Mening aitpaghym aita-ayta jauyr bolghan taqyryp bolghanymen, elding bolashaghy ýshin, últ tәrbiyesi ýshin óte manyzdy. Shara qoldanbasaq, qoghamdyq pikirge qúlaq aspasaq, “odan el damuy keyindep qalmaydy” degen nemqúraylylyqtan arylmasaq, elimizding aldaghy uaqyttaghy ruhany damuy kenjeley bermek. “Aldymen ekonomika, sonan song sayasat” degen qaghidamen kelissek te, últtyq ruhymyz, sanamyz, namysymyz keyinge shegerilmeui tiyis. Kýndelikti kórip, estip, kuә bolyp jýrgen jaghdaylar osynday oigha iytermeleydi.

Tәuelsizdik alghan alghashqy jyldardan bastap-aq barymyzdy týgendep, joghaltqanymyzdy izdey bastadyq. Istelingen júmystar da auqymdy. Úmyt bolghan túlghalarymyz tarih sahnasyna qayta shyqty, layyqty baghalaryn aldy, quandyq, maqtandyq, últ tәrbiyesine paydasy tiyetindey sharalar jasalyndy. Biraq, qansha jyl ótse de búrynghy ataular selt eter emes. Búrynghyday atalady, siresip qalghan tonday jibiytin týri kórinbeydi. Búrynghyday ataymyz, al ózimizding túlghalarymyz turaly bas qatyrmaymyz.

Almatyda búryn Sofiya Kovalevskaya atyn iyelengen kóshe bolatyn. Sol kóshe qazir ataqty kýishi-sazgerimiz, qazaq ónerining dara túlghasy Núrghisa Tilendiyev atynda. Men sol kósheden júmys kýnderi qoghamdyq kólikke otyryp kýnine eki ret ótemin. Biraq birde-bir ret (ótken jyldyng jazynan beri) ayaldamanyng dúrys atalghanyn kórgen de, estigen de joqpyn. Avtobus jýrgizushiler men onyng konduktorlary osy kóshege jaqyndaghannan-aq “Sofiyany” habarlay bastaydy. Birneshe ret jasaghan eskertuime betime bajyraya qarap (sharuang bolmasyn degendey), eleng etpeydi. Olardyng aitatyn uәji - kópshilik jana ataulardy bilmeydi. Yaghni, kópshilikting ózgeristerden habarsyz, sauatsyz bolghany ghoy. Men olargha aldymen jana ataudy, sonan song búrynghy ataudy (mysaly, «búrynghy “Sofiya Kovalevskaya" dep) 1-2 ay boyy atasandar kópshilik odan habardar bolady, odan keyin tek jana ataudy ghana habarlandar degen úsynysymdy da bildirdim. Biraq, olar múnday úsynysty kerek qylatyn emes. Olargha onayy - búrynghy ataumen jýre berui ghoy.

Osynday jaghdaydan tipti kýlkili oqighagha da tap boldyq. Birde avtobusta otyrghan qartandau qazaq әieli “men Sәpiyadan týsemin, jaqyndaghanda habarla” dep konduktorgha aitty. Kassiyr: “Apa, onday “ostanovka” (ayaldama) joq” dep birneshe ret aitqannan keyin sәl oilanghan әlgi әiel “E, әlgi bir kompoziyter she, әlgi bir әnshi bar edi ghoy” dep esine týsirgendey boldy. Biz kýlerimizdi, ne jylarymyzdy bilmedik. Búdan bizding úqqanymyz  “Sofiya” tarihta (kópshilikting sanasynda) qalyp, Halyq Qaharmany Núrghisa Tilendiyev úmyt bolypty. Ashy bolsa da búl shyndyq. Búl ýrdis jalghasa berse endi birer jyldan keyin býkil elge tanymal, artyna orasan zor muzykalyq múra qaldyrghan, Halyq Qaharmany ataghyn iyelengen dara túlghamyzdy “Álgi bir әnshi bolghan edi ghoy, kim edi, әlgi she?” deytindi de estiytin bolamyz.

Búl jaghday bir kóshege ghana qatysty emes. Men ózim kuә bolghan Bauman, Dzerjinskiy, Karl Marks, Mira, Pravda, Mate Zalka, Belinskiy jәne taghy basqalardy tizbektey beruge bolady.

Búl jaghdaydy biylik oryndary da, tiyisti mekemeler de jaqsy biledi. Biraq shara qoldanar  emes. Endi osylay qol qusyryp otyra bermekpiz be? Últtyq qadirimizge kólenke týsirudi qashan dogharamyz? Mýmkin tiyisti oryndar óz mindetterin dúrys atqara almay nemese ony qalay isterin bilmey otyrghan bolar. Kópshilik solay týsinedi, solay týsinuge mәjbýr etedi. Búghan jauaptylar ony úsaq-týiek nәrse, elimiz órkendep damuda, el tynysh, bas jarylyp, qol synyp jatqan joq dep oilaytyn shyghar. Olay etse olar myqtap qatelesedi. Olardyng qolynda shara qoldana alatyn mýmkindikteri de, ókilettikteri de bar emes pe? Memlekettin, biylikting qyzmeti solay qúrylghan ghoy. Oilansa, tetigin tapsa, ony boldyrmaytyn qanshama sharalardy qoldanugha bolady. Mysaly, jii reydke shyghyp, ondaylargha eskertu, aiypúl (avtopark iyelerine) salsa bolmay ma? Reydke shyghugha eriktilerdi, zeynet jasyndaghylardy tartugha bolady. Últymyzgha, tarihymyzgha jany ashityndar da jeterlik. Olardyng búl sharany qoldap, kómektesetinderine senemin.

Últtyq qadirimizdi qúrmetteyikshi, aghayyn. Últtyq qadir - adamnyng óz  últyn qadirleui, syilauy, ózgelerding aldynda onyng bedelin týsirmeui, memleketting jeri men qazba baylyqtarymen ghana emes, úly adamdarymen, olardyng jetistikterimen de maqtanuy. Últtyq qadirimizdi ketirmeudi әrkim ózinen bastasyn, basqalargha da eskertsin, nasihattasyn. Biz tarihymyz ben úly túlghalarymyz arqyly da kýshti, myqty ekenimizdi, namysymyzdy taptatpaytyndyghymyzdy bildire alamyz.

Tarihty bilu, úly túlghalarymyzdy qúrmetteu - últjandylyq sezimdi janityn, últ namysyn qayraytyn eng basty faktorlardyng biri, kýshti tәrbie qúraly. Olardy bilmesek, qúrmettemesek, últtyq maqtanyshtar da bola qoymaydy. Al, últtyq maqtanysh sezimi bolmasa últtyq tәrbiyemiz de olqy tartady. Olay bolsa “qoghamdyq pikirding - qaltqysyz pikir” ekendigin de úmytpayyq.

Bekmyrza SYRYMBETÚLY,

Almaty kólik kolledjining oqytushysy.

Abay.kz