كەشە استانا قالاسىندا «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باستاماسىمەن «ۇلى دالا ەلى» وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ەكىنشى فورۋمى ءوتتى. Cول فورۋمعا بايلانىستى "ەگەمەن قازاقستان" باسىلىمى "وتاندىق بيزنەستى قالاي وڭالتامىز" دەگەن ماقالا جاريالادى. قوعامداعى وسى ءبىر وزەكتى ماسەلەنى Abai.kz وقىرماندارىنىڭ دا قاپەرىنە سالۋدى ءجون كوردىك.

«ۇلى دالا ەلى» وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردىڭ ەكىنشى فورۋمى اياسىندا «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» كورمە-بايقاۋى دا ۇيىمداستىرىلۋدا. بۇرناعى كۇنى باستالعان شارا بۇگىن دە جالعاساتىن بولادى. وندا وڭىرلىك كورمە-بايقاۋلاردا جەڭىپ شىققان 145 وتاندىق كومپانيانىڭ ونىمدەرى كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلعان.

الدىمەن ەلىمىزدىڭ جەتى جۇزگە جۋىق كاسىپكەرى جانە سالا ماماندارى قاتىسقان شارا جايىندا اڭگىمەلەسەك.

«NADLoC» قىزمەتى «اتامەكەنگە» قاجەت

بيىل ەكىنشى مارتە ۇيىمداس­تىرىلعان وتاندىق بيزنەس وكىلدەرىنىڭ باسقوسۋىندا ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ ءمينيسترى جەڭىس قاسىمبەك بايانداما جاسادى. ول سوزىندە «NADLoC» جەرگىلىكتى قامتۋدى دامىتۋ ۇلتتىق اگەنتتىگى» اق-تىڭ كەيىنگى توعىز ايدىڭ مالىمەتتەرىن جەتكىزدى. «ۇلتتىق اگەنتتىك دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، سوڭعى ءۇش توقساندا نارىقتا جەرگىلىكتى ۇلەس 58,3 پايىزدى قۇراعان. جالپى، نارىقتا ساتىلعان تاۋارلار، قىزمەت كورسەتۋ تۇرلەرىنىڭ ۇلەسى 1 ترلن 596 ملرد تەڭگە بولدى. بىراق مۇنى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرساق، قازاق­ستاندىق تاۋاردىڭ ۇلەسى 7,7 پايىزعا تومەندەگەنى بايقالادى. ونىڭ باستى سەبەبى – تەڭگە باعامىنىڭ وزگەرۋى، يمپورت­تىق شيكىزات كولەمىنىڭ شامامەن 35 پايىزعا ءوسۋى. الايدا، ۇكىمەت تا­راپىنان وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە قولداۋ كورسەتىلىپ جاتىر. ناق­تىراق ايتساق، ول يندۋستريالان­دىرۋ ساياساتى، نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق بازانىڭ جەتىلدىرىلۋى جانە ۇزاق مەرزىمدى تاپسىرىس­تار»، دەدى مينيستر.

«ۇلى دالا ەلى» فورۋمىندا ۇلت­تىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باس­قارما توراعاسى ابىلاي مىر­زاحمەتوۆ كەلەر جىلدان باستاپ «NADLoC» ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ قىز­مەتى رەسمي مونيتورينگ جۇر­گىزىپ، بيزنەسكە قولجەتىمدىلىكتىڭ بىرىڭعاي بازاسىن جاساۋ ءۇشىن «اتامەكەنگە» تاپسىرىلاتىنىن ايتتى. ء«بىز ەكسپورت جۇمىسىنىڭ بىزگە بەرىلگەنىن قالايمىز. ينۆەس­تيتسيالار «KaznexInvest» قارا­ماعىندا قالادى. جوعارىدا اتال­عان قىزمەتتى العاشقى توقساندا قابىل­داپ الۋ جوسپارىمىزدا بار»، دەدى ۇلتتىق پالاتا توراعاسى. ول كا­سىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ قىتاي مەن رەسەيگە ناقتى جول كارتا­لارى بار ەكسپورتتى دامىتۋ تۇ­جىرىمداماسىن ۇستىمىزدەگى جىل­دىڭ جەلتوقسانىندا ازىرلەۋگە دايىن ەكەنىن دە اڭگىمەلەدى.

ءوز ونىمدەرىمىزدىڭ ۇلەسىن كوتەرۋ قاجەت

فورۋمدا «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇر­جان التاەۆ بايانداما جاساپ، شەتەلدىك جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار وتاندىق ءونىمدى تۇتىن­عىسى كەلمەيتىندىگىن ايتتى. «ين­ۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيس­ترلىگى «جەر قويناۋى جانە جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزۋدى جوسپارلاپ وتىر. وسى كودەكستىڭ اياسىندا جەر قوي­ناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ تاۋاردى ساتىپ الۋدى رەتتەۋ ماسە­لەسى تالقىلانۋدا. مەنىڭ ويىم­­شا، ولاردىڭ ورىنسىز ساتىپ الۋ­لارىنىڭ سوڭى وكىنىشپەن اياقتالۋى مۇمكىن. شەتەلدىكتەر وتاندىق ءونىمدى تۇتىنباي، ءوز ەلدەرىنىڭ تاۋا­رىن پايدالانۋعا قۇشتار. قازاق­ستاندىق تاۋارلاردى ارەڭ ساتىپ الادى»، دەدى ول. نۇرجان التاەۆ ماسەلەنى شەشۋدىڭ جولى رە­تىندە «جەر قويناۋى جانە جەر قوي­ناۋىن پايدالانۋ تۋرالى» كودەكس­كە وز­گەرىستەر ەنگىزۋ قاجەتتىگىن اتاپ ءوتتى.

باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەملەكەتتىك ورگانداردان نارىق­تاعى وتاندىق تاۋاردىڭ ۇلەسىن كوتەرۋ ءۇشىن ءتيىستى شارا­لار قولعا الۋدى تالاپ ەتتى. ء«بىز ينۆەس­تيتسيالارلار جانە دامۋ، قار­جى مينيسترلىكتەرىنەن مەملە­كەتتىك ساتىپ الۋلارعا اۋديت جۇرگىزۋدى سۇرادىق. سونداي-اق، اتالمىش ورگاندار وتاندىق ءونىمنىڭ ۇلەسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ناقتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جەتىلدىرۋى قاجەت. سەبەبى، كاسىپكەرلەر وتاندىق تاۋار­دىڭ پايىزدىق ۇلەسى جوعارى دەپ اقپارات بەرەدى. ال تەكسەرگەن كەزدە اقپارات شىندىققا جاناسپايدى»، دەپ تۇيىندەدى ءسوزىن ن. التاەۆ.

جيىندا وتاندىق ونىمدەردى وتكىزۋ، ونىڭ ساتۋ الاڭىنا شىعا­رىلۋى باستى اڭگىمە ارقاۋىنا اينالدى. «ساتىپ الۋ. تاۋار وتكىزۋ. ساۋدا. ەكسپورت» پانەلدىك سەسسيا­سىندا جەرگىلىكتى ۇلەستى ارتتىرۋ تاقىرىبى كەڭ تالقىلاندى. ەل تاۋەلسىزدىگىن العالى ەكونوميكانىڭ ءتۇرلى سالاسىندا وتاندىق تاۋار شى­عارۋدىڭ ءۇردىسى قالىپتاسىپ، جولعا قويىلعانى راس. الايدا، وتان­دىق وندىرۋشىلەر تاۋاردى ساتۋ الاڭىنا شىعارعان كەزدە ءتۇ­رلى قيىندىقتارعا تاپ بولىپ جا­­تادى. كاسىپكەرلەردىڭ سىرتقى نارىققا شىعۋىنا نە كەدەرگى؟ بيز­نەسكە قانداي قولداۋ قاجەت؟ قازاقستاننىڭ بارلىق ۇلتتىق كوم­پانيالارىنىڭ باسشىلارى، بيز­نەس-قاۋىمداستىق وكىلدەرى جانە كاسىپ­كەرلەر قاتىسقان پىكىرتالاستا وسى جانە وزگە دە ماسەلەلەر تالقى­لاندى.

ۇزدىك تاۋار وندىرۋشىلەر وسىندا

ەندى كورمە-بايقاۋعا ورالساق، «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» شاراسىنا 150-دەي كومپانيا اتسالىسىپ جاتقانىن ايتتىق. ولاردىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇك­پىرىنەن ۇزدىك دەپ تانىلعان تاۋار وندىرۋشىلەر بار. ماسەلەن، ەلەكتر قۇرالدارىن وندىرەتىن «كەلەت» اق، سپورت كيىمدەرىن تىگەتىن «Zibro» تسەحى، اياق كيىم تىگەتىن اقمولالىق «Samhat» فابريكاسى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنان كەلگەن «نازار تەكستيل» كىلەم توقۋ فاب­ريكاسى، «باتسۋ» كىرپىش زاۋىتى، رەزينا ونىمدەرىمەن اينالىساتىن «كازتەتس» ورتالىعى، ينجەنەرلىك قىزمەتتەر كورسەتەتىن جانە تاۋارلار شىعاراتىن «جاھان-اتىراۋ» كومپانياسى، «لەپسى» بال ونىمدەرى، اۆتوحيميا سۇيىقتىقتارىن شى­عاراتىن اقتوبەلىك «Mixelite» زاۋىتى، جۇگەرى ونىمدەرىن دايىندايتىن «راۋمەنا» كومپانياسى، وزگە دە ءتۇرلى سالا كاسىپكەرلەرى «كورمە» زالىندا. ايتپاقشى، قازاق­ستان­دا قۇراستىرىلعان «كيا» ەلەك­تروموبيلى دە كوپشىلىك نازارىنا ۇسىنىلعان.

«مۇنداي جيىننىڭ، كورمەنىڭ ارىپتەستەرىمىزگە پايداسى زور دەپ بىلەمىن. كوكەيدە جۇرگەن كوپ ساۋالعا جاۋاپ الۋدامىز. اسىرەسە، زاتتارىمىزدى وزگە مەملەكەتتەرگە ەكسپورتتاۋدا كەزدەسەتىن كە­دەر­گىلەردىڭ الدىن الۋدى ۇيرەنۋ ۇس­تىندەمىز. كاسىپكەرلەرگە جاسالاتىن وسىنداي قامقورلىق ارتا تۇسسە، مەملەكەت قازىناسىنا تۇسەتىن قاراجات تا ەسەلەنەتىن ەدى.

تاعى ايتا كەتەرىم، قازاق­ستاندىقتار شەتەلدىك برەندتەرگە قىزىعا بەرمەي، ءوز ونىمدەرىمىزگە سۇرانىستى كوبەيتۋگە كۇش سالسا دەيمىن. كەز كەلگەن دامىعان مەملەكەتتەر ءوز ونىمدەرىن جارنامالاپ، ءوز تاۋارلارىن وتكىزىپ قانا ىلگەرى قادام باسقان. ءبىز دە سول ىزبەن جۇرەتىن بولساق، جاڭىلىسپايمىز دەپ ويلايمىن»، دەيدى «جاھان ينجەنيرينگ» جشس ديرەكتورى مەدەت قاسىمبەكوۆ.

ايتا كەتۋ كەرەك، «قازاقستاننىڭ ۇزدىك تاۋارى» كورمە-بايقاۋى مىناداي ءۇش اتالىم بويىنشا وتكىزىلمەك: «وندىرىستىك ماقساتتاعى ۇزدىك تاۋارلار»، «حالىق تۇتىناتىن ۇزدىك تاۋارلار»، «ۇزدىك ازىق-تۇلىك تاۋارلارى». جۇلدەگەرلەر ءار اتالىم بويىنشا ءبىرىنشى، ەكىنشى جانە ءۇشىنشى دارەجەلى ديپلومدارمەن، تانىم بەلگىسىمەن ماراپاتتالاتىن بولادى. جەڭىسكە جەتكەن كومپانيالار ءتورت جىل بويى بايقاۋ بەلگىسىن جارنامالىق ماقساتتا قولدانا الادى.

بۇل برەندتىڭ ورنى بولەك

«اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى، سونىمەن قاتار، «ۇلى دالا ەلى» برەندىن پايدالانۋ قۇقى­عىن تابىس ەتۋگە ارنالعان بايقاۋ جاريالاعان. «بۇل – تەك قانا وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرگە ارنالعان برەند. مۇنىڭ ارتىقشىلىعى سول، برەندتى يەلەنگەن كومپانياعا تاۋارلارىن الەم بويىنشا وتكىزۋگە جاردەمدەسەتىن بولامىز. بيىل تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان بايقاۋعا قاتىسۋ ءۇشىن ءجۇز شاقتى كاسىپكەر ءوتىنىم تاستادى. ولاردىڭ قۇجاتتارىن جانە جۇمىستارىن قاراۋ ۇستىندەمىز. ناتيجەسى جەلتوق­ساننىڭ باسىندا بەلگىلى بولادى»، دەيدى ۇلتتىق پالاتانىڭ دەپارتامەنت باسشىسى جەڭىس دۋلاتوۆ.

مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ساپالى ونىمدەر مەن قىزمەت تۇرلەرىن بىرىڭعاي قازاقستاندىق برەند اياسىندا ەكسپورتتاۋ حالىقارالىق ارەنادا ەلىمىزدىڭ ءيميدجى مەن تانى­مالدىلىعىن ارتتىرۋعا كومەك­تەسەدى. ال «ۇلى دالا ەلى» برەندىن يەلەنگەن كاسىپورىن ونىمدەرى مەن قىزمەت تۇرلەرى ارقىلى ونى قالىڭ كوپشىلىككە ابىرويمەن جەتكىزىپ، كەيىن ەستافەتانى بەلسەندى كوم­پانياعا تابىس ەتەتىن بولادى.

اسحات رايقۇل