Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng «Bolashaqqa baghdar: ruxany janghyru» baghdarlamalyq maqalasy – últqa baghyttalghan úran, memlekettik iydeologiya ózegi retinde asa qúndy ýndeu bolyp tabylady. Qoghamdyq sanagha ruhany silkinis berip, úly múrat-maqsattardyng týiin-tújyrymyn mәieli oi-tolghaumen saralaghan josparly jobany halyq jyly qabyldady. Ruhany ýndestik ýilesim tapqan, mәdeniy-ruhany qúndylyqtargha basym mәn berilgen janghyru baghdary júrtshylyqtyng jigerin janyp qamshylady. Jahandanu zamanynda jútylap qalmay janasha janghyrugha, ruhany jútandyqty boldyrmaugha shaqyrady. Elge múra, úrpaqqa ýlgi bolatyn, últtyq sananyng kemeldenuin kózdegen, tabysqa jetu tetikteri tizbektelgen búl tolghaudy elim degen barsha azamat qoldap, quattaydy. Múndaghy tereng oy qozghaghan naqty әleumettik jobalar últty úiystyryp, úly maqsattargha jeteleytinine senimimiz mol.

Últ birligi – úly baylyq. Últtyq damuda myzghymas últ birligi asa manyzdy. Ruhany dýniyeler arqyly qoghamgha ýlken manyz bergen bastama – últtyq qúndylyqtarymyzdy úlyqtaugha baghyttalghan. Últtyq ruhymyzdy kóteru ýshin, әlbette tól tarihymyzdy, tәrbiyening týp qazyghy –qúndylyqtarymyzdy dәripteu qajet. Ruhany órleuding altyn arqauy – últtyq kod erekshelikterin saqtau arqyly janghyru. Otanshyldyq ruh tughan jerge, tughan elge degen mahabbattan bastalady.

Al, basty baghyty – últtyq patriotizmge negizdelgen Tayau jyldardaghy mindetter bólimindegi «Tughan jer» baghdarlamasy – uaqyt talabynan tuyndaghan iydeologiya jinaghy.

Auqymdy ýsh mәseleni qamtyghan joba jalpyúlttyq sipatta janghyrudyng tiyisti tetikterin anyqtap berdi. Osylaysha, oi-sanada jappay janghyru ýderisi bastaldy. Taghylymdy tughan jerge taghzym etip týletu – perzenttik paryzymyz. Últtyq biregeylik temirqazyghy sanalatyn tughan jer jobasy patriottyq tәrbiyening negizgi ózegi bolmaq. Úly dala órkeniyetine órnektep jol salghan jobada últtyq dara qasiyetterimizding joghalmauy, janghyryp jogharylauy qarastyrylghan. Últtyq biregey sana-sezimge últtyq iygi mýddeler arqyly әser etetini aqiqat. Sebebi, tereng tarihtan ónege, quat alghan halyqtyng úrpaghymyz. Tar jol, tayghaq keshu nәubaty tanbalanghan, ata-babalarymyz kózding qarashyghynday qorghaghan jerding qadir-qasiyetin týsinemiz. Tendesi joq tughan jerding tas, topyraghyna deyin taghzym etetin tәuelsiz elding ruhty, ójet azamattarymyz. Býgingi kýn – Atajúrtqa adal әr azamattyng jeke jauapkershiligi syngha týsetin sarabdal uaqyt. Bir quantarlyghy, osy syn-mejede suyrylyp algha shyghyp, otansýigishtigin naqty istermen dәleldep jýrgen qayratkerler, jastar, qarapayym jandar da bar. Mysaly, tughan jerge degen erekshe qúrmetterin adam janyna jylulyq syilaytyn qayyrymdylyq sharalar jasau arqyly bildirip jatqandar bar. Sonday-aq, jastarda últtyng ruhany janghyruyna bastaytyn «Tughan jer» baghdarlamasyn sәtti jýzege asyru boyynsha naqty úsynystar bildirip, jobalardy qolgha aluda. Jýregi elim dep soqqan әr azamat «Tughan jer» baghdarlamasyn jýzege asyrugha ýles qosuy kerek. Tughan jerge degen erekshe qúrmet – tughan jerding kósegesin kógertuge atsalysu. Ýkimet, jergilikti biylik, halyq, qala, auyl, barlyq aimaqtyng әleuetin arttyrugha, ruhaniyatyn, mәdeniyetin kóteruge úmtyluy qajet. Tughan jerdi qasterlep sýiyge, tughan jer qadirin arttyrugha, zamanauy ozyq órkeniyet ýlgilerin damytugha degen shamshyraq úrannyng kýshtiligi osynda.

Sonymen qatar, juyrda «El arna» telearnasynyng «Tughan ólke» jobasy kórermenge jol tartty. El tútqasynda otyrghan atpal azamattar tughan jerine sapar shegetin búl baghdarlama jastargha ýlgi bolary anyq. Sonymen qatar, «Tughan jer» baghdarlamasyn jýzege asyru jónindegi saraptama kenesining alghashqy otyrysy ótti. Keneste әr auyl-aymaqta ólketanu múrajaylaryn ashu turaly, t.b., ózekti mәselelerdi kóterude. Tughan jer shejiresin, salt-dәstýrin, әdet-ghúrpyn, mәdeniyetin jaqsy biletin jalyndy patriot jastardyng janghyru joly bastaldy. Osylaysha, naqty istermen iske asyratyn jobalardyng janghyratyn uaqyty әli de alda dep bilemiz. Dap-dayyn dýniyege dәnige bermey, tughan jerding tazalyghyna deyin mәn berip jatsaq qúba-qúp bolmay ma?! Tughan jerden eshkim jyraqqa ketpeske úiytqy bolyp, barlyq kerekti materialdyq, ruhany jaghdaymen qamtamasyz etu kerek. Jana júmys kózderin, óndiris oryndaryn ashyp, ruhany oshaqtardy jetildirgen abzal.

Otanshyldyqtyng negizgi temirqazyghy tughan jerge degen mahabbattan bastalady. Tughan jerdey jer bolmas, әriyne. Árkimning óz jeri ózine júmaq.
Týrki halyqtarynyng kóne Kýltegin eskertkishindegi «Týrkining qasiyetti jer-suynyng qarghysyna qalma!» degen sózderi tasqa qashalyp, jazylghany tegin emes dep oilaymyn. Jer beti túnyp túrghan tarihy eskertkish emes pe?! Osy tústa, ózimning tughan jerim ruhany astana Týrkistan qalasy qútty, qasiyetti mekenimiz ekenin maqtanyshpen aitamyn. Elbasy: «Mәdeny manyzdylyghy túrghysynan bizding Týrkistan nemese Altay – últtyq nemese qúr¬lyqtyq qana emes, jahandyq auqymdaghy qún¬dylyqtar»,-dep atauy әriyne kezdeysoqtyq emes.

Iya, Týrkistan shejireli qútty meken. Týrkistan aimaghy tarihiy-mәdeny eskertkishterge toly, turistik bolashaghy bar әuliyeli jerlerge bay. Týrki dýniyesining mәdeny astanasy – Týrkistan qalasy naghyz ruhaniyattyng ozyq ordasy dep bilemiz.

Últtyq ruhymyzdy asqaqtatatyn tól tarihymyz aiqyn tórge ozdy. Últ mәselesin úly maqsattarmen dóp basqan bayandy bolashaqtyng sara joly – biregey senim men kózqarastyng qalyptasuyna yqpal etti. Endigi jerde, tәrbiyelik talaptyng mejesinen shyghu uaqyt enshisinde. Ruhany sәulemen mәngilik elding ensesin kótergen baghdarlama el birligin nyghayta týspek. Últtyq ruhym degen úly sezim, әr azamattyng enbekqor, sanaly boluyna serpin berdi. Elim ýshin degen pәrmendi talap-mindetting manyzy zor bolmaq. Myqty motivasiyalyq ekpini bar baghdarlamanyng bolashaghy bayandy bolary anyq. Jalpyúlttyq dengeydegi júp-júmyr jobanyng jemisti nәtiyjesin kóretin kýn alys emes. Otansýigishtik iydeologiyasymen núrlanghan әr azamat «men Otan ýshin ne istey alamyn?» dep tereng oilanuy kerek. Ózimizding últtyq ónimderimizdi óndiruge, Qazaqstan ónimderin tútynugha, jana iydeyalardyng júldyzdy sәtin janghyrtugha degen ghalamat tabandylyqpen algha basu kerek. Berekeli birlikke bastar baghdarlamanyng basty maqsaty da osynda. Últ bolyp úiyssa alynbaytyn qamal joq. Kóshbasshy qoldap, memleket quattaytyn uaqytta halyq qalghymauy tiyis. Danghyl joldyng dara dengeyine dәn seuip, azamattyq boryshtaryna adal bolatyn mýmkindikti jiberip almau abzal. Úlan-ghayyr jerimizdi iygeruge, úrpaghymyzgha mәngilik rizyq-nesibe bolatyn kәsipti mengeruge ter tógetin kez búl.

Osy orayda óz ýnimdi de qosa ketsem jón bolar. Túmarly tughan jerding tolghau-tuyndysyn, damushy elding baghdarlamasyn daralaytyn bir erekshe qorytyndy boluy zandylyq siyaqty. Mysaly, elge, tughan jerine septigin tiygizip, qol úshyn sozghan azamattardy, kәsipker mesenattardy materialdyq, ruhany jaghynan ýles qosqany ýshin respublikalyq dengeyde, әr oblys, qala boyynsha eren enbegin kóteru jәne patriottyq pen jetistikke yntalandyru maqsatynda «Jyl patrioty», «Biyik ruhaniyat», «Ruhaniyat salasynyng ýzdigi», «Týrkistan qalasyn janghyrtugha ýles qosqany ýshin» tósbelgisi, t.b., osy syndy marapattardy taghayyndau jóninde komissiya toby qúrylsa iygi bolar edi. Al búl marapattardy Elbasy qolynan alsa tipti tamasha. Bәsekelestik bar jerde ósu de, órleu de bolady. Sonday-aq, birlikke shaqyratyn bastamagha oray bir kýndi «Ruhany janghyru kýni» dep belgilep, halyq aldynda qoshemetpen marapattasa .

Dinara Mynbaeva

Abai.kz