ÁRKIM – «Ár» jәne «Kim?» degen eki birikken sózden túrady. 

Ár - betting әri, әr kiru, әr aluan, әr týrli, әr jaqta, әr kez, әr kezde, әr nәrse, әr saqqa jýgirtu, әr tarap, әr uaqytta, әrbir, әrsiz, әrbireu, әraluan, әren, әrqayda, әrqalay, әri-sәri, әrne, әrneme t.t. bolyp kete beredi. Betting әri – úyaty, betting qyzyly, betting núry, balamasy – Adamnyng ary. Ary qaray «Ár»-ding әrtýrli maghyna da qoldanyluy onyng pisip, jetispegen, túraghy qalyptaspaghan, yaghny aqiqaty anyqtalmaghan dýnie ekendigin kórsetedi.  Biz búdan «Ár» degen sózding týpki maghynasy qazaqtyng «Ar» degen sózinen alynghandyghyn kóremiz.

Kim – atyng kim? Demek, «әrkim» degenimiz, kim bolsa sol: ýlken de, kishi de, auru da, sau da, jauyz da, jalmauyz da, úry da, qary da, jemqor da, paraqor da degen sóz. Al, osy sózdi oryssha «kajdyi» degen sózding audarmasy retinde qaraytyn bolsaq, ol tipti de soraqy. Onda «kajdyi» degen sózding ishine  it te, bit te, shoshqa da, maymyl da kirip ketedi. Olarda búl sóz «etogo znaet  kajdaya sobaka, kajdaya sviniya, kajdaya obezyana» dep qoldanyla beredi.  

Olardyng «kajdyi» (mesto opredeliytelinyi) sózi:  kajdye try dnya - әrbir ýsh kýnde; kajdyy vtoroy – aralata; kajdyy deni – kýnde, kýndelikti, kýn sayyn; kajdyy mesyas - ay sayyn, әr aida; kajdyy raz - әr joly; kajdyy chas - saghat sayyn;  kajdyy chelovek – әr adam; kajdyy chestnyy chelovek - әrbir adal adam dep audarylady.

Demek, qazaq balasy ýshin «әrkim» degen sózding negizgi maghynasy anau aitqanday jaqsy sóz emes. Osy әrkimderding kesirinen ashyq-shashyq jatqan elge ainaldyq. Mysaly, Elimiz de әrkim oiyna ne kelse sony isteydi. Árkim әr til de sóileydi. Árkim әr dindi ústanady. Elimizding biyligine «әrkimder»: qylmyskerler, paraqorlar, jemqorlar, memlekettik tilde eki sózding basyn  qúray almaytyndar aralasady. Sol siyaqty jenil jýristi әieldi de,  «әrkimnen qalghan saldaqy» dep ataydy. Ary qaray da tura osylay, «әrkim» degen sóz oiyna ne kelse sony istep kete beredi...

Demek, Qazaqstan Respublikasynyng Azamaty degen kiyeli sózdi «әrkimge» almastyru, bayaghy tól tengemizdegi Úly Atalarymyzdyng beynesin tau men tasqa jәne zooparkke almastyrghanmen birdey dýnie bolyp shyghady.

Úrpaghymyzdyng keleshegin aiqyndaytyn Ata zanymyzgha «bir ayaghy say da, bir ayaghy kór de», túraghy aiqyndalmay túrghan «әrkim» degen sózdi qoldanghanymyz dúrys bolmaydy.

Qojyrbayúly Múhambetkәrim, Manghystau

Abai.kz