Ángime  

Ýlp etken jel bolsa boldy, yzyndap mazasyn alyp, ulap-shulap basyn auyrtqan, synghyrlay kýlip sharshatqan jazdaghy tal qayynnyng japyraqtary kóz aldynda birining artynan-biri qara jerge súlap jatty, býginde japyraqtaryn saghynghan tal-terkter qulazuly, adamdar jazday sayasynda salqyndap, ystyqtan qorghansada, onyng bәrin úmytyp, japyraqtardy satyrlata ayausyz basady, ol azday kóshe tazalaghyshtar jinap, kózinshe órtep jeberdi, kýzgi jelde sopa basy qalghan kәri aghash “barlyq nәrse mәngilik emes” dep múnly kýy shertedi, endi az kýnde ózi de óledi, tek tәni qanqayyp qystay qardyng astynda qúr qanqasy qalady...

Jenis te kónilsiz... Tymyrsyq aua tynyshyn ketirip, janyn jabyrqatty. Mazasyz oimen únjyrghasy týsken Jenis Kópjasar audanynan sheshesine ilesip tartynshaqtaghan búzauday zorgha avtobusqa mindi. Kólik bayau qozghaldy. Dәl osylay sheshesi 11jylydyng aldynda jalghyz úlyn birinshi synpqa aparghan edi, sonda quanyshynda shek bolmaghan, býgin uniyversiytetke apara jatyr, alayda sheshesi de balasy da jabyrqanqy. Birinshi synyptan bastap jaqsy oqyghan Jenis týrli olimpiyada da jýlde alyp maqtaumen ósti, óz synyptaryndaghy Úshqyn, Aray, Qúndyz, tórteui bar 4-synyptyng abyroyyn kóterip, mektepting atyn shyghardy, sonda bәri mandayynan sipaytyn, búlardan baqytty adam joq edi ol kezde, 5-synypta sol tórteui basqalardyng bәrin shala sauat qaldyrdy, aghaylar men apaylar tek sol tórteuin oqytty...

Mine qazir onyng biri joq jylamsyrap keledi. 9-synypta týk bilmeytin Túrsyn aldyn orap aqshamen kolledjige týsip ketti, ózining sonda kedey balasy ekenin túnghysh ret sezindi, pәk jýregi әdiletsizdikti túnghysh ret sezindi, jany mújyldy, sodan bastap «maghan bәri bir» dep tek qara toltyryp jýrdi, jatsa-túrsa oilaghany «topastardyn» ózinen búryn oqugha týskeni janyn shyjghyrdy.

Jenisting bala jýregi әdletsiz qúrylghan әlemnen (әdildik bolsa jayqalyp túrghan kók shópti qoy, biz qoydy jemes edik) әdildikti ansady. Mektepti bitiruge de tayady, erteng emtihan, týnge qaray esik qaghyldy, ózine tanys dauys, ertengi emtihan jauabyn qolfonda «uatsap jәne kelte hattar» arqyly tolyq ball jinap bergishterdi kórdi, ake sheshesi aqsha izdep zyr jýgirip eshtene tappady, ertesi emtihan natiyjesinde kóbeytu kestesin bilmeytin Azamat 118 ball alypty, al ózining jinaghany 76 ball, qayterin bilmey shynghyra jylap ýiine túra qashty, óz ortasyna ókpesi qara qazanday Jenis 11 jyl tekke oqyghanyna barmaghyn shaynady. Mektepke de kelmeytin Jolaman әne116 ball jinapty, әkesi aqsha tapqanda ghoy shirkin... basqalar tandauly uniyversiytetke týsti, al Jenis ózi qalamaytyn joghary oqu ornyna zorlanyp kele jatqan jayy osy,  aqsha tólemeytin «týrik kvotasyna» ilingeni әkesine mayday jaqty.

Jana ortada jaqsy bilim aludy armandady. Týrkistandaghy Qazaq-Týrik unversiyteti qytay tili mamandyghyna týsti. Jenis bir semestr jaqsy oqydy, qalyng syzyqtan túratyn qytay әripteri ony jalyqtyrmady, qayta«jalpy til bilimi, til bilimine kirispe, arnayy filologiyagha kirispe,  klassikalyq filologiya, lingvistikalyq ilmder tarihy, mәtin lingvistikasy» qatarly týbi bir úqsas qaytalana beretin pәnderden jadasada tyrysa jaqsy oqydy. Odan da mamandyqqa qatysty pәnderdi kóbeytpey me,- dep qynjylyp jýrip, alghashqy 4 aida týrik tiline til syndyrdy.

***

Baqan aghaydyng sabaghy.

Shay, kofe ishuge keletin studenter birden, ekiden keshigip kelip jatyr, keshikkendi qúr otyrghyzbay sabaq súraytyn aghayy Jenisti taqtagha sóilem qúraugha shaqyrdy, tilin tistep ol mýldem qúray almady, artynsha, tobyndaghy tompaq Áseldi shaqyrdy, ol tamasha sóilem qúrady, jaqsylap Áselden ýiren degen aghaydyng sózi Jeniske basqasha estildi. Aqúbasha әsem Ásel, kóktegi aq búltan jaratylghanday әdemi edi. Jenisting denesi bir ysyp, bir suydy. Jatsa túrsa qiyalyna týnep týsinde Áselmen syaabaqta jýrdi. Studentting syryn ashatyn sessiya da bastaldy. O, taube keybir pәnderdi qansha jaqsy tapsyrsa da qúlady, sabaqqa kelmey jýretin Erkin bar sabaqtan 5-tik bagha aldy, al, aqshasy joq Jenis 3 sabaqtan qayta tapsyryp zorgha 3 aldy, jer betinde әdildikting joq ekenin shyndap sezindi, ol kәdimgi adamdarsha әdiletsizdikpen kýresuin bastady. Keybir aghaylary sabaqty ótudi bilmese de, aqsha aluda óte ýzdik ekenin bildi. Endi, mine, sessiyagha ýiden aqsha suraudan arlandy, ýiining jәii ózine mәlim, kәri әje olardy, olar kәri әjeni baghyp qaltyrap otyr. Kóktemgi semestrden bastap Jenis qaladaghy bir janar may beketinde týngi jýmysqa túrdy, kýndiz auditoriyada úiyqtap otyrady, top- tolyq onyng eki beti pyshaq janyghanday  aryqtady. Sertke úmytshaqtau qojayyn ózbek ay ayaghynda Jeniske aqsha bermek túrmaq ózin qaryz etip shyghardy. Endi bazarda týngi zat tasushy bolyp jaldandy, odan tapqanyn sessiyagha dayyndady. Ásel túrmaq bas qayghy, aryqtaghanda baqyrayyp kózi ghana qaldy. Solay ekinshi semestrde basqalar siyaqty aqshamen jauyp kәdimgidey student bop qaldy, bayqús әke-sheshe qaydan bilsin balasynyng janyn jangha úryp jýrgenin, nege aryqtap ketkensing dese auyryp jýrimin dep kýmiljy jauap qatty. Jazdyq demalysta biraz shyr jinap, Jenis kelesi qýzgi semestrge keldi, oqugha emes, jaldanugha keldi, kýzding týni suyq, endi toyhananyng birine dayashy boldy, tamaghy men kiyimi әkesi men sheshesinen, oqu qarajaty oqu ornynan, al Jenistiki sessiya qamy, qazaq qalasynda kýn qúrghamay toy, Jenisti eki ay tynym taptyrmady. Qalanyng eng ýlken saltanat sarayy, qyz ben-jigit kókten týskendey esikten emes, sahana janynan payda bola ketti, elding barlyghy tan-tamasha shapalaq úryp qos júbaydy qútyqtady, kileng baylardyng alpauyt kólikteri toyhananyng aldynda totydayyn taranyp birimen-biri iyq tirestirip túr, aqshaly top kelin kórimdigine  sausaq úshy tiymegen sheteldik kók qaghazdardy  jarysa tastady, ary qaray qaraugha batyly jetpegen Jenis suhanagha kirip ýstin ary-beri kóp qasydy, ishi kýidi, jandy, toy sonynda eki júpqa jeke úshaq silady toyshyl qauym, ózining nege kedey  otbasynda tughanyna qatty nalydy, biraq Jenisting әke-shesheni tandau qúqy joq edi, sóitip jýrip biraz aqsha jinady. 4 semestrden bastap til bilmey jýrgen búlargha qytay әdebiyeti jәne әdebiyet tarihy pәni qosyldy «siyrdyng qúlaghyna dombyra shertkendey әngime eken» búnysy dedi Jenis. 4 kursta studenting shynayy bilimin bayqap kóru maqsatymen alynatyn beytanys bes pәnnenen alynatyn (VOUD) emtihan tapsyrghan Jenisti aqshasy qútqara almady, olar basqa jaqtan kelgen «jergilikti zandylyqty» týsinbeytin jandar, oqudan shyqqan Jenis osylay ómirdegi әdiletsizdikting saldarynan oisyray jenildi.

Bar jýgin arqalap, bes pәnge laghnet aita kólikke mindi, biraz aqsha jiyp mektep diyrektoryna bersem nege múghalym bolmasqa, ana basyndaghy oramalyn jóndep tarta almay jýrgen shuayaq jengem múghalim bolghanda men... dep,- joghalghan armanyn qayta tauyp kólikten quana týsti. Aqshamen satyp alyp ghylym kandidaty, ghylym doktry bolyp, mýizi qaraghayday bolghan aghaylaryn da tyndady ghoy, sabaq ótuding onshalyqty qiyngha týspeytinin bildi, oidym-oydym asfalit, bayau basyp Jenis keledi, qas qarayyp, sham jaghar shaq tayap barady, tek jol jiyegindegi, shalshyqtaghy baqalar shúryly qúlaghyn túndyrdy, jotasyndaghy zil batpan jýk Jenisti ezip barady ...

 Abdyraqyn Núrhalyq

Abai.kz