Býgin jeltoqsannyng altysy. Alashtyng ayaulysy, ardaghy, asyltekti oghylany Mirjaqyp Dulatúlynyng tughan kýni. «Jarty janqam qalghansha men seniki...» dep bar ghúmyryn Alashtyng azattyghyna, onyng kórkeyip ósip, dýniyadaghy kóptegen ozyq eldermen iyq tirestiruine sarp etken ayauly Jaqandy oilaghanda tamaghyna óksik tyghylyp, kózine jas túnady. Qayranda mening asyldarym!

Qazaqtyng Mirjaqyby 1885 jyly eski syl sanau boyynsha qarashanyng 25 kýni janasha jyl eseppen jeltoqsannyng 5 i kýni dýnie esigi ashqan. Sodan qara kirpigi qamasqanshqa qazaqqa qaltqysyz qyzmet etti. Alashty janynday jaqsy kórdi. Bar qazaqty júdyryqtay jýregine syighyzyp, ayalap ótti. Onyng jolynda eshnәrseden ayanghan joq.

Al, Mirjaqyp Dulatúlynyng ýkimetting arnayy qaulysymen respublikalyq dengeyde toylansyn delingen 125 jyldyghynyng jetim qyzdyng toyynday ótkenin dәl býgin sóz etpey-aq, qoyalyq. Ol aldaghy kýnning enshisinde. Amandyq bolsa, atausyz qaldyrmasymyz anyq.

Barsha Alash balasyn asa ardaqty Mirjaqyp Dulatúlynyng tughanyna 125 jyl toluymen qúttyqtay otyryp, Alashtyng ayauly úldarynyng ruhyna baghyshtap qúrannan ayat oqyp, taghzym etinizder degimiz keledi.

Býgin jeltoqsannyng altysy. Alashtyng ayaulysy, ardaghy, asyltekti oghylany Mirjaqyp Dulatúlynyng tughan kýni. «Jarty janqam qalghansha men seniki...» dep bar ghúmyryn Alashtyng azattyghyna, onyng kórkeyip ósip, dýniyadaghy kóptegen ozyq eldermen iyq tirestiruine sarp etken ayauly Jaqandy oilaghanda tamaghyna óksik tyghylyp, kózine jas túnady. Qayranda mening asyldarym!

Qazaqtyng Mirjaqyby 1885 jyly eski syl sanau boyynsha qarashanyng 25 kýni janasha jyl eseppen jeltoqsannyng 5 i kýni dýnie esigi ashqan. Sodan qara kirpigi qamasqanshqa qazaqqa qaltqysyz qyzmet etti. Alashty janynday jaqsy kórdi. Bar qazaqty júdyryqtay jýregine syighyzyp, ayalap ótti. Onyng jolynda eshnәrseden ayanghan joq.

Al, Mirjaqyp Dulatúlynyng ýkimetting arnayy qaulysymen respublikalyq dengeyde toylansyn delingen 125 jyldyghynyng jetim qyzdyng toyynday ótkenin dәl býgin sóz etpey-aq, qoyalyq. Ol aldaghy kýnning enshisinde. Amandyq bolsa, atausyz qaldyrmasymyz anyq.

Barsha Alash balasyn asa ardaqty Mirjaqyp Dulatúlynyng tughanyna 125 jyl toluymen qúttyqtay otyryp, Alashtyng ayauly úldarynyng ruhyna baghyshtap qúrannan ayat oqyp, taghzym etinizder degimiz keledi.

Tómende Mirjaqyp Dulatúlynyng «Qazaq tilining múny» atty maqalasyn berip otyrmyz. Arada ghasyrgha juyq uaqyt ótse de, qazaqtyng Tәuelsizdigine jiyrma jyl tolghaly otyrsa da últtyng júlyny bolyp sanalatyn ana tili - tughan tilimiz keshegi Jaqang jazghannan halden arylyp pa? Salysytyryp bayqanyz.

Mirjaqyp Dulatúly. Qazaq tilining múny

(Mynbayúly Jalau joldasqa)

Men zamanymda qanday edim? Men aqyn, sheshen, tilmar babalarynnyng búlbúlday sayraghan tili edim. Móldir suday taza edim. Jargha soqqan tolqynday ekpindi edim. Men narkeskendey ótkir edim.

Endi qandaymyn?

Kirlenip baramyn, bylghanyp baramyn. Jasydym, múqaldym.

Men ne kórmedim?

Maghan әkelip arab pen parsyny qosty. Bertin kele shýldirletip noghaydy, byldyrlatyp orysty aralastyrdy. Bir kýnderde men mýlde joq qylghysy kelgende de boldy. Óli de ýshbaqy bolghyp Abaygha ókpem joq. Tiride maghan ara týsushiler az boldy. Men jyly sózdi, aldymen ainalyp keteyin, osy kýngi Ahmet degen kisiden estidim. (Baytúrsynov. Red) degen kisiden estidim.

Tónkeriske sheyin kórmegenim qalghan joq. Tónkeris bolmasa mening hәm - beyshara qazaq menen aiyrylatyn da shyghar dep edim. Qazaqtyng kózi ashyldy. Qazaqtyng kózi ashylghan son, mening de kýnim tudy ghoy dep quanushy edim. Jany jәndem ketkir misionerlerdin, moldalardyn, tilmәshtardyng qoljaulyghy boludan qútyldym ghoy dep oilaushy edim. Onyng ýstine qazaq tili memlekettik til bolsyn degen zang shyqty. Tóbem kókke tórt eli jetpedi. Biraq, ne keregi bar, bosqa quanghan ekenmin...

Jannyng bәri tendik alyp jatqan kenes ýkimetining túsynda mening bútymdy bút, sanymdy san qylyp kim kóringen sozghylay bastady. Ózgeni de qylayyn, otarshyldyq sayasatyn qoldanbas-au deytin bilim kenes ekesh bilim kenesi de meni ayamady. «Etistik», «sәrsendeme» degen jalalardy әkep japty maghan. Búiyrmasyn bizding aramyzda múnday qatty soghylghandar tughaly bolyp kórgen emes. Ne amalyng bar? Qúday basqa salghan song kónip otyrmyz. Kitaptarynda, gazetterinde maghan kórsetpegen qorlyqtary taghy joq.

«Qazaqylandyru» bir pәlesi shyqty da kórigen kýnim búrynghydan da qarang boldy. Birdemeni bútyp-shatyp jazdy da mine, seni qazaqylandyrdyq deydi. Jaqynda Qazaly degen qalada «kәrepatiyb» degen bir kýn bolyp, júrttyng bәri jeligip kóshege shyqty. Úyalghanymnan kirerge tesik taba almadym. Qoldaryndaghy qyzyl tuyna sondaghy jazghany mynau: «Arzan tauara de debenge hәm auyldargha arzan astyt júmyskerler ketubi jaqsu. Nazyqqanda amal by leldik jekkeule-k pl! Jogharelatuna kerek kanun esamklding arzandauygha tauarlerde ósemen jegere uktabr inqlab».

Mine, júrtym, meni Qazalynyng «qazaqylandyrghandaghysy» osy». Jasaghan-ay, o múnday da qazaqylandyru bolady eken!

Endi qaytemin? Búl múnymdy kimge aitamyn, kimge shaghamyn!..

Mening oilap-oylap tapqanym - Jalau joldas sen boldyn. Sen ókimet basyndaghy aqsaqalymyz edin. Sen naghyz qazatyng bel balasy edin. Sen adyrayghan aday edin. Múnymdy men jalghyz-aq saghan shaghamyn. Ózge kәmesiyalardyng kóbine senbeymin. Olardan da jaqsylyq kórip jýrgenim joq. Gazetke arnaghan sózderin susyldatyp oryssha jazady da shala-sharpy tilmәshtaryna audartyp janymdy shyghara jazdaydy. «Tasty japalaqqa úrsa da japalaq óledi, japalaqty tasqa úrsa da japalaq óledi» degendey bәz bayaghy mening sorym.

Jalaujan, men saghan jalynam, «Auyl tilin» shygharamyn, gazetim naghyz auyl tilimen, taza qazaq tilimen jazylady degende ishim jylyp ketedi. Múnyna tilektespin. Jortqanda jolyng bolsyn, joldasyng Marks Lenin bolsyn, sening ne keregine men dayynmyn. Biraq meni qorgha, taza saqta, kóringen tilmәshtaryna taghy da qor qylma. Ásirese, Qazaqly syqyldylardyng «qazaqylandyrghanynan» qorgha. Azar komenes bolyp ketseng de ata-babang qazaq edi ghoy, men solardyng tili edim  ghoy ne jazyghym bar, aya meni!

«Abay-aqparat»