"Baydyng asyn bayqús qyzghanyptynyn" kerin keltirgeli otyrghan joqpyz. Memlekettik aktivterdi uysynda ústap otyrghan "Samúryq-Qazyna" әl-auqat qory qazaqtyng taban aqy, manday termen tapqan qarjysyn ondy-soldy shashuyn toqtatpapty. Bir ghana jyldyng ishinde "keldi-ketti" kenesshilerding qaltasyna shamamen 27 milliard tengeni salyp berip, "endi maghan ne isteysin?" degendey kisimsip otyrghan kórinedi.

Búl aqparat jariyalanghan songhy kýnderde birtalay el shulap, narazylyghyn bildirip jatyr. Olardy da týsinuge bolady.

27 million bolsa, "ә bopty" der edi. 27 milliard degeniniz basynyzdy ainaldyryp, jýreginizdi lobytatyn soma ghoy. 27 milliardqa qanday kenes alugha bolady? Onday altynmen aptalyp, kýmispen qamtalghan kenesti bir tyndau isherge as, kiyerge kiyim taba almay otyrghan qara halyqqa búiyrmas. Al, búiyrtqandardyng sol aqyldy paydalanyp, "kýndi batystan shygharyp, shyghystan batyrghanyn" әl-әzir esty qoymadyq. Soghan qaraghanda bir aqiqattyng beti ashylghan siyaqty.

"Samúryq-qazynalyqtar" ózderining qay dәrejede aqymaq ekendikterin 27 milliard tengeni shashuymen tolyq dәleldedi. Qazaq múndayda "sende tauyqtyng miynday da my joq eken" dep jatady.

Sondyqtan, "tauyq mi" "samúryqtardy" ayau kerek... Biz búghan deyin aqymaqtyqtyng shegi bolar dep oilaushy edik. Bolmaydy eken.

Mәselen, jylda "memleketting budjetin ýnemdender" dep shyryldaytyn Elbasynyng aqyly "Samrúq-Qazynagha" әser etpegeni me? Býgingindey daghdarys alqymnan alghan tústa aqyldyng ýlkeni osy bir "memleketting budjetin ýnemdender" degen bir auyz sózding ishine syiyp ketip otyrghan joq pa? Múny bir deniz.

Ekinshiden, zamannyng zanghar túlghasy Elbasydan "samúryqtyqtar" kenes súrasa, 27 milliardty shyghyndamay-aq , tegin aqylgha qaryq bolar edi. Shetelden arnayy aldyrghan aqylmandar Elbasydan kóp biledi deytinder bolsa, ony da aitsyn!

Ýshinshiden, Qazaqstannyng kez-kelgen әr saladaghy bilikti mamany 1 mln. tengege bir jyl boyy kenes beruge dayyn ekenin "samúryqtyqtar" nege oilamaghan? 27 milliardqa 27 milliard ret aqyl tyndaugha bolady. Osyny oilaghan kezde kókeyimizge "Olar osynshama aqyldy bir jyldyng ishinde qalay tyndap ýlgergen?" degen súraq tyghyldy.

Tórtinshiden, 27 milliard degeniniz elimizdegi 270 myng adamnyng (ortasha jalaqy 100 myng dep alsaq) bir ailyq tabysy. 270 myng otbasyn ashtan qaldyryp, aqyldy bolyp almaq bolghandardy qalay da jazalau kerek sekildi.

Besinshiden, búl aqshagha ýisiz jýrgen 2700 otbasygha (bir baspanany 10 mln. tenge dep eseptep otyrmyz) baspana әperuge bolady. Demek, "Samúryq-Qazynanyn" basshylary men qyzmetkerleri kenes alsyn dep, 2700 otbasy baspanasyz qalyp otyr.

Altynshydan, qazir Qazaqstannyng syrtqy qaryzy 10,9 trln tengeden asyp ketti. 110-nan asa memleketke bereshekpiz. Búl aqshamen sol memleketterding tym qúryghanda bireuining qaryzyn jabar edik. Jappasa da, qaryzdyng bir bóligi qaytar edi.

Jetinshiden, "samúryqtyqtar" әli qansha aqshany jelge úshyrary bir Qúdaygha ayan. 2017-2019 jyldary (memlekettik qaryzdy azaytu maqsatynda) Qazaqstanda budjet tapshylyghy bolatynyn sarapshylar aityp jatyr. Budjet tapshylyghy qysqan tústa "Samúryq-Qazynanyn" "aqymaqtana" qaluy nening belgisi?

Áriyne, súraq kóp. Jauap joq. Osy orayda biz 27 milliardtyng jayyn ghana aityp otyrghanymyzdy eskertemiz. 2016 jyly "Samúryq-Qazyna" әkimshilik shyghyndar ýshin 345 mlrd tenge júmsaghan (27 milliard osynyng ishinde). Múny jogharydaghyday esepke salsaq, úiqymyz búzylar. 

Bizding ghana emes, kýlli qazaqtyng úiqysyn sansyz nóldermen búzghan korgha kim tejeu qoymaq?

Shәriphan Qaysar

Abai.kz