Osy orayda, «qamdanghan qapy qalmaydy» degendey, oblystyq әkimdik ýstimizdegi jylghy 10 aqpanda-aq kóktemgi tasqynnan qorghanu ýshin saqtyq sharalaryn úiymdastyru jәne ótkizu turaly tiyisti qauly alghan-dy. Soghan sәikes qala men barlyq audandardaghy qorghanys bógetterining 683 678 tekshe metri apatty uchaske retinde anyqtaldy.

Osy orayda, «qamdanghan qapy qalmaydy» degendey, oblystyq әkimdik ýstimizdegi jylghy 10 aqpanda-aq kóktemgi tasqynnan qorghanu ýshin saqtyq sharalaryn úiymdastyru jәne ótkizu turaly tiyisti qauly alghan-dy. Soghan sәikes qala men barlyq audandardaghy qorghanys bógetterining 683 678 tekshe metri apatty uchaske retinde anyqtaldy.

Ótken qys key jyldarmen salystyrghanda jyly boldy degenmen, qoldaghy qújattar kórshiles Aqtóbe oblysynyng Yrghyz audanynda qar kóp ekendigin aitady. Demek, Múghaljar tauynan Qyzylqogha jәne Jylyoy audandaryna mol su kelui kýtilude. Osy orayda sonau 1993 jyly Miyaly men Qúlsaryny basyp ketken tasqyn zardaby sabaq boluy tiyis.

Jalpy, oblystyq júmyldyru dayarlyghy, azamattyq qorghanys, avariyalar men dýley apattardyng aldyn alu jәne jong jónindegi basqarmanyng bastyghy Halel Maqsútovtyng aituynsha, biyl Qyzylqogha audany boyynsha 20 myng sharshy metr júmys kólemi atqaryluy kerek.

Jylyoy audanynda tasqyn Qaraarna, Jem selolyq okrugterining eldi mekenderine qauip tóndiredi. Qazir Qúlsary qalasy, Shoqpartoghay jәne Túrghyzba selolarynda 22 785 tekshe metr júmys kólemin atqaru qajettigi aiqyndalyp otyr.

Osy orayda Inder audanynda 26 954 tekshe metr júmys kólemi atqaryluy qajet. Ásirese, Jarsuat pen Qúrylys selolaryna nazar audarylmaqshy. 

Mahambet audanynda da tasqyngha tosqyn jasau ýshin 190 399 tekshe metr júmys kólemin atqaru qajet.

Atyrau qalasy boyynsha Geolog poselkesi túsynda ózen jaghalauyn betondau qajettigi tuyndady. Múnda qatty aghynmen kelgen su búrylystaghy jaghany jyryp, onyng saghasy jyl sanap kenip keledi. Sonymen qatar, Aqjar selosynyng manyndaghy bógetti de jóndeu qajet. Qazir onyng әr jeri qúlap qalghan. Sonday-aq, Mahambet-Atyrau temir jol kópirining 323-shi shaqyrymynda ornalasqan bógetti de shúghyl qalpyna keltiru kerek. Múnyng da búzylghan jeri bar, onyng ýstine ózenning qala jaq ong qaptaly kenip ketken. Jalpy, biyl Atyrau qalasynda 85 740 tekshe metr júmys kólemin atqaru josparlandy.

Isatay audanyna da Kaspiy tenizinen keler qater bar. Ásirese, Janbay men Zaburyn eldi   mekenderine nazar audarghan jón. Ótken jyly tenizden qatty jel soghyp, Zaburyn selosyna qauip tóngen bolatyn. Demek, audan basshylyghy ónirdegi iri kәsiporyndardyng kýshimen tasqyngha tosqyn amaldaryn qazir alghandary abzal.

Qúrmanghazy audany boyynsha da birqatar júmystar jasalmaq. Múndaghy Qighash ózenine su jogharydaghy Voljsk qoymasynan keledi. Qazir Danay uchaskesinde halyqqa auyz su berip túrghan qondyrghy ornalasqan jerdegi bógetti betondau qajettigi tuyndady. Óitkeni, ony su shayyp ketu qaupi bar. Jalpy, audan boyynsha 28 500 tekshe metr júmys kólemi atqaryluy kerek.

Jalpy, mamandardyng aituynsha, biyl Jayyqqa su az kelui de kýtilude. Demek, ózen boyyndaghy auyldarda qúrghaqshylyq oryn aluy da yqtimal. Jaz ortasynda Jayyq dengeyi ótken jylghy mólsherde bolmaq. Demek, ózen arqyly sulandyrylatyn kanaldargha su shyqpay, jýzbeli su sorghylary jaghada qayyrlap qalmaq. Yaghniy, olardy basqa oryngha auystyru qajettigi tumaq. Búl qosymsha qarjyny talap etedi.

Osy orayda biyl Qyzylqogha audanyna kóp su kelse, mol mýmkindik te tughyzylghaly otyr. Qazir múnda Miyaly sulandyru jýiesi júmys jasaydy. Sol arqyly Miyaly, Jankeldiyn, Oiyl, Kózdighara, Tasshaghyl jәne Jambyl auyldyq okrugterining jayylymdary men shabyndyqtaryn sulandyrugha bolady.

Negizi, o basta búl qúrylys su az kelgen jyldary qoldaghy qordy tiyimdi paydalanyp, maqsatty júmsaudy retteuge arnalghan-dy. Sol arqyly ór suymen audan boyynsha 24 myng gektar alqapty qamtugha mýmkindik tuady. Onyng ýstine, jogharydan qúiylatyn sudyng alghashqy legin ústap qalugha 20 mln. tekshe metrlik qoyma da bar.

Búdan basqa Eraly toraby – jogharydan mol su kelgende Oiyl ózenin tiyimdi paydalanugha mýmkindik beretin jýie. Qazir búl torap   kóktemgi   tasqyngha dayyn.

Jylyoy audanynda su kelgen jyldary Qamyskóldi toltyryp alugha jaghday jasalady. Búl túiyq kóldi әr jyly tazalap túrmasa, týbine týrli shógindiler ornyghuy da yqtimal. Búdan birer jyl búryn ór suy mol kelgende Qamyskólding ózin ghana emes, sonymen qatar onyng irgeles jasandy bóligin de sumen toltyrudyng sәti týsken-di. Sonau jylghy tasqynnan song jaghalau da senimdi bekitilgen. Qazir audan basshylary Qamyskól jaghasyn demalys aimaghyna ainaldyryp, jayly jaghajay da jasap qoyghan. Demek, kól suynyng taza boluy óte qajet.

Jalpy, audan boyynsha Túrghyzba, Qamyskól jәne Jana Qaraton jayylys alqaptaryn sumen qamtu maqsatynda Qúrjem ózenining boyymen Túrghyzbagha qatynaytyn kópirding shyghys betindegi búrynghy bógetti qayta salu kerek. Múnday úsynysty oblystyq júmyldyru dayarlyghy, azamattyq qorghanys, avariyalar men dýley apattardyng aldyn alu jәne jong jónindegi basqarma jasap otyr. Onyng mamandarynyng aituynsha, búl jaz boyy aghatyn Qúrjemning suyn tiyimdi paydalanugha mýmkindik tughyzady.

Negizi, audanda shabyndyq jәne kóltabandaryn sumen toltyru ýshin Qúrjemning manyzy zor. Búl jerde Aqtóbe oblysynan keletin ór suy Tasshaghyl bógetine tirelip, sharua qojalyqtary jәne Túrghyzba, Jana Qaraton túrghyndary malyn suaratyn Jayly kóline, odan әri Túrghyzba ózegine qúiylady. Qazir audanda kópirlerding asty tazartylyp, jabayy bútalar shabylyp, ór suyn qabyldaugha qajetti dayyndyqtar jasaldy.

Isatay jәne Mahambet audandarynda Naryn, Baqsay jәne Atyrau qalasynda Sokolok kanaldary bar. Osy kanaldardyn da   basy   tazartylyp, olargha balyq ótpeytin qondyrghylar ornatqan abzal. Yaghni, sumen toltyru jәne bógetterdi ashu-jabu júmystaryna jergilikti atqarushy biylikpen birge «Atyrausushar» respublikalyq-memlekettik kәsiporny da atsalysqany jón.

Mamandar oblys territoriyasy arqyly ótetin respublikalyq dengeydegi joldardy da su basyp ketu qaupinen qorghau qajettigin aitady. Qazir bizdegi onyng úzyndyghy 990 shaqyrym. Onyng boyynda 20 kópir men 110 qúbyr bar. Sonymen qatar, 53 kópir jәne 260 qúbyrlarymen 1762 shaqyrymdyq oblystyq dengeydegi avtomobili joly da nazardan tys qalmau kerek. Demek, «Kazavtodor» respublikalyq-memlekettik kәsipornyna jergilikti atqarushy biylikpen birlesip, búl baghytta naqty sharalar alghan jón.

«Qazaqstan temir joly» últtyq kompaniyasyna qarasty jergilikti qúrylymdar da ózderine tiyesili 58 kópirasty ótkelderi men 145 su ótkizgish qúbyrlardy tazartypty. Demek, onyng boyymen de ór suy erkin óte alady.

Qazir kýn jylynyp, ózenderdegi múz erip boldy. Kaspiy tenizining jaghalauynda da múz joq. Demek, adamdardyng abaysyzda sugha ketip qalu qaupi kýsheydi. Ásirese, balyqshylardy saqtandyrghan jón. Yaghni, ishki ister jәne sudan qútqaru qyzmetkerlerine ýlken jauapkershilik jýktelmek.     

Osy orayda mamandar kóktemgi su tasqyny kezinde eldi mekenderdi túraqty elektr energiyasymen qamtudyng asa manyzdylyghyn da aitady. Demek, «Atyrau-Jaryq» aksionerlik qoghamy men ECh-4 elektr energiyasymen jabdyqtau mekemesine de júmysyn jandandyrghan jón.