Memleketting Konstitusiyasy - onyng ishki-syrtqy qorghanynyng kepili. Óitkeni, onda memleketting kýlli qozghalysynyn, mysaly, el baghytynyn, sayasatynyn, Preziydentting halyqty basqaruynyn, onyng qúqyqtyq kóleminin, halyq qúqynyng taghysyn-taghylarynyng tútas formulasy anyq kórsetilgen bolady. Kýlli memleketke tәn barlyq jýie, tәrtip sol zandaghy belgilengen tәrtip pen jýiede kórsetilgen baptar boyynsha әreket etedi. Dúrys. Dúrys bolatyny - memleket onsyz ómir sýre almaydy.

Al, biraq sol - memleketting Ata Zanynyng ózi memleketting keybir manyzdy, óte manyzdy isterine, ózining memleket bolyp bayandy túruyna auyr núqsan keltiretin nәzik mәselelerge, әreketterge keninen jol berse, ony ózi zandastyryp qoysa, oghan halyqta qaytip saqtanu men qarsy túru bolmaq?

Mәselen, elimizding Ata Zanynda: «Respublika azamatyna ar-újdan bostandyghyna - ózining dinge kózqarasyn derbes bildiruge, olardyng kez kelgenin uaghyzdau ne eshqaysysyn uaghyzdamau, dinge kózqarasyna baylanysty senimin taratu jәne solargha sәikes is-әreket jasau qúqyghyna kepildik beriledi» - dep jazylghan.

Memleketting Konstitusiyasy - onyng ishki-syrtqy qorghanynyng kepili. Óitkeni, onda memleketting kýlli qozghalysynyn, mysaly, el baghytynyn, sayasatynyn, Preziydentting halyqty basqaruynyn, onyng qúqyqtyq kóleminin, halyq qúqynyng taghysyn-taghylarynyng tútas formulasy anyq kórsetilgen bolady. Kýlli memleketke tәn barlyq jýie, tәrtip sol zandaghy belgilengen tәrtip pen jýiede kórsetilgen baptar boyynsha әreket etedi. Dúrys. Dúrys bolatyny - memleket onsyz ómir sýre almaydy.

Al, biraq sol - memleketting Ata Zanynyng ózi memleketting keybir manyzdy, óte manyzdy isterine, ózining memleket bolyp bayandy túruyna auyr núqsan keltiretin nәzik mәselelerge, әreketterge keninen jol berse, ony ózi zandastyryp qoysa, oghan halyqta qaytip saqtanu men qarsy túru bolmaq?

Mәselen, elimizding Ata Zanynda: «Respublika azamatyna ar-újdan bostandyghyna - ózining dinge kózqarasyn derbes bildiruge, olardyng kez kelgenin uaghyzdau ne eshqaysysyn uaghyzdamau, dinge kózqarasyna baylanysty senimin taratu jәne solargha sәikes is-әreket jasau qúqyghyna kepildik beriledi» - dep jazylghan.

Ata Zannan oiyp túryp oryn alghan búl bap boyynsha memleket kóleminde kim qay «dinge» sense de, ne istep, neni dәriptese de, óz erki. Meyli ghoy, óitkeni: «Dinde zorlyq joq!» - degen Qúranda Allah Taghala. Biraq odan әri: «Rasynda turalyq azghyndyqtan ajyratyldy. Endi kim jauyzdyqqa qarsy kelip, Allahqa iman keltirsa (sense), sonda ol ras ýzilmeytin (berik) tútqany ústady. Allah әr nәrseni estushi, bilushi» («Baqara» sýresi, 256-ayat) dep te eskertedi.

Mine, osy túrghydan kelgende, kýlli ghalamda memleket qúryp otyrghan jalghyz biz ghana emespiz. Aynalamyz qorshaghan - memleket. Memleket bolghanda da shyghysymyz myndaghan jyldyq tariyhqa ie - qart Qytay, soltýstigimiz ózimiz keshe ghana qúshaghynan әreng shyqqan - alyp orys, batysymyz tehnikasymen de, «demokratiyasymen» de bizdi, bizdi ghana emes-au, kýlli әlemdi bas shúlghytyp otyrghan - kәri tarlan Europa elderi. Búlardy bylay qoyghanda jerding arghy betinde jatyp-aq, yqpalyn jer betine ótkizip otyrghan - azuly arystan Amerika.

Búlardan tys kórgenning kózin alarttyrmay qoymaytyn jerimizding kendigi men baylyghymyz anau bolsa, jyrtyq kiyiz sekildi tesik-tesik últtyq qúramymyz mynau, әlemdegi senimi eng kóp elmiz. Bylaysha syrtymyz býtin siyaqty bolghanmen, ishimiz - týtin. Altauymyz ala bolmaghanymyzben, tórteuimiz әste týgel emes. Ári әlemdik sayasatta tәjiriybesi tym az, eng jas, bala búghanaly elmiz.

Dәl osynday jaghdayda dindik bólshekteushilerge Ata Zanymyzdan jogharydaghyday bap ashyp, beru dúrys pa? Onyng ýstine halqymyz - ghasyr boyyna asyl dininen tosylghan, alystatylghan, tipti «Qúday joqqa» deyin baryp әreng qaytqan senimi selkeuli halyq.

Ózi qasiyetti dininen 70 jylday ajyratylyp, ruhynan ashtyqqa úshyrap, әbden sansyraghan beykýnә júrtymyzgha jogharydaghy zang babyna sýiengen syrtqy - krishnaidter, iyegovashylar, buddashylar siyaqty tolyp jatqan jat din aghymdaryn bylay qoyghanda, dәstýrli dinimiz islamnyng ózinen bólinip alghan qúranitter, hizb-ut-tahrirshiler, ahmadiyshiler, uahabister siyaqty tolyp jatqan aghymdar qoygha tiygen bóridey lap qoydy.

Bóri demekshi, bylaysha aitqanda halyq «Qazaqstan» degen ýlken «qoradaghy» qoy boldy da, әlgi missionerler sol qoragha qoymen birge qamalghan qasqyrlar boldy. Olar sayasatta, zanda ózderine tosqauyl bolmaghan son, óz ýiimizding ishinde, óz zanymyzgha sýiene otyryp eldi erkin talaumen, búzumen, aghymdargha bólshekteumen ainalysuda. Biri - ata dinimizdegi eng taza jol әhli sýnnetti moyyndamasa, biri - mәzhabty moyyndamaydy. Biri - «mәdimin» dese, endi biri - «payghambarmyn» deude. Biri - Ýndistangha tartsa, biri - Aughanstangha, taghy biri - Angliyagha bastaydy. Býiirdegi budda da tek jatqan joq. Biri - «et jeme» dese, biri - «shybyn óltirme» deydi. Biri - aghashymyzdy órtese, biri - kýlimizdi shashty.

Al, dәstýrimizde joq din sektalarynyng bylyghy tipti jaman. Olar «Ótpeli» dep atalatyn ótip bitpeytin kezende halyqtyng osal túsyn paydalanyp, az ghana AQSh dollarymen el senimin jaulap, ózderining negizsiz sektalaryna qúl etti. Áueli túrmystyng iytermeleuimen kirgen olar, birtindey kele әlgi sektalardyng aghymyndaghy senimdi mýridterine ainalyp ýlgerdi. Tipti, aq jaulyqty analarymyz «ýsh birlik qúdayyn» dәripteytin ýn qaghazdar men ýlkendi-kishili kitaptardy kóshede, avtobustardyng ishinde, tipti auyldarda kezip jýrip, taratatyn halge jetti.

Al, endi bir býiirden «aq ana», «sary әuliye», «aqqu-súnqar» degen tektes jyn qughan ziratshyldar, baqsy-qúshynashtar jogharydaghyday myng týrli senimning kesirinen kimge senerin bilmey, dal úryp qalghan halqymyzdy «kel beri, jolyndy, jýregindi ashyp beremiz», «biz degen tazartqyshpyz, «ana atang әy dedi, myna atang býy dedi» dep, onsyz da әruaqqa senu men olargha arnap Qúran baghyshtaudyng arajigin tolyq ajyrata bermeytin momyn halqymyzdy top-topqa bólip, sondarynan ertip ketti.

Osynyng bәrine Qazaqstan Músylmandary Diny basqarmasy kinәli deyin desen, olardyng memleket sayasatynan tys, biylik kólemi meshit aulasynan asyrylmaytyn, imamdary memleket budjetinen soqyr tiyn almaytyn (dúrysy berilmeytin), nasihat kólemi shekti, soghan qaramastan «Allah rizashylyghy ýshin» jýrekterine berik ornaghan, joqqa, túrmystyq yryqsyzdyqqa kónip, halyq bergen sadaqamen qúrsaqtaryn qampaytyp, meshitterin syrlap-syptap, jylytyp ústap, kelgen jamaghatyn izgilikke shaqyruda boylaryndaghy bar dәrmenderin jinap, sarp etip otyrghan elding ruhany ústazdarynyng jaghdayy týsinikti. Olar soghan qaramastan últ dinin úlyqtap, jamaghatyn Haq sózimen jaraqtap, elding ishki birligining berik úitqysyna ainalyp keledi, shýkir!

Rasyn aitu kerek, memleket betke ústap otyrghan bir ghana diny joghary oqu oryny «Núr-Mýbәrak» uniyversiyteti - ataghy darday  bolghanymen әli jataqhanasy salynyp bitpegen mekeme. Onyng ózi bizding týgeldey sektashylardyng otanyna ainalyp kete jazdap túrghan, «kóp últty» ghana emes, «kóp dindi», «kóp sektaly» da memleketimizding bir olqysyn kórsetip túrghanday. «Bilimsiz din - aqsaq», - deydi Niuton.

Demek, elimizding halqy, әsirese, jastary, balalary ózining dini jayly, jalpy «dinder» jayly, sektalar turaly tez әri tolyq sauattanbasa, bizding eldey sektasy men din aghymdary myndap sanalatyn әri olardyng qúqyghy Ata Zanmen qorghalghan elde - nening aq, nening qara, nening on, nening teris jol ekenin ajyratu mýmkin emes. Ásirese, jastar men balalargha obal. Olar - eshnәrse jazylmaghan aq paraq. Olardyng jýregine kim әueli neni senim etip ekse, sol olardyng dini bolyp kóktemek. Sosyn, ol senimdi ózgertu joq.

Deytúrghanmen de Elbasymyz N.Á.Nazarbaevtyng ata dinimiz jayly kózqarasy óte dúrys. Ol: «Biz - tegimiz týrik, dinimiz - Islam ekenin úmytpauymyz kerek. Ol ýshin qasiyetti kitap Qúran Kәrimdi nasihattaudy esten shygharmauymyz kerek» jәne «Islam - tek din ghana emes, ol bizding mәdeniyetimiz», - dedi bir sózinde. Búdan da tys dinimiz jayly baghdarly sózderi kóp. Biz Elbasynyng dinimiz jayly osy tanymy tereng sózinen berik ústap, elimizding dinin kórkeytuimiz, sektalargha ýzildi-kesildi tosqauyl qoyymyz shart.

Jalpy dinder, sektalar halqymyzdy әste biriktirmeydi. Kerisinshe, top-topqa bólip, altybaqan alauyzgha ainaldyrady. Qazirding ózinde olar salghan jikteuler bayqalmay túrghan joq. Bú jaghynan tipti mýshkil haldemiz desek te bolady.

Al ózimizding haq din - Islam sózsiz biriktiredi. Qazaq «qazan tónkerisine» deyin dinde esh bólshektengen halyq emes bolatyn. Búghan deyinde kógergen, kóktegen, ózindik dini men salty ýndesken imandy el bolghan. Bolyp ta keledi. Óitkeni, Allah Taghala qasiyetti Qúranda: «Kýdiksiz Mening jolym osy (Islam)! Endi soghan erinder! Basqa joldargha (aghymdargha) týspender! Onda (ol joldar) senderdi Allahtyng jolynan (Islamnan) aiyrady. Senderge osylardy Allah núsqady! Saqtanarsyndar!» - dep erekshe eskertken.

Din bireu ghana. Ol Allahtyng dini - Islam. Endeshe, halqymyz óte dúrys jolda - Haqtyng óz jolynda. Biz halqymyzdy, onyng dinin, salt-dәstýrin, tilin kózimizding qarashyghynday qorghaugha mindettimiz.

«Aq jelken» jurnaly, 20-21-better, №11,2010