Etene jaqyn bolmasaq ta, otyz jylday qalamgerlik jolda qatar jýrip, talay pikirlesken ekenbiz. Dýniyetanymdyq kózqa­rasymyz óte sәikes edi deu de qiyn. Keybir oilaryn asa qabylday bermeytinmin. Degenmen, kópshilik әngimesining kónilge qonghandyghynyng belgisindey, ekeumizding eki-ýsh súhbatymyz baspasózde de jariyalandy. («Ádilin aitsan, «әuliyeler» únatpaydy», 04.2004. «Biliktilik formulasy», 05.2005. «Qu qaraghay tolghasa», 01.2006. «Jurnalist» gazeti). 

Naqty bir qúbylystar turaly tosyn tújyrymdary nazar audartpay qoymaytyn. 
Qazir Talasbek Ásemqúlov payymdaularyna qarasam, orystyng kórnekti aqyny Evgeniy Evtushenkonyng «Qysqa esse» dep atalghan jazbalary eske týser edi. Onda ol Pushkiyn, Lermontov, Baratynskiy, Tutchev, Dostoevskiy syndy on-on bes túlghagha bir-eki auyz sózben-aq minezdeme berip tastaydy. Búlardyng tartymdylyghy da sonda – astary qatpar-qatpar kýrdeli jaytty útqyr týiindep, oimaqtay ghana oy arqyly kól-kósir syrgha qanyqtyrady. Talasbek te kez kelgen jaghdaydy qolma-qol qauzap, onay týsindire salatyn. Jәne ne jóninde bolsyn, óte batyl aitady, әri sonsha mergen edi. Nysanagha dóp tiygizetin. Ereksheligi – mәselege әrda­yym eldik mýddemiz túrghysynan, últtyq múrattar baghdarynan qarap, ejelden qalyptasqan qaysybir «myzghymas» qaghidalardy tas-talqan qylatyn. Biraq sol lebizi kóbi­ne auyzsha aitylghan kýii qala bergendey.

Mysaly, birde Lev Tols­toy­dyng әigili «Soghys jәne beybitshi­lik» roman-epopeyasyn әleumettik tapsyryspen jazylghan shygharma dep baghalady.
Múndayda әldekim bir sәt airan-asyr bolyp, "bәli, mynau ne dep otyr ózi, býkil әlemdi tamsan­dyrghan tuyndyny mansúq qyla­tynday búl kim edi sonsha?" dep antarylyp qaluy kәdik. Al Tәken­ning әlgindey mәlimdeuine mirding oghynday dәlelderi bolatyn-dy.
Rasynda, atalghan shygharma dengeyining keremettigine eshkim shәk keltirmeydi. Biraq belgili nәrsening búrmalanuy, tarihy shyndyqtyng naqty berilmeui baghytynan alghanda, aitalyq, sol 1812 jylghy Fransiya – Resey soghysyndaghy qazaq halqy rólining eskerilmeuin, tipti, namysqa tiyetinin әbden týsinuge bolatyn shyghar. Odan da bayaghy úlyorystyq astamshylyq andaghaylap, avtordyng «kishi» últtardy mise tútpaytyny anyq angharylyp túrady. Talas­bekti de renjitetin osynday synarjaqtyq edi.
Orys patriotizmi ruhynda jazylghan kitap turaly anyqta­malyqtyng bәrinde derlik: «Soghys jәne beybitshilik» 1812 jylghy jenimpaz orys halqynyng batyrlyghy men danqty turaly tarihy epopeya. Múnda Lev Tolstoy qaraqúrym napoleondyqtar­dyng kýl-talqanyn shygharghan orys әskerining qaharmandyghyn sonsha nanymdy bayandaydy. Óz isining dúrystyghyn týisingen orys jauyngerleri úrys alanynda asqan qayrattylyq tanytady» delinedi.
Al sol shayqasta: «Shedshie v avangarde rossiyskoy armiy konnye otryady, sostavlennye iz predstaviyteley musulimanskih y inyh narodov navodily ujas na protivnika» degen derekterdi qayda qoyamyz?!.
Búl, әlbette, isti meylinshe әdil bezbendeuge tyrysatyn Anatoliy Egorov syndy keyingi tarihshylardyng jazbalary. Onyng «Na Borodinskom pole. Razdumiya u narodnyh svyatyni» atalghan maqalasynda sonday-aq: «Istoriky osobo podcherkivait, kakoe bolishoe znachenie dlya oslableniya posledstviy Kontiynentalinoy blokady nakanune Otechestvennoy voyny 1812 goda iymela dostavka kazahamy skotovodcheskogo syriya na rynky Rossii. V period voyny uvelichilasi zakupka u kazahov stroevyh y oboznyh loshadey. Uje cherez neskoliko dney posle perehoda Napoleonom pogranichnoy reky Neman na kazahskom y drugih yazykah narodov Rossiy bylo prinyato obrashenie ob opasnosty nachavsheysya voyny. Starshina Baysakal Tiylekuly lichno prizval kazahov k splochenii protiv vraga» degen de joldar bar. («Zvezda Altaya». 06. 11. 2013).
Demek, qazaqtar kórshilerge tyl ja­ghynan ghana jәr­demdesip qoy­may, maydan dala­syn­daghy qiyan-keski shayqastarda da eren erlik ýlgisin kórsetken: «Nemalo bashkiyr, tatar, kalmykov, altaysev y kazahov Bukeevskoy ordy, vhodivshih v sostav korpusov generalov Tuchkova y Platova, pogiblo v samom krovavom srajeniy veka – v bitve pry Borodino»…
(Osylardy týpnúsqasynda úsynghanymyz jón siyaqty. Avt.).
Búl rette, әriyne, kimning teris, kimning ong ekenin tәptishtep otyrugha qúmartpaymyz. Tek ne jóninde bolsyn, mәsele mәnisin ýnemi qopara kórsetetin Talasbek pikirinde salmaqty negiz jatatynyn jetkizbekshimin ghoy…
Últyn airyqsha sýigen ol qisynsyz tústa «qazaq, qazaq» dep tar shenberden shyqpaudy da qúptay qoymaytyn. Syrt elderding jaqsysynan ýirenip, jamanynan jiyrenudi nasihattaushy edi. Jogharyda atalghan súhbattardyng birinde:
– Qazirgi jurnalistiy­ka­myzdyng aldyndaghy ýlken maqsat – Batystyn, Reseyding biyik óredegi dengeyine jetu. Anau MGU, LGU-da oqityn jastardyng auqymdy halyqaralyq sharalargha, iri qabyldaulargha qatysyp, sýiekti maqalalar jazyp jatatynyn kóresin. Solardyng qolynan shyqqan dýniyelerge zer salsan, keng oi-óristi, tereng tanym-týsinikti andaysyn. Bizde týrli basylymdar qaptap kóbeyip jatqanymen, ókinishke qaray, ini-qaryndastarymyzdyng kәsiby biliktilik jaghynan ósuden góri keri ketushiligi jii bayqalady, – depti.

Eki shette – Talasbek pen Qajyghali. Ortada – Zәrugýl 

(Qajyghaliyding ong jaghyndaghy – Zarya jәne eki qyzdyng bauyrlary) 

Biraq, qarap otyrsam, bәribir óz bastau búla­ghymyzgha oralyp soghugha beyim túrghanday:
–Jalpy, jur­nalistik ústahana jayyn sóz qylghanda oigha eng aldymen sonau on toghyzynshy ghasyrdyng basyndaghy qazaq jurnalistikasy tarihy oralady. Keremet! Oghan mysal retinde Abaydyng qarasózderin de qoya túryp, Alash azamattarynyng maqalalaryn alayyqshy. Nemese Ybyray Altynsarin kótergen problemalargha nazar audarayyq. Solar­dyng kýni býginge deyin manyzyn joymaghanyn angharasyz. Mәselen, Ybyray «qazaqtyng balasy chinovnik bolu ýshin oqidy» deydi. Kórdiniz be! «Olar halyqqa payda keltireyin dep barmaydy oqugha. Joghary qyzmetke ornalassam, shen-shekpen alsam dep oqidy» deydi. Yaghni, burokratiya sol kezderde-aq qalyptasa bastaghan. Al osy kózqaras eskirdi me býgin? Ahmet Baytúrsynov tústastarynyng dýniyelerin alayyq. Olar iri dilgirlikter mәnin kóre bilgen. Tany bilgen. Sol mәseleni der kezinde kóterip otyrghan. Óte sergek. Keyde problema aiqyn bolmaydy. Jasyryn túrady. Qatardaghy oqyrman bayqay almaydy. Mine, tilshi ýshin sony kórip, asha bilu de ýlken óner! Taghy bir arnayy toqtalatyn jәit – jurnalist ózining ary men últynyng mýddesi jolynda meylinshe adal boluy shart. Býginde týzu joldan tayqyp ketken qalamger kóp. Aram pighyldy bireulerding yqpalymen qasterli tarihymyzdy taptay salugha arlanbaydy. Keyin osy opasyzdyghy óz ómirbayanynda qara daq bolyp aldynan shyghatynyn da eskermeydi.Búl orayda taghy da orystargha jýgine bermey, týrik aghayyndardy-aq al. Týrkiyada birneshe partiya bar. Ondaghy baspasóz ókilderi bir-birin jep qoya jazdap kenirdek jyrtysyp jatady. Al solar úly Týrkiya múrattaryna kelgende bir kisidey júmyla ketedi. Óitkeni, últ mereyi әrdayym ýstem túrugha tiyisti. Otanyng quatty bolsa sen de jigerlisin. Búghan kópshilik bauyrlarymyz asa mәn bere almay jýr…
Osynday qasterli, asqaq mejeni dittegen Talasbek Ásemqú­lovtyng ózi әrdayym bilikti saraptamashy, talghamapaz mәdeniyet­ta­nushy retinde kesek túlghaly qalamgerler qatarynan kórindi. Ásirese, onyng qazaq dalasy ghasyrlar boyy bastan keshken soghystar zúlmatyna, ashtyq nәubetine qatysty tújyrymdary tanym kókjiyegin keneytti. Hal­qymyzdyng ruhany qazynasyna qomaqty ýles bolyp qosyldy.

Talasbekting jastyq shaqtaghy beynesi

Keyingi ýsh maqalasy kezegimen «Qazaq ýni» gazetinde jariyalanghan-dy («Dәstýr múrajayda túrmaydy» – dombyrashy Qarshygha Ahmediyarovpen kezinde belgili sebeptermen jariyalanbay qalghan súhbat; «Kýiding kiyesinde nәsil joq»– shertpe kýy sheberi Tәttimbetting kópshilikke belgisiz qyrlary; «Dәrham saray» – tengening týrli taghdyry turaly tolgham).
Ásirese, sol kýnderde jii habarlasa bastap edik. Arasynda bir-birimizge qyjyrtyp tiyisip, ózara әzil-әjuagha da kezek berip qoyatynymyz joq emes. Meni «qúda» dep jaqyn tartatyny bar-tyn.
Bir kýni:
– Áy, sen osy, eldegi aghayyn­da­ryn­men aralasyp túrasyng ba? – dep súrady.
– IYә, әriyne…
Sóitsem, Qaraghandy obly­synyng Aqshatau poselkesindegi qúdashasy Zarya Omarbaevamen habarlaspaqshy eken.
Talasbekting teteles aghasy Qajyghaly – bizding elge kýieubala edi. Bayaghyda auylgha jyl aralatyp kelip jýrgende jerles apamyz Zәrugýldi Ayagóz jaghynan kelgen bir jigitke túrmysqa shyqty dep estiytinmin (Bizding elde әpkeni әdette «apa» dep ataydy). Sol azamat Talasbekpen birge tughan bauyr ekenin de sonyraq bildik. Ózin jaqynnan kórgen de emespin. Tek kelinshegin kók «Ural» motosiklining kebejesine otyrghyzyp alyp, qyrdaghy jolmen ylghy ersili-qarsyly jýitkip, әldebir jaqtargha qaray zaulap bara jatatynyn bayqaushy em. Ol turaly: «Ózi óte ismer eken. Qoldan dombyra jasaydy» dep jýrdi biletinder.
Osy jerde: «Dombyra shabudy naghashy atam Ystambaydyng Jýnisbayynan ýirengem. Odan auyldaghy Ahmetjan sheberding aldyn kórdik. Eseye kele jalpy Semey ónirinde tendesi joq dombyra jasaushy sanalatyn Baqtybaydyng Tóltayynyng shәkirti boldym. Aqyry, ózdi-ózim bolyp aspap shabudy 9-shy klasta bastaghan ekem. Negizgi qúpiya aghash tandaugha baylanysty. Jatqan ghylym búl. Ynghayy kelse, nayzaghay soqqan qaraghaydy qoldanu kerek. Sebebi, jay oty kýidirip, ishki jaghy ýnireyip qalghan qaraghaydyng dauysy airyqsha bolady» deytin Talasbek esime týsedi. Onyng qolynan shyqqan dombyralardy әigili әnshi Mәdeniyet Eshekeev, Smatay Ýmbetbaev, Ádilet Musinder ústapty. Jәnibek Kәrmenov te tórt-bes dombyra jasatqan eken. Nebir ghalamat kýishiler turaly shygharmalar jazghan Múhtar Maghauinnyng ýiinde de bir dombyrasy túrghan kórinedi. Sol Múhannyng «Kókbalaq» әngi­me­sine keyipker bolghan jetkinshek 1982 jyly oryndaushy retinde «Sazgen» ansamblining qúramymen Yugoslaviyagha, 2004 jyly óner trup­pasymen birge Parijben Sen-Juliende Jeneva qalala­ryna baryp, әlemdik muzyka mәdeniyeti festivaline qatysyp qaytady…
Osynday inimen qatar ósken Qajyghaly osal bolsyn ba…
Sondayda, «Átten, búl kýieu jigit ózining tughan qayynatasy Ábilmәsh múghalimdi kórip ýlgermedi-au. Áne, barmaghynan bal tamghan sheber de, ghajayyp dombyrashy da so kisi edi! Degenmen, ózderi bir-birin tauyp qosylghan eken» dep oilaytynmyn. Zәrugýl de muzyka mamany. Ekeulep týrli toylardyng ssenariylerin jazatyn siyaqty; birigip, asabalyq jasaydy. Bú jaghynan, janashyldyqpen erekshelenip, kónilden shyqqany sonshalyqty, ózderin kórshiles auyldarmen qatar Aghadyr, Aqsu-Anly, Aqtoghay sekildi irirek eldimekenderge deyin shaqyrta bastapty. Sóitip, is auqymyn keneytip, túrmystaryn týzeydi. Gaz-24 «Volga» avtokóligin alady.
Áyteuir, tirlikteri ish jylytatyn. Izdenip, shapqylap, adal enbegimen bir bas malyn qalayda ekeu etsem dep tyrbanghan jan qashanda rizalyq tughyzbay ma.
Biraq arada nedәuir uaqyt ótkende әlgi mashinamen Agha­dyrdan kele jatyp apatqa úshy­raghanyn estidik. Zayybymen birge mert bop ketti. Jazmyshqa ne amal bar.
Odan beri de onshaqty jyl auysty ghoy…
Talasbek bolsa, endi sol marqúm jengesining apayy Zaryanyng telefonyn súrap túr.
Tauyp berdim.
Songhy tildesuimiz eken.
Bertinirek mәlim bolghanynday, qúdashasymen habarlasyp, odan Ásemqúlovtar әuletining eski fotoalibomy jayyn súraydy. Tipti, qayta-qayta anyqtap bilse kerek. Qajyghaly men Zәrugýlding qol­darynda qalghan zat sekildi.
Zarya ony múqiyat saqtap qoyghan eken. Dereu shygharyp, eki-ýsh kýnnen song inisi Quandyqqa ústatyp, Astanagha jóneltedi. Tikeley Talasbek aghannyng qolyna tiygiz dep tapsyrma bergen.
Alayda qalta telefonyn kótermepti. Dolbarlap kórsek, búl Talasbekting ózi de tura attanyp ketken sәt…
Mine, sol izdegen nәrsesi qazir mening aldymda jatyr. Ómir boyy Talasbek kónilining bir týkpirinde jýrgen baghaly dýniye.
Bayaghy sovet zamanynda shyqqan alibom eken. Týsi jasyl. Ájeptәuir qalyn. Syrtynda Resey imperiyasy Bas Admiraldyghy mekemesi ghimaratynyng súlbasy beynelengen. Onyng astynda «Leningrad – Leningrad» degen tanba túr. Jýz betke tura eki jýz bir suret japsyrylypty. Erinbey sanap shyqtym. Alty jýzge tayau keskin bar. Bәri bir-bir taghdyr. Búlardyng býgingi úrpaqtaryn eseptese… Tútas ghúmyr elesteydi.
Suretterding týsirilgen uaqytyn mólsherlesek, sol, 1940 pen 2000-shy jyl aralyghyn qamtidy-au. Kóbine, әke-sheshe, agha-jenge, әpke-jezde, jora-joldastyng rәsimderi. Kense manayynda, aulada, esik aldynda, ýy ishinde tartylghan keskinder.
Qonyrayghan ghana qazaqy әlem, qúbatóbel tirshilik kórinisteri, qarapayym sharua adamdary arasynda eng kóp kezdesetin beynening biri anasy – Qamilanyng sureti. Bú kisining tiginshi ekeni bay­qaldy. Ylghy is tigu mashinasymen otyrady nemese ateliede әldekim­derding ólshemderin alyp túrady.

Anasy Qamila

Áke keskini siyrek. Biluimizshe, Baymúhamed degen aghay. Erterek qaytys bolghan. Bir-eki ghana keypi saqtalghanday.
Áytkenmen, Talasbekting «Tal­týs» atalatyn ómirbayandyq ro­­ma­­­ny­nyng birqatar qaharmanyn tanyp qaldyq. Osy shygharmada: – Ápke, maghan nege siz dep sóileysiz?! – deydi Ájigerey tanqalyp.

Ákesi Baymúhamed

– Óitkeni, men sizdi jaqsy kó­remin ghoy, – deydi Qalima kýlim­sirep.
Ájigerey Qalimanyng ay jý­zine, qúlaghyndaghy búrama altyn syrghasyna qarap sәl otyrady.
– Al Yrysqalidy she… Yrymbek pen Qúndyz, Qynabekti she… olardy jaqsy kórmeysiz be?
– Olardy da jaqsy kórem.
Ekeui ýnsiz qalady.
– Al siz she, – deydi Qalima, – Siz meni jaqsy kóresiz be?
Ájigerey mandayyn uqalap oilanady.
– Men sizdi ayaymyn, – dedi sodan keyin.
– Nege?
– Bilmeymin, әiteuir, ayaymyn…» degen joldar bar.
Múndaghy Ájigerey – Talasbek­ting ózi. Qalima – Qamila apay. She­she­leri. Avtor atyn asa ózgert­pegen. Eki-aq әripting ornyn auys­tyrghan.
(Osy orayda oqyrmangha týsiniktirek bolu ýshin aita keteyik, kýishi Jýnisbay aqsaqal, kitapta – Sabyt, bolashaq izbasary retinde tughan jiyeni Talasbekti qyrqynan da shyqpay jatyp alyp ketip, bauyryna salyp alady. Bala erjetkenshe atasynyng qolynda tәrbiyelenip, kóp qasiyetin boyyna siniredi, kýiin ýirenedi. Kórsetilgen ýzindide sol bozbala óz sheshesimen jýzdesip otyr. Anasy shaldyng qolyndaghy osy úlyna ylghy «siz» dep sóileydi. Bir­týrli jatsynatynyn andap saqtana ma eken, әiteuir, abaysyzda tik­sintip almayyn degendey, ylghy ayalap, aqyryn, sybyrlay til qatady).
«Yrysqaliy» degeni, әriyne, Qajyghali. Al Yrymbek eng ýlken aghalary-au. Romanda әskerge shaqyrylyp, sonda jýrip jaralanyp, kembaghal bolyp oralatyn jigit. Tek onyng shyn atyn bilmeydi ekem. Manayda súrap, anyqtap ala qoyatynday da eshkim joq. Qúndyz ben Qynabek degender ómirde Baqyt pen Talghat pa dep jobalaymyn.

– «Ertenine týsten keyin Qúndyz әpkesi Yrysqaly men Ájigereydi ertip alyp aghayyn-tughanmen amandasyp shyqqan. Jolshybay talay әngime aitty. Sauda tehnikumynda oqityn kórinedi. Endi eki jyldan keyin bitiredi eken. Alystaghy Almaty jayly neshe týrli hikaya shertkende Yrysqaly men Ájigerey auzyn ashyp, kózin júmghan»…
Alibomdaghy eng kóp suret te osy Baqyttyki. Almatyda oqyghany angharylady. Ylghy qazirgi Respublika sarayynyng túsynda nemese ortalyq demalys baghynyng aldynda, Kóktóbede týsken. Tipti, kýni býginge deyin osy qalanyng túrghyny boluy mýmkin. Anda-sanda úshyrasyp qoyatyn Talghat degen jasóspirim balanyng týr-kelbetine qarap, keyipkerimizding inisi me dep mólsherledim. «Taltýste» Sәten esimdi de qyz bar. Búl Zәuresh emes pe eken?! Ol da Talasbekting apayy siyaqty. Kýieuining aty – Abayhan.
Talasbekting jas shaghyndaghy surettermen qatar taghy bir jii kezdesken keskin – Smaghúldiki. Qajyghalidyng dosy siyaqty. Álde…
Talasbek «orys mektebine bergeni ýshin atama rizamyn» deushi edi. Qajyghalidyng da sonda oqyghany bayqaldy. Tómengi synyptarda týsken eki-ýsh suretinde ózge últtyng úl-qyzdarymen qatar otyr.
Zәrugýlding Baymúhamed balalaryna úiytqy bolyp, shanyraqtyng berekesin kirgizgeni aiqyn seziledi. Áuletting ýlken-kishisining bәri ylghy sonyng ainalasyna shoghyrlanugha úmtylghany kórinip túr (Negizi, ony apa deuime de kele qoymaydy. Menen birer jastay ghana ýlkendigi bar. Qajyghalidan edәuir kishi)…
«Taltýs» shygharmasynda Qaliy­ma talay jyldar birde tәtti, birde ker­mek otbasylyq ghúmyrdy qatar kesh­ken kýieui Baymúqan (yaghni, Bay­múhamed) qaytqanda egilip jylay­dy: «Elu segiz degen erkek óle­tin jas pa eken?! – dedi kýiinip, – Topty bala-shaghany tastady da kete bardy»…
Búdan Talasbek әkesining alpysqa jetpey dýnie salghany bilinedi. Endi qarap otyrsaq, ózi de tura osy jasta ketti emes pe…
Aynaladaghy jastayynan kórgen kýrdeli jaghdaylar, zúlymdyqqa beyim keybir qatarlastarymen aradaghy tartys, tirshilikting qatygez zandary qaysar, oily jetkinshekti tez shyndaydy. Ýy ishindegi kiykiljinderding ózi, tumaghan әje kórsetken qorlyq qarshaday balanyng jan әlemin serpiltip, ómirdegi sansyz saualdardyng jauabyn izdeuge iytermeleydi. Qiyalyn úshtap, shiryqtyryp, erterek pisip-jetiluine yqpal etedi. Jazushy ózi bastan keshken qily jәitterdi «Taltýste» býkpesiz kes­telegen. Shygharma sonshalyqty shynshyldyghymen de qúndy.
Atalghan tuyndynyng ón boyynan sheshe men úly arasynda ýzdiksiz tartylghan tylsym baylanysty týisinesiz. Bastapqyda úzaq jyldar óz anasyn qabylday qoymaghan balanyng eseye kele perzenttik sezimi oyanghany bayqalady. – «Qalimanyng qaltyray jylaghany kóz aldyna kelip qaldy. Búryn atasy siyaqty qayratty bolatyn. Ensesi biyik bolatyn… Songhy ret iyghynyng súlq týskenin, belining býgilgenin ayanyshtan jýregi eljirey bayqaghan. Ol endi Sabyttyng qyzy emes, ol endi kәri әiel… Ómirding tauqymetin kóp kórgen, auyr enbekten beli býgilgen, kishkentay ghana qap-qara qoldary qaghazday júqarghan… kәdimgi kәri әiel… Samayyna aq jýgirgen, beti әjim-әjim… Ár әjiminen meyirim núry tógilip túrady… Shashynan sipap, betinen sýisem, qap-qara alaqanynan sýisem… Sualghan omyrauynan iyiskesem… meyirim qanar ma edi»…
Ony qoghamnyng da ógey balasha syrtqa tepken sәtteri az emes eken. Sebebi, oqyghan-toqyghany mol, alghyr qalamgerding oqshau oi, batyl pikirleri keybir «әuliyege» týrpidey tiyedi. Sol sebepti, olar múny qalayda múqatugha әrekettenedi nemese mýlde kózge ilmeuge, sanatqa qospaugha tyrysady. Álgindeylerge jaqpadym deytini osydan.
Tóniregining týsinbeui, ishki kýiinish, arpalystyng bәri, әlbette, tabighy ýderister. Sondyqtan, kýizeltti dep eshkimdi kinәlaudyng da reti joq-au. Týrli qayshylyqtar halqynyng taghdyryna alandaghan jigitti әrdayym biyikterge bastap otyrghan.
Jasyl alibomdaghy tanystary bizding qaharmanymyzben birge talay ahualdy kórdi ghoy. Biraq osy suretterge til bitse de, ai, búlardyng eshqaysy dәl Talasbekshe qany sorghalaghan shyn­dyqty aita almas edi. Al keyipkerimiz shymyr qoltanbasy arqyly sanany dýr silkintip, kózindi shyraday jaghyp, tartymdy bir kenistikterge jeteley beredi. Jәne búl alibom kópshiligimiz bastan keshken belgili kezenderding ózindik bir kuәsindey. Osy jәdigerdi iyesi joq eken dep tastay salmaghany ýshin Zaryagha zor rahmet aitqymyz keledi.
Búl orayda, әriyne, tughan qaryn­da­sym men ýlken úlym kórsetken kómekke toqtalmay ketsem qiyanat bolar. Biri alibomdy Zәrugýlding Aqshataudaghy tuystarynan alyp, ekinshisi Qaraghandygha arnayy baryp Almatygha jetkizip, qolyma aman-esen tiygizgenshe әjep­tәuir enbek sinirdi. Rasynda, auyldan erterek ketkendikten shyghar, aralasamyn degenmen, ke­yin­de tosyrqap, aghayyn-tuyspen asa qatysa bermeytinimiz jasyryn emes…
Endi múny kimge tapsyrsam dep elegizip otyrghan jayym bar. Talasbekting joldasy Zira Nauryzbaevany syrttay ghana bilemin. Balalaryna bergenim dúrys-au. Ákeleri ghúmyrynyng syrly shejiresindey dýniyening shyn qadirin solar ghana jiti sezinui mýmkin.
* * *
Bәrin ait ta, birin ait demekshi, sonau avtobiogra­fiyalyq romanda Ájigerey bala aqyry tughan anasyna oralady. Múnda qym-quyt, biraq óte qisyndy ómir zandylyghy jatyr.
Sóitken Talasbekting jaryq dýniyeden dәl óter shaqta әke-sheshe, tughan-tuystyng beynelerin izdeui qatty oilantty. Sanadan tys әldebir beymәlim kýsh týrtpektey bastaghan. Qúday-au, osyndayda ne syr bar eken shynynda dep, qiyaldanbasyna laj qalmaydy.

Qúltóleu MÚQASh.

Almaty.

Abay.kz 

Derekkóz: http://www.qazaquni.kz/?p=32918