1920-1933 jyldardaghy Stalin biylegen Sovet ókimetining qazaqqa qasaqana jasaghan genosiydining qúrbandaryn eske alu jiylysynda Pavlodar oblysynyn әkimi Bolat Boqauov kórshi elding memlekettik tilinde ghana sóilegen kórinedi. Búl turaly qogham belsendisi Ruza Beysenbaytegi "Feysbuk" jelisindegi jeke paraqshasynda jazdy.

Reseyding memlekettik tilinde (orys tili) úzaghyraq siltep, qazaq tilinde bir minuttay ghana sóilegen oblys basshysy Bolat Boqauovtyng әreketine narazy bolghan belsendining jazbasyn jariya etudi jón dep taptyq.

Ruza Beysenbaytegining jazbasy:

"Biz de boldyq, tastardyng janynda... Eskertkish ornatamyz degen tastargha gýl qoydyq. Eskertkishti, halyq jinalmasyn (mitingi bolyp ketedi degen qauip qoy) dep qalanyng syrtyna shygharyp qoyghan, zirat basyna. Onda da 2 jyl búryn osy Boqauov (sol kezde qala әkimi) qúran baghyshtaugha rúqsat bermegen. Zirat basynda músylmandargha qúran baghyshtaugha rúqsat bermegen degen ne súmdyq dep jaghamyzdy ústadyq. Men súrap edim, ishki sayasatqa qolyn siltedi. Ne ózi músylman emes jәne oghan qarsy. Ekinshi bir núsqa: sheksiz qorqaqtyq (orystar bar ghoy degen qorqaqtyq). Tastargha imam da gýl qoydy. Bir jaqsysy, aldynghy jyldardaghy jәy sóz sóileuden aiyrmashylyq bar. Áskeriyler saltanatty týrde, sebet-sebet gýl qoydy. Soghan rahmet desek te, Boqauovtyng 1 miyn. qazaqasha, 5 miyn. oryssha sóilegenine taghy qarnym ashty. Sony aita bastap edim, (artynda túrgham) "sosyn, mitingi" bitsin dedi. Bәribir aittym: "Qazaq tiline degen diskriminasiya ghoy, әkim bola túryp istep túrghanynyz" dep. Rahmet dedi. (Qanday pighylmen aitqanyn týsinbedim).

Aytpaqshy, Bolat Boqauov qazaq tilin tek formaldylyq ýshin qoldanatyn jalghyz әkim emes. Memlekettik tildi mensinbeytin әkim-qaralar turaly osyghan deyin de jazghan edik. Tipti, Baqytjan Saghyntaev basqaratyn Ýkimette qazaq tilin úmytyp qalghan ministrler de bar. Mysaly, Timur Sýleymenov, Marat Beketaev t.b. Últtyq bank basshysy Daniyar Aqyshev ta ana tilin bilmeytinin aityp, ýirenip alugha uaqyt súraghan. Súraghan uaqyty zymyrap óte shyqqanymen, Daniyardyng memlekettik tildi mengergenin kórmedik. Mine solay. Qazaq tilin (memleketting tilin) bilmey biylik tútqasyn ústaytyndar - Qazaqstanda ghana bar ma?

2016-2017 jylghy derekter boyynsha qazaq tili dominat til dengeyine jetti. Qazaqstan halqynyng 80 payyzdan astamy - qazaq tilin erkin mengergen eken. Endeshe әkim-qaralardyn, shendi-shekpendilerding qazaq tilin ekinshi planda ústauyn qalay týsinemiz?

Biz kóp últty memleketpiz desek, memlekettik til - qazaq tili. Biz federaldy memleket emespiz. Demek - til bireu. Ol - qazaq tili boluy kerek. Qazaqstan Respublikasynyng әrbir azamaty - memlekettik tildi bilui kerek, memlekettik tilde sóileu kerek, Bolat myrza! Múny eskergeniniz jón!

Núrzat Toghjan

Abai.kz