Tәuelsiz Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevting enbegine qanday marapattar kórsetildi? Ómir jolynda qanday baspaldaqtardy basty? Biz býgin solardyng birazyn sanamalap, oqyrman nazaryna úsynyp otyrmyz.

Nazarbaev Núrsúltan Ábishúly 1940 jyly 6 shildede Almaty oblysy Qaskeleng audany (qazirgi – Qarasay) Shamalghan auylynda dýniyege kelgen. 

1958 jyly N.Á. Nazarbaev Qaskeleng audany Abay atyndaghy orta mektepti medalimen ayaqtaydy. 

1958 jyly N.Á. Nazarbaev komsomoldyq joldamamen Temirtaudaghy metallurgiyalyq zauyttyng qúrylysyna jiberiledi. 

1958 jyldyng 20 qarashasy men 1960 jyldyng 26 sәuiri aralyghynda qazaqtyng bir top jigitterining qatarynda N.Á. Nazarbaev Dneprodzerjinsk qalasy (Ukraina) Dnepr metallurgiyalyq zauyty (qazirgi – «Dnepr metallurgiyalyq kombinaty» AAQ) janyndaghy № 8 tehnikalyq uchiliyshege oqugha týsedi. 

1960 jәne 1969 jyldar aralyghynda N.Á. Nazarbaev Qaraghandy metallurgiyalyq kombinatynda júmys isteydi. 

1967 jyly Qaraghandy metallurgiyalyq kombinaty janyndaghy joghary tehnikalyq oqu ornyn (jtoo) bitiredi. 

1962 jyldyng qarashasynda N.Á. Nazarbaev Kenes Odaghy Kommunistik partiyasynyng qataryna qabyldanady. 1962 jәne 1991 jj. KOKP mýshesi. 

1969–1973 jyldary Qaraghandy oblysy Temirtau qalasyndaghy partiyalyq, komsomoldyq júmystarda. 

1973 jyldyng qazany men 1977 jyldyng nauryzynda Qaraghandy metallurgiyalyq kombinatynyng partkom hatshysy

1973–1976 jyldary N.Á. Nazarbaev KOKP OK janyndaghy Joghary partiyalyq mektepte syrttay oqidy. 

1977 jyldyng nauryzy men jeltoqsany aralyghynda N.Á. Nazarbaev Qaraghandy obkom partiyasynyng hatshysy.

1977 jyldyng jeltoqsany men 1979 jyldyng jeltoqsany aralyghynda Qaraghandy obkom partiyasynyng ekinshi hatshysy.

1979 jyldyng jeltoqsanynda N.Á. Nazarbaev ónerkәsip, kólik jәne baylanys boyynsha Qazaqstan Kompartiyasy Ortalyq Komiytetining hatshysy bolyp saylanady. 

1981 jәne 1986 jyldar aralyghynda KOKP Ortalyq Reviziyalyq komissiyasynyng mýshesi. 

1984 jyldyng nauryzy men 1989 jyldyng mausymy aralyghynda Qazaq KSR-i Ministrler Kenesining tóraghasy.

1986 jәne 1991 jj. aralyghynda KOKP OK-ning mýshesi. 

1989–1991 jyldary – Qazaqstan Kompartiyasy Ortalyq Komiytetining birinshi hatshysy. 1990 jyldyng aqpany men sәuiri aralyghynda bir uaqytta – Qazaq KSR Jogharghy Kenesining tóraghasy.

1989 jyl men 1992 jyldyng qantary aralyghynda KSRO halyq deputaty, KSRO Jogharghy Kenesi 10-shy, 11-shi shaqyrylymdarynyng deputaty.

1990 jyldyng 24 sәuirinde Qazaq KSR Jogharghy Kenesi 12 shaqyrylymynyng birinshi sessiyasynda N.Á.Nazarbaev Qazaq KSR-ning Preziydenti bolyp saylanady. 

1990–1991 jyldary KOKP OK Sayasiy buronyng mýshesi.

1991 jyldyng 28 tamyzynda N.Á. Nazarbaev Qazaqstan Kompartiyasy OK birinshi hatshysynyng mindetinen bas tartyp, OK qyzmetining toqtatyluy turaly sóz sóiledi. 

1991 jyldyng 1 jeltoqsanynda Qazaqstan tarihynda alghashqy ret jalpyhalyqtyq Preziydent saylauy ótkizilip, N. Nazarbaev saylaushylardyng 98,78 payyzdyq dauysyn jinap, Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti bolyp saylandy. 

1992 jyldyng 29 jeltoqsanynda Reseyding basqaru akademiyasynda (Mәskeu q.) N.Á. Nazarbaev «Resurstardy saqtau jәne naryqqa ótuding ekonomikalyq strategiyasy» taqyrybynda doktorlyq dissertasiyasyn qorghaydy. Mamandyghy 08.00.05 – «Ekonomika, josparlau, halyq sharuashylyghy men onyng salalaryn basqarudy úiymdastyru».

1995 j. 29 sәuirinde jalpyhalyqtyq referendum nәtiyjesinde Preziydent N. Nazarbaevtyng ókilettigi

2000 j. deyin úzartyldy. (saylaugha qatysushylardyng 91,26%-nyng 95,46%-y dauys berdi).

1999 j. 10 qantarynda ótken QR Preziydentining kezekti saylauynyng qorytyndysy boyynsha N. Nazarbaev 79,78% dauysqa ie bolyp, jeniske qol jetkizdi.

2005 j. 4 jeltoqsanynda kezekti preziydenttik saylau ótkizildi. Kandidat N. Nazarbaevqa saylaushylardyng 91,15 payyzy dauys berdi. 

2010 jyldyng 15 mausymynda «Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy qyzmetin qamtamasyz etu zannamasyn jetildiru boyynsha Qazaqstan Respublikasynyng keybir konstitusiyalyq zandaryna ózgertuler men tolyqtyrular engizu turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq zanyna sәikes Qazaqstan Respublikasy Preziydentine Elbasy mәrtebesi bekitildi. 

2011 jyldyng 3 sәuirinde Qazaqstan Respublikasy Preziydentining kezekten tys saylauy ótti. N.Á. Nazarbaevqa saylaushylardyng 95,5%-y dauys berdi. 

Qazaqstan Respublikasy Qaruly Kýshterining Bas qolbasshysy.

Qazaqstan halqy Assambleyasynyng tóraghasy.

«Núr Otan» halyqtyq-demokratiyalyq partiyasynyng tóraghasy.

Qazaqstan Respublikasy Qauipsizdik kenesining tóraghasy.

KSRO memlekettik nagradalary
– Enbek Qyzyl Tu ordeni (1972 j.);
– «Qúrmet belgisi» ordeni (1972 j.).

Shet memleketterding ataqtary, tituldary men nagradalary

– tarihiy әdilettilikti qalpyna keltiru – pravoslavtik shirkeuding kiyesin qaytarudaghy paydaly qyzmeti ýshin 1 dәrejeli әulie taqua Mәskeulik knyazi Daniilding ordeni (Orys pravoslavtik shirkeui, 13 qarasha 1996 j.)

– «Italiya Respublikasyna sinirgen enbegi ýshin» Ýlken lentamen kómkerilgen Ýlken Kresting iyegeri ordeni (Italiya Respublikasy, 5 mamyr 1997 j.).

– Ukraina men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy dostyq pen yntymaqtastyqty damytugha qosqan asa zor ýlesi ýshin I dәrejeli knyazi Yaroslav Mudryy ordeni (Ukraina, 14 qazan 1997 j.).

– «Buik hizmatlariy uchun» ordeni (Ózbekstan Respublikasy, 31 qazan 1998 j.) Ózbekstan Respublikasy men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy dostyq pen tiyimdi yntymaqtastyq qarym-qatynastardy damytugha, tarihiy qalyptasqan ózbek-qazaq mәdeni, ruhaniy jәne ekonomikalyq baylanystardy odan әri terendetuge, eki elding halyqtary arasyndaghy tatukórshilik dәnekerlikti nyghaytugha qosqan asa zor ýlesi ýshin.

– Áulie Andrey Pervozvannyy ordeni (Resey Federasiyasy, 12 qazan 1998 j.) – Resey men Qazaqstan halyqtary arasyndaghy dostyq pen yntymaqtastyqty nyghaytugha qosqan zor ýlesi ýshin.

– «Rumyniya júldyzy» ordeni («Styaua Romyniey») (Rumyniya, 11 qarasha 1999 j.) – Rumyniya men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy yntymaqtastyq pen beybitshilikti, ózara týsinistikti damytugha qosqan airyqsha enbegi ýshin.

– «Avstriya Respublikasyna sinirgen enbegi ýshin Ýlken qúrmet júldyzy» ordeni (Avstriya Respublikasy, nauryz 2000 j.) – Avstriya men Qazaqstan arasyndaghy ekonomika, sayasat jәne mәdeniyet salalaryndaghy dostyq baylanystardy nyghaytu isine sinirgen zor enbegi ýshin.

– «Úly Vitautas Ýlken Krest» ordeni (Litva Respublikasy, 11 mamyr, 2000 j.) – Litva men Qazaqstan arasyndaghy memleketaralyq qatynastardy damytu isine qosqan jeke ýlesi men enbegi ýshin.

– Ismoiliy Somoniy ordeni (Tәjikstan Respublikasy, 6 shilde 2000 j.) – Tәjikstan men Qazaqstan halyqtary arasyndaghy dәstýrli tuysqandyq baylanystardy, dostyq pen ózara tiyimdi yntymaqtastyqty terendetuge sinirgen ýlken enbegi, Tәjikstanda beybitshilik ornatugha qosqan manyzdy ýlesi, sonday-aq Tәuelsiz memleketter dostastyghynyng halyqtaryn jaqyndastyru jónindegi qajymas kýsh-jigeri ýshin.

– Áulie Mihail men Áulie Georgiy ordenining Ýlken Kresi (Úlybritaniya, 15 qarasha 2000 j.) – yadrolyq qarusyzdanu isine qosqan zor ýles, ýshin.

– Qútqarushy ordeni (Grekiya Respublikasy, 16 shilde 2001 j.).

– Ýlken júldyzy bar lentadaghy Tomislav koroli ordeni (Horvatiya, 18 shilde 2001 j.) – Horvatiya Respublikasy men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy dostyq baylanystardy damytugha qosqan ýlesi ýshin.

– IX Piy ordeni (Vatikan, 11 qazan 2001 j.) – memleketti basqarudaghy sheberligi men talanttyghy ýshin, sonymen birge Astanadaghy qabyldauda kórsetilgen qúrmetke rizalyq belgisi retinde.

– Bostandyq altyn ordeni (Sloveniya Respublikasy, 22 mamyr 2002 j.) – Sloveniya Respublikasy men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy dostyq qarym-qatynastardy nyghaytudaghy sinirgen enbegin moyyndaghany ýshin.

– Aq qyran ordeni (Polisha Respublikasy, 24 mamyr 2002 j.) 

– Polisha Respublikasy men Qazaqstan Respublikasy arasyndaghy dostyq pen yntymaqtastyqty damytugha qosqan asa zor ýlesi ýshin. 

– «Úly Badr alqasy» ordeni (Saud Araviyasy Korolidigi, 3 nauryz 2004 j.).

– I Leopolid ordeni (Beligiya Korolidigi, 5 jeltoqsan 2006 j.).

– «Tәuelsizdik» ordeni (Katar memleketi, 11 nauryz 2007 j.).

– Ahmat Kadyrov ordeni (Sheshenstan Respublikasy, 4 mausym 2007 j.)

– I dәrejeli Qosarly aq krest ordeni (Slovakiya Respublikasy, 21 qarasha 2007 j.).

– «Rumyniya Parlamenti Senatyna 140 jyl» merekelik medali (Rumyniya, 22 qarasha 2007 j.).

– «Alqaly ýlken krest» ordeni (Vengriya, 23 qarasha 2007 j.).

– «Úly Nil» ordeni (Mysyr, 17 mamyr 2008 j.).

– Qúrmetti legion ordenining Ýlken Kresi (Fransiya Respublikasy, 11 mausym 2008 j.).

– «Ýlken lentadaghy Hrizantema» ordeni (Japoniya, 19 mausym 2008 j.).

– «Emen tәji» ordeni (Luksemburg Úly Gersogtigi, 27 mausym 2008 j.).

– «Erdene Ochiyr» ordeni (Mongholiya, 6 tamyz 2008 j.).

– «Ýsh júldyz» ordeni (Latviya Respublikasy, 3 qazan 2008 j.).

– «Zaiyd» ordeni (Birikken Arab Ámirlikteri, 16 nauryz 2009 j.).

– Finlyandiyanyng Aq raushangýl ordeni (Finlyandiya, 24 nauryz 2009 j.).

– «Mugunhva» ordeni (Mәngi gýldeytin raushangýl) (Koreya Respublikasy, 13 mamyr 2009 j.).

– Birinshi dәrejeli Týrkiya Respublikasynyng ordeni (Týrkiya Respublikasy, 22 qazan 2009 j.).

– Ataq pen Abyroy ordeni (Orys pravoslavtik shirkeui, 18 qantar 2010 j.) – diniaralyq seriktestikti halyqtar arasyndaghy beybitshilik pen dostyqty nyghaytu isine qosqan ýlken enbegi ýshin. 

– Bostandyq ordeni ()Ukraina, 6 shilde 2010 j. – ukraindyq-qazaqstandyq seriktestikti damytugha qosqan jeke ýlesi ýshin.

– Mariya Jeri Kresining ordeni (Estoniya Respublikasy, 18 sәuir 2011 j.) – Estoniya Respublikasy aldyndaghy ereshe enbegi ýshin.

Abai.kz