Osydan birer kýn búryn portalymyzda Orys pravoslav shirkeuining Qazaqstandaghy «әsire belsendiligi» turaly jazghan bolatynbyz. Orys shirkeui búrynghy ýsh eparhiyanyng sanyn altygha deyin jetkizip, olargha Reseyden arnayy dayyndalghan basshylaryn taghayyndap jatyr degendi jazdyq. Búl qadamdardyng artynda Reseydin, Orys shirkeuining «ýlken oiyndary» jatuy yqtimal degen pikirdi de ashyq aitqanbyz.

Qarap otyrsaq, barlyghy da tegin emes eken. Orys shirkeui 19-shy ghasyrdyng sony men 20-shy ghasyrdyng basynda nәtiyjesin tappaghan «tuzemdi halyqtardy pravoslaviyagha ótkizu, qazaqtardy hristiandandyru» sayasatyn jalghastyrmaq oida eken. Aynalyp kelgende, búnyng artynda Qazaqstandy qaytadan bodan últ qylu, tәuelsizdiginen aiyryp, qaytadan qandy imperiyany ornatu sayasaty túr!

Osydan birer kýn búryn portalymyzda Orys pravoslav shirkeuining Qazaqstandaghy «әsire belsendiligi» turaly jazghan bolatynbyz. Orys shirkeui búrynghy ýsh eparhiyanyng sanyn altygha deyin jetkizip, olargha Reseyden arnayy dayyndalghan basshylaryn taghayyndap jatyr degendi jazdyq. Búl qadamdardyng artynda Reseydin, Orys shirkeuining «ýlken oiyndary» jatuy yqtimal degen pikirdi de ashyq aitqanbyz.

Qarap otyrsaq, barlyghy da tegin emes eken. Orys shirkeui 19-shy ghasyrdyng sony men 20-shy ghasyrdyng basynda nәtiyjesin tappaghan «tuzemdi halyqtardy pravoslaviyagha ótkizu, qazaqtardy hristiandandyru» sayasatyn jalghastyrmaq oida eken. Aynalyp kelgende, búnyng artynda Qazaqstandy qaytadan bodan últ qylu, tәuelsizdiginen aiyryp, qaytadan qandy imperiyany ornatu sayasaty túr!

Mysaly, jaqynda ghana Mәskeude ótken Orys әlemining 4-shi Assambleyasynda Mәskeu jәne kýlli Rusi Patriarhy Kirill sóz alyp, bylay degen bolatyn: «Cherez svoih slujiyteley Bog osnoval Russkuy Serkovi y vveril ey pastyrskoe slujenie sredy narodov Rusy na vse vremena. Za ispolnenie etogo slujeniya Russkaya Serkovi postoyanno derjit otvet pered Gospodom y budet sudima Im v konse vremen. Potomu na protyajeniy vsey tysyacheletney istoriy Serkovi neprestanno zabotilasi o duhovnom prosvesheniy y blage Russkoy zemli. Kak je Russkoy Serkvy ne bespokoitisya segodnya y v budushem o Russkom miyre, kotoryy vyros iz kornya Rusy y narody kotorogo vvereny Bogom ee pastyrskomu popechenii? Ne delati etogo, znachit - oslushatisya Samogo Boga».

Sol jiynda orys shirkeuining basshysy búrynghy Resey imperiyasynyng halyqtaryn, býgingi TMD aumaghyna kiretin elderding barlyghyn qosyp, olardy «narody Russkogo mira» dep ataudy úsyndy. Qasiyetti әkey bylay dep otyr: «Narody Russkogo mira ne mogly by sozdati sivilizasionnui obshnosti, ne iymeya yazyka mejnasionalinogo obsheniya. Takim sredstvom kommunikasiy stal russkiy yazyk, kotoryy slojilsya y razvivaetsya kak obshee dostoyanie vseh narodov Russkogo mira. A v serkovnoy jizny takim yazykom yavlyaetsya serkovno-slavyanskiy. Eto obshiy yazyk dlya vsey Russkoy Serkvi, y ego vajno sohranyati, razvivati y izuchati. Pry etom bolishuy sennosti iymeiyt yazyky vseh narodov, sostavlyayshih Russkiy miyr».

Osydan keyin 17 qarasha kýni aqparat agenttikteri «Orys patriarhy shyn mәnindegi pravoslaviyelik tónkeris jasamaqshy» degen habarlardy tarata bastady. Jalpyshirkeulik eparhiyalyq missionerlerding 4-shi otyrysynda Patriarh Kirill «ekinshi hristiandandyru» sayasatynyng bastalghany turaly mәlimdedi. Ózining sózin Kirill bylay dep ayaqtady: «...Serkovi doljna vospityvati missionerov-podvijnikov. Bez nih ne udastsya nikakaya revolusiya. Ranee RPS uje prilagala nemalye missionerskie usiliya, v rezulitate kotoryh ogromnoe evraziyskoe prostranstvo Rossiyskoy imperiy bylo napolneno hristianskoy veroy. Ludy shly bez kart, kompasov, dorog navstrechu nevedomomu, opasnosti; ih vdohnovlyal Bojestvennyy prizyv». Búl maqsatta Orys shirkeui ózining missionerlik bólimin kýsheytip, oghan osy júmystyng qajetti infraqúrylymyn jasaqtaudy, kәsiby missionerlerdi dayyndap, olardy shartarapqa taratudy úsyndy.

Patriarhtyng sol tarihy mәlimdemelerinen keyin jer-jerdegi orys shirkeuining ókilderi ózining júmysyn jandandyra bastady. Nebary segiz kýnnen keyin Astana jәne Qazaqstan mitropoliyti Aleksandr bizding eldegi Orys pravoslav shirkeuining qyzmetteri orys jәne qazaq tilinde jýrgiziletini turaly mәlimdep otyr! Almatydaghy orys shirkeuining seminariyasynda qazaq tilin oqu mindetti pәnge ainalypty! Negizgi diny kitaptardyn, uaghyzdardyng qazaq tiline audaryluy qolgha alynypty! Qazaqstandaghy Orys pravoslav shirkeuining barlyq ýndeuleri men mәlimdemeleri býginning ózinde eki tilde shyghyp jatyr eken! Aleksandr әkey: «V nedalekom budushem v hramah, gde molyatsya prihojane, dlya kotoryh rodnym yazykom yavlyaetsya kazahskiy, predstavlyaetsya vpolne vozmojnym sovershenie bogoslujeniy na dvuh yazykah - serkovno-slavyanskom y liyteraturnom kazahskom», - dep «uverenno» әngime aityp otyr.

Búl ne súmdyq, aitynyzdarshy? Bizding ghúlama biylik qayda qarap otyr? Diny basqarmamyz nege búghan qarsy shyqpaydy? Sol orys shirkeui óz jerine protestant, katolik shirkeulerining enuine, belsendi missionerlik júmys jýrgizuine barynsha qarsylyq kórsetip otyr. Olardyng arasynda bayaghydan kele jatqan «kanondyq bólinis», yaghny «sen mening jerime, men sening jerine baryp uaghyz aitpaymyn» degen ústanymdar men kelisimder bar. Al negizinen músylman qauymy túryp jatqan (songhy sanaq boyynsha halyqtyng 70 payyzy músylman dep otyr ózderin) elge orys pravoslaviyesining dendep kiruine jol bolsyn demekpiz!

Áriyne, Qazaqstanda 23 payyz orys bar ekenin jasyrmaymyz. Olardyng óz dininde jýrip, óz tilinde qúdayyna tәuәrat etuine qarsy emespiz. Olardyng diny qúqyqtaryn esh búzbaymyz. Al qazaq halqynyng olargha qanday qatysy bar? Bizding diny basqarma orys mektepterine baryp uaghyz aityp, orys balalaryn islamgha tartyp jatsa sol Kirill men Aleksandr әkeyler tulap shyqpas pa edi? Orys baspasózi bir kýnde tik túrmas pa edi? Al qazaq qauymy nege ýnsiz? Qazaq baspasózi búl turaly nege mәsele kótermeydi? Týsiniksiz.

Abay bolayyq aghayyn, alashshyl bolayyq!

«Abay-aqparat»