Týrkistan qalasynda «Áziret Súltan» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-múrajayynyng úiymdastyruymen «Yasauitanu» respublikalyq bayqauy ótti. Jogharghy synyp oqushylary qatysatyn búl sayys elimizdegi dәstýrli bayqaulardyng qatarynan oryn alady. Bayqaudyng tarihyna ýniler bolsaq, alghash ret 1998 jyly Týrkistan qalasynyng oqushylarynyng qatysuymen ótken. Jyldan jylgha qanatyn keneyte týsken bayqaugha Týrkistangha jaqyn jerdegi audandardyng oqushylary qatysa bastaydy. Sóitip, búl bayqau aimaqtyq dengeyge kóteriledi. 2009 jyldan bastap bayqau Respublikalyq dengeyde ótkizile bastady. Jetinshi ret ótken respublikalyq bayqaugha audandyq jәne oblystyq irikteulerden ýzdik shyqqan 61 oqushy qatysty. Bayqau qonaqtary 19-20 sәuir kýnderi Týrkistandaghy «Ziyaratshylar ortalyghyna» kelip ornalasty. 20 sәuir kýni tirkeu saltanaty ótip, sayysshylar jerebe arqyly nómirlerin aldy. Arystanbap kesenesi men ortaghasyrlyq Otyrartóbege ekskursiya úiymdastyryldy. Qonaqtargha arnalghan mәdeny shara «Áziret Súltan» memlekettik tarihiy-mәdeny qoryq-múrajayyna qarasty Qoja Ahmet Yasauy kesenesi, Monsha, Esim han, Qyluet jer asty kesenesi, Júma meshiti, Rәbiya Súltan Begim kesenesine ekskursiyamen ayaqtaldy. 

Qoja Ahmet Yasauy kesenesine ziyarat

21 sәuir sayys kýni, Ahmet Yasauy atyndaghy HQTU-dyng Mәdeniyet ortalyghynda jas hikmetshiler, sayysty tamashalaugha kelgen kórermender bas qosty. Respublikalyq bilim sayysy saltanatty jaghdayda memlekettik әnúranmen ashyldy. 

Bayqaudyng ashylu saltanaty

Týrkistan qalalyq daryndy jastar mektebining talantty ónerpazdary qonaqtargha dәstýrli әn aityp iltipat kórsetti. 

Qonaqtar týrkistandyq jas darynnyng ónerin tamashalady

Ereje boyynsha Respublikalyq sayys ýsh kezennen túrady. I kezende  hikmetterdi jatqa aitu, II kezende biylet boyynsha jauap beru, al III kezende tirek sózderdi tabulary kerek bolatyn. Ekinshi kezenning súraqtary Qazaq handyghynyng qúrylghanyna 550 jyl toluyna oray súraqtar kóbirek qamtyldy. Onan bólek múrajay saytynda jariyalanghan anyz-әngimeler jәne tarihiy-mәdeny eskertkishter men jәdigerler boyynsha súraqtar qoyyldy.  

Jas hikmetshiler 

Sayysqa qatysushylardyng bilimin sarapqa salghan qazylardyng qúramynda t.gh.d. M.Qoja, t.gh.k. Z.Jandarbek, f.gh.k. S.Ergóbek, mәdeniyet qayratkeri R.Jýzbaeva, qazylar alqasynyng tóraghasy múrajay diyrektory M.Sadyqbekov boldy. Oqushylardyng bilimi barlyq kezende de, eng jogharghy baghasy 10 balldyq jýiemen baghalandy.

Birinshi kezende bayqau erejesi boyynsha iriktelip kelgen oqushylar birneshe topqa bólinip hikmetterdi jatqa aityp jarysty. Bayqaugha qatysqan 61 oqushy 16 adamnan tórt topqa bólinip sayysty. «Áziret Súltan» saytyna 30 hikmet jyl basynda týgel jariyalanyp, oqushylardyng jattaularyna tendey mýmkindik berildi. Jarysqa qatysushylar este saqtau qabiletterining myqtylyghyn kórsetip, qalyng kórermendi óz talanttarymen tәnti qyldy. Aqmola oblysy men Astana qalasynan kelgen oqushylar dayyndyqtarynyng joghary ekendikterin birinshi kezende-aq dәleldedi. Tolqyn Gýlnar, Jamash Almas, Ydyrys Abdolla ýsheui birdey joghary 50 balldy, al Bauyrjan Ramazan bolsa, 45 ball iyelenip, aqmolalyqtar basqa oblystardy san soqtyryp ketti. Astanalyq Ermek Didar men Núghman Gýlmaraldar joghary ball jinasa, taghy bir astanalyq Abduahit Balausa 40 ball jinady. Sonymen qatar Almaty oblysynan kelgen Aytqazy Shúghyla, qyzylordalyq Ayatbek Arujan, atyraulyq Tasmaghambetova Qúralay, týrkistandyq Abdulla Áliya hikmetterdi әbden boylaryna sinirip jattaghandyqtaryn kórsetti. 

Hikmetshilerding qabiletin sarapqa salyp, arasynan ýzdikterdi irikteu qazylargha qiyndyq tughyzdy. Jýrgizushi oqushylardy mýdirtu ýshin barlyq ónerin salyp baqty. Óitkeni, ekinshi kezenge sayysqa qatysushylardyng tek jartysy ghana ótui tiyis bolatyn. Aqyrynda 61 oqushynyng ishinen baby men baghy qatar shapqan 31 oqushy ekinshi kezenge iriktelip alyndy. Kezendi f.gh.kandidaty S.Ergóbek qorytyndylap, ózining bayqaudan alghan әserin aityp aqtaryldy.

Sayysshylardy baghalau sәti

Ekinshi kezende Qazaq handyghynyng tarihyna, Qoja Ahmet Yasauy babamyz jóninde, múrajaygha qarasty tarihy eskertkishter men jәdigerler jóninde aldyn-ala saytta jariyalanghan súraqtar boyynsha dayyndalghan biyletterge jauap berdi. Eki súraqtan túratyn biyletterge jauap bergen oqushylardyng ishinen týrkistandyq Abdulla Áliya men Almaty oblysynan kelgen Aytqazy Shúghyla eng joghary nәtiyjege qol jetkizip, 50 ball jinady. Almatylyq taghy bir óren Toqtarqyzy Qyrmyzy 49 ball jinasa, aqmolalyq Ermek Didar, astanalyq Núghman Gýlmaral 48 ball jinady. Búl kezendegi sayysta oqushylardyng bilimderi jәne sol bilimdi qalay jetkize alatyndyghy sarapqa salyndy. Qazaq tarihy men dәstýrli mәdeniyetimizding ózegi bolghan úly әulie Yasauy babamyzdyng ilimin tereng mengergen sayysshylardyng barlyghy joghary nәtiyje kórsetti. Ýshinshi kezendegi bәsekening tartysty bolatyndyghy nәtiyjelerden bayqalyp túrdy. Joghary ball jinaghan 17 oqushy ýshinshi kezenge jiberilip, t.gh.d. M.Qoja kezendi qorytyndylady.  

Bayqaugha qatysushylardy marapattau

Ýshinshi kezende eki synnan ýzdik shyqqan sayysshylar jadylarynyng myqtylyghyn sarapqa saldy. Hikmetterde kezdesetin sózder tirek sóz retinde alynyp talapkerler sol sóz kezdesetin shumaqtardy tauyp, ýzindi keltirui tiyis bolatyn. Aldynghy eki kezeng boyynsha jogharghy úpay jinaghan oqushylar búl joly da sayysqa tas-týiin dayyn bolyp kelgendikterin dәleldedi. Ótken jyldardaghy bayqaularda eng qiyn da jauapty sәt osy ýshinshi kezeng edi. Bayqaudyng tarihynda tirek sózderdi tolyq tapqan oqushy bireu ghana bolatyn. Al biylghy bayqauda ýsh oqushy tirek sózderdi tolyghymen tauyp hikmetten ýzindi keltirip, jinalghan halyqty tәnti qyldy. Atap aitqanda ontýstikqazaqstandyq Abildaeva Balzira, jambyldyq Ózdembaeva Jansaya, eki syn qorytyndysy boyynsha birinshi oryndy almatylyq Shúghylamen birge bólisip túrghan týrkistandyq Abdulla Áliya eng jogharghy 50 ball aldy. Bayqaudyng tarihynda birinshi ret ýsh kezennen bir ball joghaltpaghan Abdulla Áliya bas (100 000 tenge ) jýldeni, al Aytqazy Shúghyla 144 ballmen (75000 tenge) birinshi oryndy iyelendi. Ekinshi oryn ýshin 50 myng tengeden eki oryn belgilengen. Qyzylordalyq hikmetshi Ayatbek Arujan 140 ballmen II orynnyng (50 000) dausyz jenimpazy atandy. Al 139 ball jinaghan aqmolalyq Tolqyn Gýlnar men Jamash Almas ekinshi orynnyng qalghanyn sarapqa saldy. Hikmet aityp sayysqan eki órenning ishinen Tolqyn Gýlnar mýdirmey aityp, II oryndy (50 000) iyelendi. Jýlde qorynyng kelesi oryndary ýsh adamgha arnalghan 30 myng tengeden ýshinshi oryn sayyskerler arasynda bóliske týsti. 139 ballmen Jamash Almas pen 137 balldyq kórsetkishpen Núghman Gýlmaral alghashqy eki jýldeni iyelendi. Ýshinshi jýldeni 134 ball jinaghan Abildaeva Balzira, Toqtarqyzy Qyrmyzy, Ydyrys Abdolla ýsheui sarapqa saldy. Baby men baghy kelisken aqmolalyq Ydyrys Abdolla eki qarsylasynan basym shyghyp, jýldeli III oryndy iyelendi. Qatysushylardyng arasynda eki kezeng boyynsha 98 ballmen joghary nәtiyje kórsetip túrghan Ermek Didardyng qolynan jýlde susyp ketti deuge bolady. Toghyzynshy orynda túrghan qyzylordalyq Ayatbek Arujan suyrylyp algha shyghyp, III oryngha taban tiredi. On oqushy yntalandyru syilyghy men qosa 10 myng tengeden jýlde aldy. Búl kezendi t.gh.k Zikiriya Jandarbek qorytyndylady.  

Bayqaugha qatysushylardy komandalyq esep boyynsha qorytyndylasaq, Aqmola oblysy birinshi oryndy, ekinshi oryndy OQO men Astana qalasynyng komandalary, almatylyqtar ýshinshi oryn aldy. Ásirese Aqmola oblysynan kelgen oqushylardyng 4-ui aqtyq syngha shyghuy respublikalyq bayqaugha dayyndyqtyng óte joghary bolghandyghyn kórsetip otyr. Oqushylardyng este saqtau qabileti men bilimin, zerdesin baghalau qazylargha onay týspedi.

Jyldaghy dәstýr boyynsha qatysqan barlyq oqushylargha jәne shәkirt tәrbiyelegen ústazdargha alghys hattar tabys etildi. Bayqaugha qatysushylar, sayysty tamashalaushy qalyng kópshilik úiymdastyrushylargha alghys sezimderin bildirip, rizashylyqtaryn aityp tarasty.

Qoja Ahmet Yasauiyding ruhany múrasy «Diuany hikmet» shygharmasyn nasihattaudy kózdeytin búl joba әli de ózining jalghasyn tabady. Elimizding týkpir-týkpirinen keletin jas hikmetshilerdi Týrkistan júrtshylyghy asygha kýtedi. Hikmet aitu dәstýrining qazaq dalasynda janghyratyn kýni alys emes, jaqyn qalghandyghyna senim zor.

Abai.kz