Ótken aptada kórshi Reseyding «Sheteldegi otandastargha qatysty Reseyding memlekettik sayasaty turaly» zangha ózgerister engizui, Reseyden tysqary jerde ómir sýrip jatqan orystardyng arasynda ýlken pikirtalas tughyzdy.

Ótken aptada kórshi Reseyding «Sheteldegi otandastargha qatysty Reseyding memlekettik sayasaty turaly» zangha ózgerister engizui, Reseyden tysqary jerde ómir sýrip jatqan orystardyng arasynda ýlken pikirtalas tughyzdy.

Reseyding «REGNUM» agenttigine súhbat bergen Qazaqstan halqy assambleyasy tóraghasynyng orynbasary Yuriy Zaharov óz sózinde Reseyding syrtqy ister ministrligining júmysyn syngha alypty. Zaharovtyng payymdauynsha, Mәskeu Qazaqstandaghy yqpalyn saqtap qalu ýshin eshtene istemey otyrghan kórinedi. Reseylik jurnalisting «Nege Qazaqstandaghy orys úiymdary orys tilining mәrtebesin kóteruge atsalyspaydy? Búl Reseyding mindeti emes qoy» degen saualyna «Vsemu svoe vremya. My toliko zakonchily obsujdati nasionalinui doktrinu. Y vyzvaly nezdorovyy ajiotaj v obshestve. Nashe obshestvo ne gotovo k kardinalinym resheniyam, da y vremya ne prishlo. Takie voprosy stavyatsya pered ocherednymy vyboramy preziydenta respubliki. Do nih ostaetsya 2 goda. Za 2 goda Rossiya doljna, esly eto normalinoe gosudarstvo, kotorym rukovodyat zdravomyslyashie ludi, patrioty, maksimalino podderjati russkih ludey v Kazahstane. Postroiti im kuliturnye sentry, dati deneg na biznes. Ya takoy variant mnogo raz predlagal» dep jauap beripti.
Desek te Zaharovtyng ashqan «sensasiyasy» múnymen bitpeydi. Onyng oiynsha, qazaq halqy orys bolmasa, óz memleketin de qúra almaydy eken. Ol bylay dedi: «My zdesi mnogoe ispytaly na sebe za 20 let. Byl daje ogoltelyy nasionalizm pervyh let. Metodom prob y oshibok, metodom sporov, my prishly k ponimanii togo, chto vse my v odnoy lodke. Chto kazahy bez russkih svoe gosudarstvo ne postroyat. Chtoby postroiti samiym, im nujno narojati eshe 18 millionov. Preziydent ponimaet, chto russkie - eto kleykaya massa mejdu juzami. Ona ne daet vozmojnosty ogoliti shashki. Vot v etoy logiyke y nado dvigatisya. Vse u nas poluchitsya. Lishi by nam ne meshali, v tom chisle y iz RF. Im nado chetko osoznavati - kazahi, poluchiv suvereniytet, nikogda ne budut stroiti zdesi Rossii. V protivnom sluchae, smysl suvereniyteta teryaetsya. No te 35% russkiyh, kotorye segodnya zdesi projivait, doljny iymeti nasionalino proporsionalinoe predstaviytelistvo v organah vlasti, ogovorennoe zakonom. Y ne dlya togo, chtoby preziydent periodichesky bil kakogo-nibudi chinovnika po golove za yavnye perekosy v nasionalinoy politiyke. Eto doljno byti propisano v zakone, v konstitusiy y vo vseh podzakonnyh aktah: esly esti 30% russkiyh, ih doljno byti 30% vo vlasti» («Kazahy bez russkih svoe gosudarstvo ne postroyat» 2010 g. oktyabri).

Biz óz tarapymyzdan Yuriy Filipovichpen baylanysqa shyghyp, az-kem súhbattasugha tyrystyq:
- Yuriy Filiypúly, siz Qazaqstan halqy assambleyasynyng mýshesisiz. Reseylik aqparat agenttigindegi pikiriniz óz ústanymynyz ba, әlde?..
- Mening úyaly telefonymnyng quaty bitip túr. Siz maghan týsten keyin habarlasynyz.
- Siz mýshe bolyp otyrghan Assambleya Qazaqstan biyligining yqylasynan kende emes. Sizderge Preziydent senedi. Biraq solay bola túra, «Qazaqtar orystarsyz memleket qúra almas edi» degen baylamgha toqtadyq» deysiz.
- Men súhbatta oghash nәrse aitqanym joq. Tek Reseyding Syrtqy ister ministri bizding júmysymyzgha kónil bólmeydi degenim ras.
- Ol qanshalyqty qajet? Siz Qazaqstannyng azamatysyz ghoy.
- Men asyghyp túrmyn. Siz maghan týsten keyin habarlasynyz... (týsten keyin)
- Siz mening týstik asymdy ishuge mýmkindik bermey otyrsyz.

Seytqazy MATAEV, Qazaqstan jurnalister odaghynyng tóraghasy:
- 90-jyldardyng basynda BAQ betterinde osy syndy pikirler jariyalanatyn. Sebebi týsinikti. Jas tәuelsiz elmiz. Syrtkóz bizge «kýni erteng Qytaydyng pyshaghynan qorqyp, Reseyding qúshaghyna tyghylady» dep synap qarady. Biraq sonday dóng aibat maqalalardyng basym kópshiligine Preziydent Ákimshiligi tarapynan toytarystar berildi. Esterinizde bolsa, qazaq túzynyng dәmin tatyp, topyraghynan syrt ainalghan Jirinovskiy qazaqtyng «qara tizimine» ilinip qalghanyn syrt kóz úmytqan joq.
Zaharovtyng júmys orny - Qazaqstan halqy assambleyasy. Ol qoghamdyq birlestik. Onday úiymdardyng tútas memleketting atynan pikir bildiruge jәne kórshi elding SIM vedomstvosyna syn aitugha qúqy joq. Sebebi Resey men bizdi san ghasyrlyq tatu kórshilik jalghastyryp túr. Biraq búl «Qazaqstan Reseysiz memleket bola almaydy» deuge qúqyq bermeydi. Aytalyq, Assambleya tóraghasynyng taghy bir orynbasary Eraly Toghjanov «Qazaq oryssyz da memleket qúrady, biz últtyq memleketpiz» dep ashyq aita ala ma? Joq. Demek, әriptesi aita almaytyn pikirdi Zaharov aityp otyr. Al biz óz tarapymyzdan «Zaharovtyng pikiri dúrys» dey almaymyz.

Dos KÓShIM, «Últ taghdyry» qozghalysynyng tóraghasy:
- «Qazaqstan Reseysiz memleket bola almaydy» deu, biyliktegi orystardyng ýles salmaghyn arttyru, ózderin qoldaytyn eleuli kýshting baryn býkpesiz jetkizu - orys qauymdastyghy әreketining aiqyn belgisi! «Zaharovtar» osynday oidy Týrkiyada nemese Baltyq jaghalauy elderining birinde aita almaydy. Qazaq orysqa deyin de óz memleketin qúryp, damyghan, kýsheygen el boldy. Beriden alghannyng ózinde, Kerey men Jәnibek Qazaq memlekettiligin qúrghan kezde orys qayda boldy? Bizge múnday pikir janalyq emes. Sebebi últ ziyalylary bas qosqan jiyndarda mening múnday pikirlermen betpe-bet keletin kezderim kóp.
«Qazaq qoghamy osy taqylettes pikirler tyiyldy» dep arqa-basyn kenge salghanday kýn keshe bastaghanday edi. Myna pikir dóp kezinde aityldy ma deymin. Olay deytinim, Zaharov pikiri qalghyp ketken qazaqtyng sanasyn oyatqanday boldy.

Gýlbarshyn AYTJANBAY

«Ayqyn» gazeti