Amerika әleuettik quaty óte myqty memleket. Sondyqtan әlem júrtshylyghy olarmen sanasady.

Sonda biz ol әleuetti quatty qalay týsinemiz? Ras, oghan qarjylyq mýmkindikti, ekonomikalyq jetistikti, әskery kýshti, taghy sol siyaqty damyghan elderge tәn jetistikterding bәrin tizbeley beruge bolady. Sol kýshter jiyntyghyn biz bir auyz sózben sol elding «әleuettik quatyna» jatqyzdyq. Sol quatty biz dәstýrli dinimizdegi týsinikte «әruaq» dep ataymyz. Búdan әruaqtyng belgili bir kýsh, quat iyesi ekendigi mәlim bolady. Diny tilde ol quat «gauhar» dep te atalady. Sondyqtan sol gauhargha ie adam (memleket) kýshi basym bolady. Mәselen eki adam kýresti delik. Múnday jaghdayda da qauqarly (gauharly) adam qauqarsyzdy qanbaqsha iyirip, әp-sәtte atyp úrady. Sondyqtan kýreske týsken paluan әlgi gauhargha iyelik etu ýshin ony (gauhardy) ózine shaqyrady.

Osy jerde bizding gauhardy әruaq dep te ataytyndyghymyzdy qaperge alghan jón. Úghynyqtylyq ýshin gauhar men gauharsyzgha taghy da mәn bereyik. Qay memleket te әleuetti quat (gauhar) iyesi. Sol memleket halqy әlgi quattan paydalanyp túratyndyqtan oghan qarsy túrarlyq qauqar tanyta almaydy. Sebebi ózi solardaghy quat arqyly qauqarlanady. Ol qauqarlanu qazirgi tilde (әr memleket óz halqyn qorghaydy, soghan qamqorlyq tanytady) degenge sayady. Al bizding dәstýrli dinimiz tanymynda memleket ókilettigi de gauhar nemese әruaq dep atalady. Biz búl jaydy nege tәptishtep jatyrmyz? Bilgen jón. Qazir din óz qauqarynan (gauharynan) aiyrylyp qaldy. Dinning memleket tórinen oryn ala almay jatqandyghy sondyqtan. Tipti dinning qauqarsydyghy sonsha, onyng memleket tabaldyryghynan attay almay qalghan da kezi bolghan. Ol jәit sayasy tilde «din – memleketten tysqary» delinedi. Dinning halyqty bauray almay jatqandyghynyng basty sebebi osy. Sonymen din әleueti gauhargha baylanysty túratyndyghyn bildik. Shyntuaytyna kelgende ol әleuet dinge Alla arqyly beriledi. Dúrysy – ol әleuet dәstýrli dinge Alla arqyly beriledi. Al qazirgi dinderge ol – sol dindi, sol din jetekshilerin óz qúzyrynda ústap otyrghan memleket arqyly beriledi. Sondyqtan dinge iyelik etip otyrghan әr molda sol jer lauazym iyelerine jautandap otyrady. Sebebi... Dúrys. Gauharsyz. Al Ishandar... Ras, ol dәuirde de el tizginin ústaghan bay-shonjarlar bolghan. Biraq olar Ishan aldynda qol qusyryp túratyn. Sebebi... Jalghyz-aq sebep bar. Sol dәuir biyliginen Ishandar әruaghy basym bolatyn. Sony jaqsy týsingen sayasy kýshter ózderi iyeligindegi dindarlar arqyly dәstýrli dindi joqqa shygharugha tyrysyp baqty. Nәtiyjesinde... IYә. Dinning tek syrtqy formasy ghana qaldy. Bizding «dәstýrli dinimizge qayta oiysayyq» dep qaytalay beretindigimiz sondyqtan.

Qúdiyar Bilәl

Facebook-tegi paraqshasynan