(әngime)

- Arqaly aqyn… Aqyraghan aqyn… Sonaaau Atyraudan kelgen arda aqynymyz Itbay! - dep sampyldap túrghan asaba jigitting sózin ayaqtatpastan qolyndaghy mikrofonyn júlyp alghan kýii Aqyn shyqty ortagha arqalanyp. Aynalasyn shóp basqan aidyn kólge úqsaydy eken basy… Shash ataulydan ada bolghan tóbe meyramhana shamdaryna shaghylysady. Júdyryqty týiip alyp, jerdi teuip túryp úzyn sonar dastan oqydy. Toygha jinalghan qauym jalygha bastady. Shette otyrghan Eltay qalghyp ketip, keri oyanyp edi, Itbay әli sóilep túr. Áyelder jaghy ózara әngimege kóshken. Muzykant jigit qúlaqqabyn kiyip alyp, óz rahatyn ózi sezinip otyr. Araqty sýietin aqjýrek bajalar ózderi kishigirim orta qúryp alghan. Shette jalghyz móliyip Oryngýl ghana tyndap otyr aqyndy. «Óleng týsinbeytin beysharalar!» dep sókti ishtey ózgelerdi. Biraq ózi de naqty neni týsingenin bilmeydi. Aqyn aqyraghan sayyn boyyn diril biylep, kózi jasaurap, qolynyn, siraqtarynyng balapan týkteri ýrpiyip baryp basylady (qoltyghyn qysyp otyr).

Ózining oiynsha Oryngýl óleng ýshin jaralghan. Bala kezinen apasynan bastap, kórshi-kólem, ústaz, aghayyn tuysqan, eng aqyrghysy tauyq qorada jana tuylghan júmyrtqagha da óleng shygharghan. Júmyrtqagha arnap shygharghan óleni «Ómir» dep atalady:

"Ey, tas júmyrtqa, sende de ómir bar.

Ómirdi kazirden bastap kórip al.

Qazir-aq taspen jaryp tastasam bitting ghoy,

Myna ómirdi kórmesten blinchik bolyp ketting ghoy…" dep bastalatyn óleni ózining oiynsha shedevr.

Kózin aqynnan almady. Ortagha shyghyp búl da bir-eki ólenin oqyghysy keldi de, alayda iship otyrghan aghasynan yghysty.

Sonymen ne kerek, qanday jolmen til tabysqany belgisiz, aqynmen tanysyp ta ýlgerdi. Teri shypshyp syrtyna shyqqan shyt kóilegining qaltasynan Itbay vizitkasyn alyp, Oryngýlge ústatty. Vizitkasy dymqyldanyp qalghan eken, Oryngýl betine basty.

Qalanyng asfalitine tabany tiyisimen Itbay aqyndy izdedi. On bir oilanyp, toqsan toghyz ret tolghanyp otyryp habarlasty aqyry. Itbay jetip keldi. Kreditke alghan qara «14» mashinasyna Oryngýldi otyrghyzyp alyp, selkildetip Jayyqtyng jaghasyna alyp keldi.

- Óleng oqy, aqyn qyz! - dedi.

Oryngýl telefonynan «Kónil tolqyny» әuenin jiberdi de, asa bir qayghyly keyippen «Ómir» atty ólenin oqydy.

Itbay oilanyp otyryp:

- Óleng jaman emes. Bastysy sende jýrek bar. Ólenning ne ekenin bilesin. Qara borbay halyq ony da týsinbeydi. Biz adamdardyng eng joghary satysymyz! - degende Oryngýl eljirep, kózine jas keldi. Jylaugha batpady, kózine jaghylghan sýrmesi aghyp ketip, albasty týrimnen Itbay shoshyp keter dedi.

- Myna aghang tegin adam emes. Sende batyldyq bar, jýrek bar, eng bastysy aqynsyn! Men seni әlemge әigili etem. Gazetke berem, býkil el moyyndaytyn aqyn bolasyn! - degende Oryngýl aqyry shyday almady, kózding jasyna erik berdi. Itbay telefonyn shúqylap otyryp:

- Myna ghalym aghandy tanisyng ba? Iiii… Myna jazushyny she? Teledidardan kóretin myna aqyndy she? - dep býkil aty mәshhýr túlghalardyng telefon nómiri saqtalghan tizimnen kórsetip shyqty.

- Iiii… tanysang sol. Men bәrimen habarlasyp túramyn. Jolyndy ashamyn. Mening bir auyz sózim. Bizde jýrek bar. Sýie alamyz. Ghashyq bola alamyz… Al, ózge qaraborbay halyq… IYә, qoyshy solardy…

Oryngýlding kóz aldynan ózining teledidardan súhbat berip otyrghan sәti jylt etip elestep ketti. Ataqty bolghanda bylay dep súhbat berem dep búrynnan ishtey dayyndalushy edi. «Aqyndyq jolgha týsirgen, osy jolgha baulyghan ardaqty adamdarynyz bar ma?» degen súraqqa bastauysh synyptaghy múghalimin aitamyn dep oilaushy edi. Ol oiynan ainyp qaldy. Dәl aldynda asqar tauday bolyp Itbay otyr emes pe?

- Erteng gazetke ólenindi beremiz! Saghat ýshte dayyn bol! - dep qoshtasa bere: - auzynnan sýieyinshi, - dedi. Erin degen joq, auzynnan dedi! Aqyndardyng ójettiligi osy shyghar dep oilady Oryngýl. Keudesinen keri iyteretin dәrmen joq, Aqyngha bәri jarasatynday kórindi. Eng bastysy olarda jýrek bar, sezim bar. Kózin júmdy. Betine taqala bere Itbaydyng basyndaghy bas kiyimining kýnqaghary búnyng mandayyn tirep qalyp, yghysyp ketti de, ainaday jyltyr taz basynan jinalyp qalghan qayyzghaq tektes qaspaqtar betine shybyn qonghanday әser qaldyryp, jauyp jatty. Aqyngha bәri jarasady.

Ertengi saghat ýshte kezdesti. Itbaydyng artynan ilesken ittey bolyp zәulim ghimaratqa keldi. Ishke kirip ketip bireulermen sóilesip bolghasyn múny shaqyrdy:

- Búlaqtyng kózin ashayyq! Talanttardyng samghauyna jәrdemdeseyik, - dep gazet redaktoryna asa tebirensipen sózin jetkizdi Itbay. Redaktor adam kónilin qaldyrmaytyn aqkónil jan eken, ólendi oqyp alyp, azdap jymidy da:

- Keltiremiz ghoy jaylap, - dep basyn shúlghyp keliskendey boldy.
Ghimarattan shygha salysymen Itbayda búryn bayqalmaghan manghazdyq, kókirek payda boldy:

- Aghang tegin emes dedim be, dedim. Ólenindi ótkizemin dedim be, dedim. Endi sen de mening aitqanymdy oryndasan, erteng teledidardaghy baghdarlamagha shaqyrtu jibertkizemin. Asyl tastyng su týbinde jatpaytynyn dәleldeymiz, -dedi.

Aspan órtenip jerge týserdey aptap ystyqta órtenerdey bolyp túrghan qara mashinagha mingen ekeu kópqabatty ýiding aldyna toqtady. Mingirlep otyryp Itbay sezimin bildirdi. Oryngýlding týrine emes eng aldymen talantyna bas iygenin, únatyp qalghanyn, qazir beyshara kýige týskenin jetkizdi. Sózderining arasyna Múqaghalidyng ólenderi de Itbaygha telinip, sharasyz kýide ketip jatty.

Ekeui ýige kirdi. Temekining iyisi әbden singen ýiding tósegi kópten juylmasa kerek, gýldi týri kózge belgisiz týske boyalypty. Týgi jypyrayghan kir-kir kilemning ýstinde 42 ólshemdi krassovkanyng izi jatyr. Asyghys bireu kirip ketse kerek, shamasy.

Jan-jaghyn barlap ýlgermey jatyp Itbaydyng qúshaghynda kete bardy. Bir kezde kózin ashsa asa auyr salmaqtaghy Itbaydyng astynda aq bólkedey iylenip jatyr eken. Aiyday aqyraghan Itbayda es joq. Eki kózi tars júmyq, ón boyyn ter basqan. Bir kezde ghana baryp sylq etip aunap týsti. Múrynyna qolansanyng ashqyltym iyisi kelip, esin jighyzdy, Oryngýldin. Tóbege qarap edi, bir jaghy synghan lustranyng symdary shyghyp, ýzileyin dep túr eken. «Osyny ilmese de renjimes edik» dep oilady ishtey.

Gazetke basylghan ólenin kórip, ishtey kýlip aldy. «Ómir» degen taqyryby ghana bar, biraq mýlde ózge ólen, biraq avtory Oryngýl dep jazylghan. Aqkónil redaktor búlardyng kónilin jyqpay, ólendi óndegen eken. «Aqyny da, óleni de qúrysyn!» dedi. Aqyn degen sózdi estise kóz aldyna synyq lustra elestep, múrynyna qolansanyng iyisi keletin boldy.

TÝIEBAY

(әngime)

– Bylay ghoy…? - dedi úrtyndaghy etti eki azuyna kezek-kezek almastyra otyryp shaynandaghan kýii. Shanyshqyny ústap, tәrekelkedegi qiyardy asa óshpendilikpen qadap aldy da, auzyna asyghys laqtyryp jibere qyrsh etkizip bir tistep, asqazangha qaray jóneltip jiberdi.

– Bylay ghoy… Kópten beri aita almay jýrmin ózine… Janynnan әlgi jyrpyldaghan qatyndar da shyqpaydy, onashada qalay keziktirem dep jýr edim.

– Qatyn emes, jap-jas qyzdar ghoy әli jiyrmagha tolmaghan.

– Qatyn bolmasa da bolady da erten-aq… Yyhyhyhyh…

Selkildey kýldi. Askókting bir kýlte japyraghy eki kýrek tisting ortasynan oryn tauypty.

Aybiyke teris ainaldy. Jýregining ainyghanyn basayyn dep salqyn su ishti. Stakannyng jiyegine tiyip qalghan dalaptyng izine Týiebay jútynyp qaraghan kýii sózin qayta jalghady:

– Álgi sening janyndaghy qatyndardy aitam da… Senen әdemi emes eshqaysysy.

«Jaghympazdanuyn-ay shirkinnin!»

– Tamaghyng suyp qalatyn boldy ghoy, jemeseng әkelshi beri. Sender adal tamaqtyng qadirin de bilmeysinder osy. Qatyndar sol ghoy.

Tauyqtyng borbayyn qashyp keterdey bes sausaghymen býre ústap alghan kýii auzyna apardy:

– Kópten beri aita almay jýrmin ózine. Únatamyn seni. Aldynda syilyghymdy alghan shygharsyn?

Aybiyke eriksiz jymidy. Bir júp týie jýninen toqylghan shúlyq qyryq ekinshi ólshemdi ayaq kiyim kiyetin adamgha arnalyp toqylghany kórinip túr. Shamasy apasy Týiebaydyng ózine toqyp berse kerek.

– Aldym.

– Kiyip al. Ayaghynnan syz ótedi.

Etsiz qalghan tauyqtyq borbay sýiegin sharuang bitti, endi ne kereging bar degendey saldyrlatyp tәrelkege laqtyryp jiberdi:

– Ýilenemiz! – dedi sosyn әi-shәy joq.

«Mәssaghan, mynauyng pysyq qoy!»

Aybiyke ne aitaryn bilmey ýnsiz qalyp qoydy. Ýnsizdik kelisim belgisi dep úqqanday Týiebaydyng jýzi jadyrap sala berdi.

-Ishtey maghan erekshe qaraytynyndy sezip jýrmin. Qyz bala ghoy (qyz degen nәzik sózdi Týiebaydyng auzynan birinshi ret estui), sezimin jetkizuge bata almay jýrgen shyghar dep ózim bastap otyrghan jayym bar.

Salmaqty adamnyng keypine enip, oilanyp qaldy. Tisin tazalap otyrghan  shúqyghyshyn múrynyna apardy da, tyjyryndy. Tis shúqyghyshyn shertip jiberdi sosyn. Kórshi ýstelderge qaray bet alyp tis shúqyghysh úshyp bara jatty.

Týiebay telefonyn alyp biraz әurelendi. Badanaday barmaqtary eki-ýsh batyrmany qatarynan basyp ketip, әldekimning nómirin tere almay úzaq otyrdy.

- IYә,  boldy. Jarty saghattan keyin,- telefonmen qysqa-núsqa qayyryp sharuasyn da sheshti.

Beti  jelge әbden totyghyp, әjimderining ortasyna ghana kýn tiymey aq syzyqtar oryn alypty. Ángimesin taghy jalghady:

- Bala kezden birge óstik. Aghang joq bolsa da, bar tentekten ózim qorghadym seni.

Aybiyke aitargha sóz taba almady, aityp otyrghan sharuasynyng tipten ýilespeytinin, kýieuge tiyetin, sonyng ishinde Týiebaydyng ózine tiyetin oiy mýldem joq ekenin qalay jetkizerin bilmey әbden sasty. «Jarty saghat shydayyn, osydan ketkesin seni jelkemning shúnqyry kórsin, Týiebay!».

«Apang sәlem aityp jatyr, apang et berip jiberip edi, apang qyzymnyng jaghdayy qalay dep súrap jatyr» dep jataqhanany jaghalap jýrgen Týiebaymen onasha keshki as ishuge qalghanda, mynaday ghalamdyq manyzy bar әngime estiymin dep oilap pa búl Aybiyke?

- Týiebay agha, úzaq otyrdyq qoy. Men qaytayyn.

- Qyzymdy qaranghyda jalghyz jiberip qoydyng dep apang úrsyp jýrer. Jataqhanana zu etkizip jetkizip tastayyn. Jiyen mashinasymen kýtip túr syrtta.

Tez qútyludyng qamyn oilap Aybiyke basyn iyzedi. «Endi seni jelkemning shúnqyry kórsin, Týiebay!» dedi sybyrlap. Týiebay jalghandy jalpaghynan basyp, taltandap syrtqa shyghyp bara jatyr. «Esep aiyryspaysyz ba, agha?» dep dyzaqtaghan dayashy qyzdyng qolyna bes myndyqty ústatyp jatyp:

- Artyghy kerek emes. Sender de bir toyynyndar mening toyymda, - dep yrqylday kýldi. «Toyymda» degen sózdi erekshe әndete aitty. Mashinagha otyra salysymen:

-Al, jiyenbay, bas jataqhanagha!- dedi de taghy da sebepsiz kýldi.

Janbyr sirkirey bastaghan jaltyr asfalitti qaq jaryp, mashina zulay jóneldi. Aynalma kóshemen birden qalanyng syrtyna qaray búryldy. Óz auylynan qatynaytyn kók avtobustyng jolyna týskende Aybiyke bajyldady, eniredi, ókirdi. Týiebaydyng qaruly qoly onyng nәp-nәzik iyghyn qausyra qúshaqtap, typyrlatpady.

- Tentek bolma, boldy,- dep yrqylday kýldi taghy. Aldaghy qarsy kele jatqan mashinanyng jaryghy shaghylysqan Týiebaydyng jýzine kózi týsti. Áli askók japyraghy qystyruly túrghan tisterin kórsetip yrsylday kýlip kele jatyr eken.

Abai.kz