Múqtar Maghauin mektepte oqushy kezinde tarih sabaghynda múghalimadan: "Nege amerikandyqtar jergilikti ýndisterdi týgel qyryp, onyng ornyna Afrikadan qara qúldardy alyp kelgen? Sonshama alystan qúl tasyghansha, jergilikti ýndisterdi qúlgha ainaldyru tiyimdi emes pe edi?", -dep súraydy.  Sonda múghalima bylay dep jauap beripti: "Alystan basqa jerge alyp kelgen qúl qojayynyna eshqashan bas kóterip narazylyq jasamaydy, sebebi ol basqa jerding adamy, búl jer oghan bóten, búl jer oghan kýsh, quat bermeydi, onyng búl jermen ruhany baylanysy joq, tamyry joq. Jergilikti ýndister óz jerinde kelimsekterge eshqashan qúl bolugha kónbeydi. Sol sebepten de amerikandyqtar jalpy sany 50 milliongha juyq ýndisterdi qyryp tastady". 
Qazir ýndisterding sany AQSh-a óte az. Olargha sol sebepten AQSh ýkimeti orasan zor jenildikter jasap otyr. Memleket ózderining ýndister aldynda  kýnәsin týsinedi - ýndisterding birneshe múrajayy bar, zanmen bekitilgen "first nation" – birinshi últ degen úghym endirilgen. Olar barlyq salyqtardan bosatylghan, kez kelgen uniyversiytette qalaghan bilimin tegin alady. Eger qanynda segizden bir (1/8), mysaly, әjem ýndis boldy degen dәleling bolsa, onda salyqtyng segizden bir bóliginen bosatylasyn. Ýndister ornalasqan rezervasiya tolyq avtonomiyalyq derbestikte. AQSh zany ol jerde jýrmeydi. Tipti,  sherifting ózi ýndis kósemining rúqsatynsyz ol jerge kire almaydy. Biraq, ýndisterding avtonomiyalyq aimaghy tabighaty bay emes poligon ornalasqan Nevada shtatynyng jerinde, ol jerde kazino aimaghy sanalatyn Las-Vegas bar. Ýndister ózderine berilgen jenildikterdi paydalanyp temeki, spirt ishimdikterin satumen ainalysady, kazinolar ýndisterding atymen qújattalghan. Qanshama jenildikter jasalsa da ýndister óz otanynan mәngi airyldy. Amerika olardyng otany emes. 
Álemdegi jaulap alushylardyng qaysysy bolmasyn jergilikti halyqqa «qajetsizder» túrghysynan qaraghan. Jergilikti halyq otarlaushylargha qajet emes, jeri men ken baylyghy ghana kerek. Ýndisterding taghdyryn otarlanghan Sibir halqy da keship, joq bolyp ketti, olardyng múnayy men gazy ghana qalyp, baylyghy Mәskeuge tasylyp keledi. 
19 jәne 20 ghasyrlarda qazaqty osy jaghday kýtip otyrdy. Jeri ýlken, tabighaty orasan bay, al ózi eshkimge keregi joq, qajetsiz halyq boldy. Jasandy asharshylyq jasalyp qazaqtardyng ýshten ekisin joyyp, olardyng ornyna syrttan 5 million júmys qolyn әkeldi. 
Qazir, mine 21 ghasyr tudy, qazaqtyng tóbesinen geptil tógilip jatyr, atom elektr stansasy salynuda, yadrolyq qaldyqtar әkelip tógilude. Múnyng bәri ne ýshin Qazaqstanda salynyp jatyr? Ýndister siyaqty óz jerimizde artyq halyqqa ainalyp jatqan joqpyz ba? Qazirding ózinde qazaq jerine Qytaydan, Indiyadan, tipti Filippinnan myndaghan júmys qoldary әkelinude. Ýndisterding nemese Sibir halyqtarynyng kýiin keshemiz be әlde Birikken arab әmirligi halqynday bolamyz ba? Mal qúsap qyryla beremiz be? Álde namystanyp óz taghdyrymyzdy óz qolymyzgha alamyz ba? Búl súraqtargha eshkim emes, tek ózimiz jauap bere alamyz.

Abai.kz