Keshe Astana qalasynda «Atameken» últtyq kәsipkerler palatasynyng bastamasymen «Úly Dala eli» otandyq tauar óndirushilerding ekinshi forumy ótti. Col forumgha baylanysty "Egemen Qazaqstan" basylymy "Otandyq biznesti qalay onaltamyz" degen maqala jariyalady. Qoghamdaghy osy bir ózekti mәseleni Abai.kz oqyrmandarynyng da qaperine saludy jón kórdik.

«Úly Dala eli» otandyq tauar óndirushilerding ekinshi forumy ayasynda «Qazaqstannyng ýzdik tauary» kórme-bayqauy da úiymdastyryluda. Búrnaghy kýni bastalghan shara býgin de jalghasatyn bolady. Onda ónirlik kórme-bayqaularda jenip shyqqan 145 otandyq kompaniyanyng ónimderi kópshilik nazaryna úsynylghan.

Aldymen elimizding jeti jýzge juyq kәsipkeri jәne sala mamandary qatysqan shara jayynda әngimelesek.

«NADLoC» qyzmeti «Atamekenge» qajet

Biyl ekinshi mәrte úiymdas­tyrylghan otandyq biznes ókilderining basqosuynda Investisiyalar jәne damu ministri Jenis Qasymbek bayandama jasady. Ol sózinde «NADLoC» jergilikti qamtudy damytu últtyq agenttigi» AQ-tyng keyingi toghyz aidyng mәlimetterin jetkizdi. «Últtyq agenttik derekterine sýiensek, songhy ýsh toqsanda naryqta jergilikti ýles 58,3 payyzdy qúraghan. Jalpy, naryqta satylghan tauarlar, qyzmet kórsetu týrlerining ýlesi 1 trln 596 mlrd tenge boldy. Biraq múny ótken jyldyng sәikes kezenimen salystyrsaq, qazaq­standyq tauardyng ýlesi 7,7 payyzgha tómendegeni bayqalady. Onyng basty sebebi – tenge baghamynyng ózgerui, import­tyq shiykizat kólemining shamamen 35 payyzgha ósui. Alayda, Ýkimet ta­rapynan otandyq tauar óndirushilerge qoldau kórsetilip jatyr. Naq­tyraq aitsaq, ol industriyalan­dyru sayasaty, normativtik-qúqyqtyq bazanyng jetildirilui jәne úzaq merzimdi tapsyrys­tar», dedi ministr.

«Úly Dala eli» forumynda últ­tyq kәsipkerler palatasynyng bas­qarma tóraghasy Abylay Myr­zahmetov keler jyldan bastap «NADLoC» últtyq agenttigining qyz­meti resmy monitoring jýr­gizip, bizneske qoljetimdilikting birynghay bazasyn jasau ýshin «Atamekenge» tapsyrylatynyn aitty. «Biz eksport júmysynyng bizge berilgenin qalaymyz. Inves­tisiyalar «KaznexInvest» qara­maghynda qalady. Jogharyda atal­ghan qyzmetti alghashqy toqsanda qabyl­dap alu josparymyzda bar», dedi últtyq palata tóraghasy. Ol kә­sipkerler palatasynyng Qytay men Reseyge naqty jol karta­lary bar eksportty damytu tú­jyrymdamasyn ýstimizdegi jyl­dyng jeltoqsanynda әzirleuge dayyn ekenin de әngimeledi.

Óz ónimderimizding ýlesin kóteru qajet

Forumda «Atameken» últtyq kәsipkerler palatasy basqarma tóraghasynyng orynbasary Núr­jan Áltaev bayandama jasap, sheteldik jer qoynauyn paydalanushylar otandyq ónimdi tútyn­ghysy kelmeytindigin aitty. «IYn­vestisiyalar jәne damu miniys­trligi «Jer qoynauy jәne jer qoynauyn paydalanu turaly» kodekske ózgerister engizudi josparlap otyr. Osy kodeksting ayasynda jer qoy­nauyn paydalanushylardyng tauardy satyp aludy retteu mәse­lesi talqylanuda. Mening oiym­­sha, olardyng orynsyz satyp alu­larynyng sony ókinishpen ayaqtaluy mýmkin. Sheteldikter otandyq ónimdi tútynbay, óz elderining taua­ryn paydalanugha qúshtar. Qazaq­standyq tauarlardy әreng satyp alady», dedi ol. Núrjan Áltaev mәseleni sheshuding joly re­tinde «Jer qoynauy jәne jer qoy­nauyn paydalanu turaly» kodeks­ke óz­gerister engizu qajettigin atap ótti.

Basqarma tóraghasynyng orynbasary memlekettik organdardan naryq­taghy otandyq tauardyng ýlesin kóteru ýshin tiyisti shara­lar qolgha aludy talap etti. «Biz Inves­tisiyalarlar jәne damu, Qar­jy ministrlikterinen memle­kettik satyp alulargha audit jýrgizudi súradyq. Sonday-aq, atalmysh organdar otandyq ónimning ýlesin arttyru maqsatynda naqty týsindiru júmystaryn jetildirui qajet. Sebebi, kәsipkerler otandyq tauar­dyng payyzdyq ýlesi joghary dep aqparat beredi. Al teksergen kezde aqparat shyndyqqa janaspaydy», dep týiindedi sózin N. Áltaev.

Jiynda otandyq ónimderdi ótkizu, onyng satu alanyna shygha­ryluy basty әngime arqauyna ainaldy. «Satyp alu. Tauar ótkizu. Sauda. Eksport» panelidik sessiya­synda jergilikti ýlesti arttyru taqyryby keng talqylandy. El tәuelsizdigin alghaly ekonomikanyng týrli salasynda otandyq tauar shy­gharudyng ýrdisi qalyptasyp, jolgha qoyylghany ras. Alayda, otan­dyq óndirushiler tauardy satu alanyna shygharghan kezde tý­rli qiyndyqtargha tap bolyp ja­­tady. Kәsipkerlerding syrtqy naryqqa shyghuyna ne kedergi? Biyz­neske qanday qoldau qajet? Qazaqstannyng barlyq últtyq kom­paniyalarynyng basshylary, biyz­nes-qauymdastyq ókilderi jәne kәsip­kerler qatysqan pikirtalasta osy jәne ózge de mәseleler talqy­landy.

Ýzdik tauar óndirushiler osynda

Endi kórme-bayqaugha oralsaq, «Qazaqstannyng ýzdik tauary» sharasyna 150-dey kompaniya atsalysyp jatqanyn aittyq. Olardyng qatarynda elimizding týkpir-týk­pirinen ýzdik dep tanylghan tauar óndirushiler bar. Mәselen, elektr qúraldaryn óndiretin «Kelet» AQ, sport kiyimderin tigetin «Zibro» sehy, ayaq kiyim tigetin aqmolalyq «Samhat» fabrikasy, Ontýstik Qazaqstan oblysynan kelgen «Nazar tekstili» kilem toqu fab­rikasy, «Batsu» kirpish zauyty, rezina ónimderimen ainalysatyn «KazTES» ortalyghy, injenerlik qyzmetter kórsetetin jәne tauarlar shygharatyn «Jahan-Atyrau» kompaniyasy, «Lepsi» bal ónimderi, avtohimiya súiyqtyqtaryn shy­gharatyn aqtóbelik «Mixelite» zauyty, jýgeri ónimderin dayyndaytyn «Raumena» kompaniyasy, ózge de týrli sala kәsipkerleri «Kórme» zalynda. Aytpaqshy, Qazaq­stan­da qúrastyrylghan «KIA» elek­tromobiyli de kópshilik nazaryna úsynylghan.

«Múnday jiynnyn, kórmening әriptesterimizge paydasy zor dep bilemin. Kókeyde jýrgen kóp saualgha jauap aludamyz. Ásirese, zattarymyzdy ózge memleketterge eksporttauda kezdesetin ke­der­gilerding aldyn aludy ýirenu ýs­tindemiz. Kәsipkerlerge jasalatyn osynday qamqorlyq arta týsse, memleket qazynasyna týsetin qarajat ta eselenetin edi.

Taghy aita keterim, qazaq­standyqtar sheteldik brendterge qyzygha bermey, óz ónimderimizge súranysty kóbeytuge kýsh salsa deymin. Kez kelgen damyghan memleketter óz ónimderin jarnamalap, óz tauarlaryn ótkizip qana ilgeri qadam basqan. Biz de sol izben jýretin bolsaq, janylyspaymyz dep oilaymyn», deydi «Jahan injeniring» JShS diyrektory Medet Qasymbekov.

Ayta ketu kerek, «Qazaqstannyng ýzdik tauary» kórme-bayqauy mynaday ýsh atalym boyynsha ótkizilmek: «Óndiristik maqsattaghy ýzdik tauarlar», «Halyq tútynatyn ýzdik tauarlar», «Ýzdik azyq-týlik tauarlary». Jýldegerler әr atalym boyynsha birinshi, ekinshi jәne ýshinshi dәrejeli diplomdarmen, tanym belgisimen marapattalatyn bolady. Jeniske jetken kompaniyalar tórt jyl boyy bayqau belgisin jarnamalyq maqsatta qoldana alady.

Búl brendting orny bólek

«Atameken» últtyq kәsipkerler palatasy, sonymen qatar, «Úly Dala eli» brendin paydalanu qúqy­ghyn tabys etuge arnalghan bayqau jariyalaghan. «Búl – tek qana otandyq tauar óndirushilerge arnalghan brend. Múnyng artyqshylyghy sol, brendti iyelengen kompaniyagha tauarlaryn әlem boyynsha ótkizuge jәrdemdesetin bolamyz. Biyl túnghysh ret úiymdastyrylghan bayqaugha qatysu ýshin jýz shaqty kәsipker ótinim tastady. Olardyng qújattaryn jәne júmystaryn qarau ýstindemiz. Nәtiyjesi jeltoq­sannyng basynda belgili bolady», deydi últtyq palatanyng departament basshysy Jenis Dulatov.

Mamandardyng aituynsha, sapaly ónimder men qyzmet týrlerin birynghay qazaqstandyq brend ayasynda eksporttau halyqaralyq arenada elimizding imidji men tany­maldylyghyn arttyrugha kómek­tesedi. Al «Úly Dala eli» brendin iyelengen kәsiporyn ónimderi men qyzmet týrleri arqyly ony qalyng kópshilikke abyroymen jetkizip, keyin estafetany belsendi kom­paniyagha tabys etetin bolady.

Ashat RAYQÚL