Qazynasy mol - Qaratau
Óz Tәuelsizdigining shiyrek ghasyryn artqa tastaghan Qazaqstan memleketi ýshin әlemdik bәsekelestikke tótep beru mindeti túr. Múny Preziydentimiz Núrsúltan Nazarbaev ózining biylghy jyl basyndaghy halyqqa arnaghan Joldauynda ashyq aitty. Sonymen qatar, Elbasy arnayy "Tughan jer" baghdarlamasyn qabyldap, әr ónirge erekshe kónil bólu kerektigin bekitti. Onyng aldyndaghy manyzdy bir qújatta: «Bizding modelimiz sheteldik investisiyalardy tartudaghy memleketting belsendi roline negizdelgen», dep atap kórsetkeni de bar, yaghni, әr kezenning talabyna say, júmys úiymdastyra bilu qajettigi týsinikti. Búl zamanauy talaptargha sәikes, batyldyq pen ashyqtyq Syr ónirinde de jana iydeyalardyng jýzege asuyna bastama boluy tiyis degen sóz.
Búrynghy uaqyttarda negizinen tek auyl sharuashylyghy baghytyndaghy salamen birynghay kele jatqan Qyzylorda oblysy aimaq basshysy Qyrymbek Kósherbaevtyng batyl bastamasymen songhy 3-4 jyl kóleminde metallurgiya salasyna da týren sala bastady.
Oblysymyzdyng Shiyeli audany territoriyasyna bas tirep, sozyla qúlaytyn qart Qarataudyng songhy silemderinen geologiyalyq zertteulerge qaraghanda, Syr ónirinen jalpy әlemde siyrek kezdesetin vanadiy metallyn óndiruge mýmkindik bar ekendigi anyqtaldy. Asa qymbat tabighy baylyq sanalatyn vanadiy metallynyng qospasy arqyly avtokólik jәne әskery tehnikalardy jasap shygharu barysynda onyng beriktigi arttyrylatyndyghy búrynnan dәleldengen. Metalldyng osy bir qasiyeti arqyly tehnikalardyng salmaghy beriktigimen qosa barynsha jenil tartady. Jәne de vanadiydi qosu arqyly bronidy transporter, bronejiylet jasaugha da qajettigi atalghan metallgha súranys artatyndyghyn kórsetedi.
Mine, osy tyng salanyng sharuasymen Shiyelide «Firma Balausa» JShS maqsatty týrde shúghyldanyp keledi. Jobalyq qúny 1 mlrd tenge kólemindegi vanadiy metallyn avtoklavty tәsil boyynsha óndirudi qolgha alatyn zauytty iske qosu – úzaq merzimdi josparly is. Aymaq basshysy atalghan óndiris ornynda birneshe ret bolyp, onyng qarqyndy damuyna, yaghni, tikeley ónim bere bastauy jәne aldaghy bolashaqta múnan da zor jetistikterge jetip, kóshbasshy kәsip¬oryngha ainaluyna qamqorlyq tanytuda.
Geologiyalyq barlau nәtiyjesi «Balasauysqandyq» kenishinde 69 mln tonna vanadiy rudasynyng qory bar ekendigine ghylymy tújyrym ja-salynghan. Búl, әriyne, orasan zor baylyq. Ony iygeru maqsatyndaghy dayyndyq júmystarynda firmada әzirge eki jýzge tarta astam adam enbek etip kele jatsa, aldaghy uaqyttarda olardyng sany múnan eselep artuy bek mýmkin. Áriyne, búl ýshin әuelgi jospardaghy óndiristi satylap iske qosu tәjiriybesi keninen óris aluy tiyis. Kәsiporyn basshylyghy, investisiya salushy әriptesterimen birlesip, onyng tiyimdi joldaryn qarastyru ýstinde. Aldaghy uaqytta osy jobanyng jýzege asyryluy aimaqtyng keleshegin kemel eteri, jýzdegen jergilikti túrghyndardy jana júmys oryndarymen qamtamasyz eteri týsinikti.
Naqty kezende óndiris ornyn qayta janghyrtu, janadan jabdyqtau júmystary jalghastyryluda. Ónerkәsip salasyn jolgha qon maqsatynda tynbay izdenis ýstindegi kompaniya 20 mln AQSh dollary kóleminde investisiya salsa, onyng sonshalyqty el baylyghyn arttyrugha mol ýles qosatyndyghyna joba avtorlarynyng senimi mol. Osy joba tolyq jýzege asqan kezde múnda vanadiyden ózge oghan sabaqtas óndiriletin ónimder – vanadiy pyatiokiysi, ferrovanadiy, alumovanadiy, molibdendi konsentrat, kómir qyshqyly sekildi óndiris pen túrmysqa kerekti zattargha qajetti shiykizattar da molynan bolady. Demek, osy jerde kóptegen sabaqtas kәsiporyndar júmys istep, jýzdegen aimaq túrghyndar júmyspen qamtylady degen sóz.
«Firma Balausa» JShS-nyng bastamasy rasynda ózge de kәsipkerlerge ýlgi. Jogharyda aitqanymyzday, zaman talabyna say qaldyqsyz óndiris ornyghuy ýshin vanadiy óndiruden son, birneshe satyly qosymsha ónim óndiru sehtary júmys jasaytyn bolady. Mәselen, akkumulyator shygharu, temir-beton búiymdary, basqa da qajetti zattar. Kәsiporynda qazir jergilikti túrghyndar enbek etip keledi. Jerlesterimizdi naryqtyq qatynas talabyna say júmyspen qamtyp, olardyng әleumettik jaghdayyn kóteru Elbasy tapsyrmasyna say atqarylyp jatqan júmystardyng bastysy.
N.NAZYMHANÚLY
Abai.kz