Profilaktikalyq medisina akademiyasynyng preziydenti Almas Sharman sóz sóiledi. Olar óz sóz­derinde atalghan forum islam el­deri arasyndaghy yqpaldastyqty damytugha tyng serpin beretinin, ghylym, tehnologiyalar jәne innovasiyalar salasyndaghy әriptestikti nyghaytu zaman talaby ekenin, sonday-aq, talqylanghan taqyryptardyng manyzdylyghyn atap ótti.

Al forumnyng VII-sessiya­syn­da «Ghylym, tehnologiyalar jәne iyn­no­vasiyalar salasyn­daghy parla­ment­aralyq islam yntymaqtastyghyn nyghaytu jónindegi Astana deklarasiyasy talqylandy. Talqylau nәtiyjesinde Aughanstan, Aljiyr, Ázerbayjan, Bahreyn korolidigi, Bangladesh, Komor araldary odaghy, Mysyr, Gambiya, Indoneziya, Iran, Qazaqstan, Malayziya, Malidiyv, Mali, Marokko korolidigi, Oman súltandyghy, Sudan, Tәjikstan, Tuniys, Týrkiya, Birikken Arab Ámir­likteri parlamentterining ókilderi atalghan Deklarasiyany birauyzdan qabyldady.

Deklarasiyada parlamentterding ghylymdy, tehnologiyalar men innovasiyalardy damytu ýshin qúqyqtyq bazany qalyptastyruda manyzdy ról atqaratyny atap kórsetildi. Sonymen qatar, qújatta Qazaqstan Respublikasynyng 2011 jyly IYÚ Syrtqy ister ministrlerining kenesine tóraghalyq etken kezinen bastap HHI ghasyrda islam әlemin damytudyng negizgi qaghidattary bolyp tabylatyn janghyrtu men reformalar jýrgizu ýderisterine qosqan qomaqty ýlesi nazargha alyndy. Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng «Islam infra­qúrylymdyq integrasiyasy» strategiyalyq baghdarlamalyq qúja­tyn әzirleu turaly bastamasyna qoldau bildiruding manyzdylyghy Dek­larasiyada aiqyn kórinis tapty.

Búlardan bólek, Deklarasiyada: «Biz Qazaqstan Ýkimetining IYÚ Bas hatshylyghymen jәne Ghylymiy-teh­nikalyq yntymaqtastyq jónindegi túraqty komiytetting (KOMSTEK) Hatshylyghymen yntymaqtasa otyryp, 2017 jyly IYÚ-nyng Ghylym jәne tehnika jónindegi alghashqy sammiytin ótkizu turaly bastamasyn joghary baghalaymyz jәne IYÚ-gha mýshe-memleketterding ýkimetterin aldaghy sammitti dayyndaugha jәne barynsha joghary dengeyde ótkizuge belsendi at salysugha shaqyramyz. Sonymen qatar, biz IYÚ-gha mýshe –barlyq memleketterdi «Bolashaqtyng ener­giyasy» taqyrybyna arnal­ghan «Astana EKSPO-2017» halyq­aralyq mamandandyrylghan kórme­sine qatysugha shaqyramyz jәne Qa­zaqstannyng islam memleket­teri­ning EKSPO-2017-ge qatysuyna qol­daudy qamtamasyz etetinin joghary baghalaymyz delingen.

Ghylymiy-tehnikalyq jәne intellektualdyq әleuetti arttyru túrghysynda naqty jeti úsynys Deklarasiyada atap kórsetildi. Búl úsynystar bilim, ghylym, tehnologiya­lar jәne innovasiyalar mәseleleri boyynsha ónirlik yntymaqtastyqty nyghaytugha jәne ozyq tәjiriybe almasugha jәrdemdesuge, donorlar men qarjy instituttaryna birlesken baghdarlamalar men úsynystar beruge, islam mem­leket­terinde janartylatyn baghdar­lamalar men jýieler boyynsha zertteulerge bas­tamashy bolugha, IYÚ-gha mýshe memleketter par­lamentterining arasynda ghylym, tehno­logiyalar jәne innovasiya sala­syndaghy qúqyqtyq baza qalyp­tastyru boyynsha tәjiriybe almasudy keneytuge yqpal etuge jәne basqa da mәselelerge baghyttalghan.

Búghan qosa, qújatta qaty­su­shylardyng osy forumdy joghary dengeyde úiymdastyrghan Qazaqstan tarapyna, IYSESKO men IDB-gha alghysy aitylghan.

Sonynda Qazaqstan Parlamenti Mәjilisi Tóraghasynyng orynbasary Gýlmira Isimbaeva qorytyndy sóz sóilep, barlyq qatysushylargha rizashylyghyn jetkizdi.

Joldybay BAZAR

Abai.kz