وسىدان بىرەر كۇن بۇرىن پورتالىمىزدا ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ قازاقستانداعى «اسىرە بەلسەندىلىگى» تۋرالى جازعان بولاتىنبىز. ورىس شىركەۋى بۇرىنعى ءۇش ەپارحيانىڭ سانىن التىعا دەيىن جەتكىزىپ، ولارعا رەسەيدەن ارنايى دايىندالعان باسشىلارىن تاعايىنداپ جاتىر دەگەندى جازدىق. بۇل قادامداردىڭ ارتىندا رەسەيدىڭ، ورىس شىركەۋىنىڭ «ۇلكەن ويىندارى» جاتۋى ىقتيمال دەگەن پىكىردى دە اشىق ايتقانبىز.

قاراپ وتىرساق، بارلىعى دا تەگىن ەمەس ەكەن. ورىس شىركەۋى 19-شى عاسىردىڭ سوڭى مەن 20-شى عاسىردىڭ باسىندا ناتيجەسىن تاپپاعان «تۋزەمدى حالىقتاردى پراۆوسلاۆياعا وتكىزۋ، قازاقتاردى حريستيانداندىرۋ» ساياساتىن جالعاستىرماق ويدا ەكەن. اينالىپ كەلگەندە، بۇنىڭ ارتىندا قازاقستاندى قايتادان بودان ۇلت قىلۋ، تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىپ، قايتادان قاندى يمپەريانى ورناتۋ ساياساتى تۇر!

وسىدان بىرەر كۇن بۇرىن پورتالىمىزدا ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ قازاقستانداعى «اسىرە بەلسەندىلىگى» تۋرالى جازعان بولاتىنبىز. ورىس شىركەۋى بۇرىنعى ءۇش ەپارحيانىڭ سانىن التىعا دەيىن جەتكىزىپ، ولارعا رەسەيدەن ارنايى دايىندالعان باسشىلارىن تاعايىنداپ جاتىر دەگەندى جازدىق. بۇل قادامداردىڭ ارتىندا رەسەيدىڭ، ورىس شىركەۋىنىڭ «ۇلكەن ويىندارى» جاتۋى ىقتيمال دەگەن پىكىردى دە اشىق ايتقانبىز.

قاراپ وتىرساق، بارلىعى دا تەگىن ەمەس ەكەن. ورىس شىركەۋى 19-شى عاسىردىڭ سوڭى مەن 20-شى عاسىردىڭ باسىندا ناتيجەسىن تاپپاعان «تۋزەمدى حالىقتاردى پراۆوسلاۆياعا وتكىزۋ، قازاقتاردى حريستيانداندىرۋ» ساياساتىن جالعاستىرماق ويدا ەكەن. اينالىپ كەلگەندە، بۇنىڭ ارتىندا قازاقستاندى قايتادان بودان ۇلت قىلۋ، تاۋەلسىزدىگىنەن ايىرىپ، قايتادان قاندى يمپەريانى ورناتۋ ساياساتى تۇر!

مىسالى، جاقىندا عانا ماسكەۋدە وتكەن ورىس الەمىنىڭ 4-ءشى اسسامبلەياسىندا ماسكەۋ جانە كۇللى رۋس پاتريارحى كيريلل ءسوز الىپ، بىلاي دەگەن بولاتىن: «چەرەز سۆويح سلۋجيتەلەي بوگ وسنوۆال رۋسسكۋيۋ تسەركوۆ ي ۆۆەريل ەي پاستىرسكوە سلۋجەنيە سرەدي نارودوۆ رۋسي نا ۆسە ۆرەمەنا. زا يسپولنەنيە ەتوگو سلۋجەنيا رۋسسكايا تسەركوۆ پوستوياننو دەرجيت وتۆەت پەرەد گوسپودوم ي بۋدەت سۋديما يم ۆ كونتسە ۆرەمەن. پوتومۋ نا پروتياجەني ۆسەي تىسياچەلەتنەي يستوري تسەركوۆ نەپرەستاننو زابوتيلاس و دۋحوۆنوم پروسۆەششەني ي بلاگە رۋسسكوي زەملي. كاك جە رۋسسكوي تسەركۆي نە بەسپوكويتسيا سەگودنيا ي ۆ بۋدۋششەم و رۋسسكوم ميرە، كوتورىي ۆىروس يز كورنيا رۋسي ي نارودى كوتوروگو ۆۆەرەنى بوگوم ەە پاستىرسكومۋ پوپەچەنيۋ؟ نە دەلات ەتوگو، زناچيت - وسلۋشاتسيا ساموگو بوگا».

سول جيىندا ورىس شىركەۋىنىڭ باسشىسى بۇرىنعى رەسەي يمپەرياسىنىڭ حالىقتارىن، بۇگىنگى تمد اۋماعىنا كىرەتىن ەلدەردىڭ بارلىعىن قوسىپ، ولاردى «نارودى رۋسسكوگو ميرا» دەپ اتاۋدى ۇسىندى. قاسيەتتى اكەي بىلاي دەپ وتىر: «نارودى رۋسسكوگو ميرا نە موگلي بى سوزدات تسيۆيليزاتسيوننۋيۋ وبششنوست، نە يمەيا يازىكا مەجناتسيونالنوگو وبششەنيا. تاكيم سرەدستۆوم كوممۋنيكاتسي ستال رۋسسكي يازىك، كوتورىي سلوجيلسيا ي رازۆيۆاەتسيا كاك وبششەە دوستويانيە ۆسەح نارودوۆ رۋسسكوگو ميرا. ا ۆ تسەركوۆنوي جيزني تاكيم يازىكوم ياۆلياەتسيا تسەركوۆنو-سلاۆيانسكي. ەتو وبششي يازىك دليا ۆسەي رۋسسكوي تسەركۆي، ي ەگو ۆاجنو سوحرانيات، رازۆيۆات ي يزۋچات. پري ەتوم بولشۋيۋ تسەننوست يمەيۋت يازىكي ۆسەح نارودوۆ، سوستاۆليايۋششيح رۋسسكي مير».

وسىدان كەيىن 17 قاراشا كۇنى اقپارات اگەنتتىكتەرى «ورىس پاتريارحى شىن مانىندەگى پراۆوسلاۆيەلىك توڭكەرىس جاساماقشى» دەگەن حابارلاردى تاراتا باستادى. جالپىشىركەۋلىك ەپارحيالىق ميسسيونەرلەردىڭ 4-ءشى وتىرىسىندا پاتريارح كيريلل «ەكىنشى حريستيانداندىرۋ» ساياساتىنىڭ باستالعانى تۋرالى مالىمدەدى. ءوزىنىڭ ءسوزىن كيريلل بىلاي دەپ اياقتادى: «...تسەركوۆ دولجنا ۆوسپيتىۆات ميسسيونەروۆ-پودۆيجنيكوۆ. بەز نيح نە ۋداستسيا نيكاكايا رەۆوليۋتسيا. رانەە رپتس ۋجە پريلاگالا نەمالىە ميسسيونەرسكيە ۋسيليا، ۆ رەزۋلتاتە كوتورىح وگرومنوە ەۆرازيسكوە پروسترانستۆو روسسيسكوي يمپەري بىلو ناپولنەنو حريستيانسكوي ۆەروي. ليۋدي شلي بەز كارت، كومپاسوۆ، دوروگ ناۆسترەچۋ نەۆەدومومۋ، وپاسنوستي; يح ۆدوحنوۆليال بوجەستۆەننىي پريزىۆ». بۇل ماقساتتا ورىس شىركەۋى ءوزىنىڭ ميسسيونەرلىك ءبولىمىن كۇشەيتىپ، وعان وسى جۇمىستىڭ قاجەتتى ينفراقۇرىلىمىن جاساقتاۋدى، كاسىبي ميسسيونەرلەردى دايىنداپ، ولاردى شارتاراپقا تاراتۋدى ۇسىندى.

پاتريارحتىڭ سول تاريحي مالىمدەمەلەرىنەن كەيىن جەر-جەردەگى ورىس شىركەۋىنىڭ وكىلدەرى ءوزىنىڭ جۇمىسىن جانداندىرا باستادى. نەبارى سەگىز كۇننەن كەيىن استانا جانە قازاقستان ءميتروپوليتى الەكساندر ءبىزدىڭ ەلدەگى ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ قىزمەتتەرى ورىس جانە قازاق تىلىندە جۇرگىزىلەتىنى تۋرالى مالىمدەپ وتىر! الماتىداعى ورىس شىركەۋىنىڭ سەمينارياسىندا قازاق ءتىلىن وقۋ مىندەتتى پانگە اينالىپتى! نەگىزگى ءدىني كىتاپتاردىڭ، ۋاعىزداردىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلۋى قولعا الىنىپتى! قازاقستانداعى ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ بارلىق ۇندەۋلەرى مەن مالىمدەمەلەرى بۇگىننىڭ وزىندە ەكى تىلدە شىعىپ جاتىر ەكەن! الەكساندر اكەي: «ۆ نەدالەكوم بۋدۋششەم ۆ حراماح، گدە مولياتسيا پريحوجانە، دليا كوتورىح رودنىم يازىكوم ياۆلياەتسيا كازاحسكي، پرەدستاۆلياەتسيا ۆپولنە ۆوزموجنىم سوۆەرشەنيە بوگوسلۋجەني نا دۆۋح يازىكاح - تسەركوۆنو-سلاۆيانسكوم ي ليتەراتۋرنوم كازاحسكوم»، - دەپ «ۋۆەرەننو» اڭگىمە ايتىپ وتىر.

بۇل نە سۇمدىق، ايتىڭىزدارشى؟ ءبىزدىڭ عۇلاما بيلىك قايدا قاراپ وتىر؟ ءدىني باسقارمامىز نەگە بۇعان قارسى شىقپايدى؟ سول ورىس شىركەۋى ءوز جەرىنە پروتەستانت، كاتوليك شىركەۋلەرىنىڭ ەنۋىنە، بەلسەندى ميسسيونەرلىك جۇمىس جۇرگىزۋىنە بارىنشا قارسىلىق كورسەتىپ وتىر. ولاردىڭ اراسىندا باياعىدان كەلە جاتقان «كانوندىق ءبولىنىس»، ياعني «سەن مەنىڭ جەرىمە، مەن سەنىڭ جەرىڭە بارىپ ۋاعىز ايتپايمىن» دەگەن ۇستانىمدار مەن كەلىسىمدەر بار. ال نەگىزىنەن مۇسىلمان قاۋىمى تۇرىپ جاتقان (سوڭعى ساناق بويىنشا حالىقتىڭ 70 پايىزى مۇسىلمان دەپ وتىر وزدەرىن) ەلگە ورىس پراۆوسلاۆيەسىنىڭ دەندەپ كىرۋىنە جول بولسىن دەمەكپىز!

ارينە، قازاقستاندا 23 پايىز ورىس بار ەكەنىن جاسىرمايمىز. ولاردىڭ ءوز دىنىندە ءجۇرىپ، ءوز تىلىندە قۇدايىنا ءتاۋارات ەتۋىنە قارسى ەمەسپىز. ولاردىڭ ءدىني قۇقىقتارىن ەش بۇزبايمىز. ال قازاق حالقىنىڭ ولارعا قانداي قاتىسى بار؟ ءبىزدىڭ ءدىني باسقارما ورىس مەكتەپتەرىنە بارىپ ۋاعىز ايتىپ، ورىس بالالارىن يسلامعا تارتىپ جاتسا سول كيريلل مەن الەكساندر اكەيلەر تۋلاپ شىقپاس پا ەدى؟ ورىس ءباسپاسوزى ءبىر كۇندە تىك تۇرماس پا ەدى؟ ال قازاق قاۋىمى نەگە ءۇنسىز؟ قازاق ءباسپاسوزى بۇل تۋرالى نەگە ماسەلە كوتەرمەيدى؟ تۇسىنىكسىز.

اباي بولايىق اعايىن، الاششىل بولايىق!

«اباي-اقپارات»