Ótkende Iliyas Aqbay degen avtorymyzdyng «Jeputattardyng jalaqysy taghy da óskeli jatyr» degen syn maqalasy jaryq kórgen bolatyn. Avtor atalghan maqalasynda Mәjilis pen Senatta memleketshil deputtardyng baryn da joqqa shygharugha bolmaydy dep jazdy. Sonday memleketshil, әleumetshil deputattyng biri  Berik Dýisenbinov. Bizding tilshimiz Berik Sәlimjanúlymen deputtardyng kóp kózine kórine bermeytin qyzmeti jayynda súhbattasty.

- Berik myrza, sizben súhbatymyzdy deputattyng júmys kýni qaytip ótedi, bir kýndik júmys kestesi qalay qúrylady degen saualdardyng tónireginde órbitsek deymin. Kelisesiz be?

Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - Áriyne, kelisemin jәne birden sózding ashyghyna kósheyin: BAQ ókilderi, jurnalister, myna sizder, qoghamdyq ortada deputattardyng jaghymsyz obrazyn qalyptastyrghansyzdar. Sizderding zaldan shyghyp kele jatqan deputattan bir-eki minuttyq alghan súhbattarynyzben deputattyng júmysy bitpeydi. Onyng júmys toptarynda isteytin júmysy kóbine kórinbey qalady. Mysaly, biz osy qazan aiynyng jiyrma besi kýni tanystyrylatyn әkimshilik qúqyqbúzushylyq Kodeksin әzirleudemiz. Al, ol turaly «kim, nemen, qalay ainalysyp jatyr dep» BAQ ókilderining birde biri bizden súraghan emes. Al, biz oghan kýndiz-týni dayyndaludamyz. Elding oiynsha biz, deputattar, esinep qoyyp ýielep ýide jatqan jalqaularmyz, al biz júmystamyz. Bizding komiytet týngi toghyz-ongha deyin júmys isteydi.

-  Jón eken. Áytse de, naqtyraq aitynyzshy, deputat bir kýnde ne isteydi? Onyng bir kýndik júmys kestesi qalay jasalady?

Berik Dýisenbinov , Mәjilis deputaty: - Deputat tanerteng erte júmysqa kelgennen keshki toghyz-ongha deyin júmystan bas almaydy. Deputattyng bir kýndik júmys kestesi  sol kýngi júmystyng auqymyna baylanysty. Mysaly, býgin kýmәndi on eki súraq tuyndap túr. Sol súraqtyng tónireginde, mine, komiytet júmys istep jatyr.

-  Berik myrza, siz әriptesterinizding júmysy kóp, erteden keshke deyin júmystan bas kótere almaydy dep otyrsyz. Alayda, kóp deputattarymyzdyng plenarlyq otyrystardan bastap, basqa da jiyndarda qarasy kórinbeydi ghoy.  Bir kezderi sol kórinbeytin deputattardyn  aty-jónderin jariyalap, «izdeu» salghanymyz da esimizde. Al, endi olar jayynda ne deysiz? 

Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - Endi... (kidiris jasady). Naqty bir deputat turaly súrasanyz... men aitar edim sizge. Sondyqtan men tek ózim turaly ghana aitqanym dúrys shyghar. Óz basym bala kýnimnen enbekke aralasyp óstim. Ákem qoyshy bolghan. Alty jasymnan bastap әkemning qasyna erip jýrip, júmys istedim. Mysaly, baspasóz kesheli beri taghy da deputattardyng nauryz aiynda kóterilgen jalaqysyn daulap jatyr. Bayaghyda on eki balany әke-sheshemiz jetpis sommen asyraghanda eshkim súraghan joq edi, qalay ómir sýrip otyrsyndar dep. Sol kezden bastap men nәpaqamdy adal enbekpen tabugha tyrysqanmyn.  Qazir – deputatpyn. Basqalarady bilmeymin, men óz isime barynsha jauapkershilikpen qaraymyn. Qay qashanda bildirilgen senimdi aqtaugha tyrysamyn. Keybireuler aityp jatady: bir deputat eshtene ózgerte almaydy. Zang qalay qabyldanuy kerek bolsa, bәribir solay bolady dep. Men osyghan qarsy uәj retinde bir mysal aitayyn. Myna Shyghys Qazaqstanda eki kórshi auyl bar. Biri Ekaterinovka degen nemister túratyn auyl, endi biri Janúzaq degen qazaq auyly.  Sol Ekaterinovka auylynyng kósheleri tap-taza, jol salynghan, kóshelerinde sham janyp túrady, qúdyghy dúrys, adamdary toq, maly semiz.  Nege deseniz, ol auyldyng túrghyndary kishkentay bir mәsele tuynday qalsa, biylikke baryp, shaghymdanyp, túrghyndardyng barlyghy birauyzdan qajetti dýniyesin talap etedi. Búryn  solay isteytin, qazir de sol.  Sosyn biylik ol auyldyng barlyq mәselesin sheship berip otyratyn. Al, qazaq auyly «auruyn jasyrghan óledi» demekshi, qanday problema bolsa da, bәri bir eshtene ózgermeydi dep otyra beretin. Myna jerde de solay. Mýmkindikti paydalanyp, qoldan kelgenshe tyrysu kerek. Ol bir globalinyy mәselelerdi sheshu emes. Kez kelgen zandaghy bir normany dúrys júmys isteytindey ghyp jazyp bersek, sol bizding ortaq iygilikke qosqan ýlesimiz bolyp tabylady. Bizden shyghyp jatqan zang halyqqa qolayly, týsinikti boluy kerek qoy. Al, endi   halyqtyng kózine kórinu-kórinbeu ol әrkimning jeke sharuasy.

- Júmysymyz kóp dep qaldynyz. Sondyqtan bolar, «sharshaghan» әriptesteriniz densaulyghyna «ziyan» kelip, jalaqylarynyng azdyghyn aityp shaghymdanyp jatyr...

Berik Dýisenbinov,  Mәjilis deputaty: - Qazaqta «búdan da jaman kýnimizde toygha barghanbyz» deytin sóz bar. Shyny kerek, bizding jastyq shaghymyz, mamandyq tandap, oqu oqyghan kezder - qiyn bir kezenge tap keldi. Sol qiyndyqty da keship óttik. Sondyqtan býgin  deputat boldym eken dep, «erkeley» beruge bolmaydy. Bәri uaqytsha: óle ólgeninshe eshkim deputat bolyp jýre almaydy, kópting kebin kiyesing ... Óz basym deputattyng jalaqysyn taghy da kóteru kerek degen oidan aulaqpyn.

-  Sizding qazirgi enbekaqynyz qansha?

 Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - Jeti jýz myng tenge shamasynda.

-  Biluimizshe, búl eng tómengi kórsetkish. Millionnan artyq jalaqysy bar deputattar  jeterlik qoy. Osy deputattardyng jalaqysyn qalay esepteydi?

 Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - Men depuatattyqqa deyin memleketten aqsha alghan adam emespin. Memlekettik qyzmette istemedim. Deputattardyng enbekaqysy memlekettik qyzmettegi enbek ótiline baylanysty bolsa kerek. Ol jaghyn naqtylap súramappyn. Parlamentke aqsha taba qoyayyn dep kelgen joqpyn. Sondyqtan, ol mәsele men ýshin sonshalyqty manyzdy dey almaymyn.

- Aqparat qúraldaryndaghy taratylyp jatqan mәlimetterdi negizge alsaq, memleket qazynasynan bólingen 33 mlrd.tengenin    23 payyzy deputattardyng enbekaqysyn kóteruge júmsalatyn kórinedi. Búl qarajatty ózge әleumettik manyzy zor salalargha, mәselen, bilim beru, densaulyq saqtau, t.b. bólgen dúrys shyghar... Qalay oilaysyz?

 Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - Jyldyng basynda nauryz aiynda kóterilgen jalaqy turaly ghoy әngime. Depuatttardy bir-birden ústap alyp, jurnalister tergep, qanshagha kóterildi enbekaqynyz dep alqymnan ala súraqtar qoyyp, bir «alasapyran» bolghan. Búl jerde tek deputattardyng jalaqysy kóterildi dep dauryghu dúrys emes. Salystarmaly týrde alsaq, deputattyng jalaqysy «Samúryq-Qazynanyn» ortanqol bir basqarushysynyng jarty ailyghyna da jetpeydi.

- Berik myrza, myna soltýtstiktegi kórshimiz Reseydegi mýghalimderding tómengi jalaqysy - 40 myng rubli eken, yaghny búl bizshe, 230 myng tengeni qúraydy. Al, bizdegi múghalimderding ailyghy shaylyghyna jetpeydi. Enbek jolyn jana bastaghan tәrbiyeshining jalaqysy 40 myng tenge shamasynda. Tәrbiyeshining kómekshisi 30 myng tenge alady degendey... Búghan ne aitasyz?

Berik Dýisenbinov, Mәjilis deputaty: - IYә, búl mәsele meni qatty tolghandyrady. Jalpy ózin qazaqpyn deytin әr azamatty oilantuy tiyis búl jayt. Elding bilim beru salasyn, ghylym jýiesin osynday dengeyge týsirip qoy – búl dúrys emes. Kýnde bir shu shyghady bilim sapasy tómen degen. Bilim salasynda talmay qyzmet etip kele jatqan jandargha týbegeyli jaghday tudyru kerek aldymen. Mysaly, otyz myng tenge jalaqy ýshin auylgha kim barady júmys isteuge?.. Al, auylda maman tapshy, әsirese bilim beru salasynda. Búnday mәselelerdi men deputat retinde ýnemi nazarda ústaymyn.

- Pikirinizdi ashyq bildirip súhbat bergeninizge rahmet. 

P.S. Qazaqstanda 1 nauryzdan bastap Parlament deputattarynyng jalaqysy 30 payyzdan 50 payyzgha deyin kóterildi. Qazir olardyng jalaqysy orta eseppen aiyna 700- 800 myng tenge. Býgingi baghammen eseptegende búl — 2400 dollar shamasynda. TMD elderining ishinde deputattardyng jalaqysynan kósh bastaytyndar: Resey, Qazaqstan, Gruziya jәne Ukraina. Olar sәikesinshe: 6852, 2445, 1520, 1500 AQSh dollaryna teng jalaqy alady.

Súhbattasqan Zarina Ádilbek

Abai.kz