(اڭگىمە)

- ارقالى اقىن… اقىراعان اقىن… سوناااۋ اتىراۋدان كەلگەن اردا اقىنىمىز يتباي! - دەپ سامپىلداپ تۇرعان اسابا جىگىتتىڭ ءسوزىن اياقتاتپاستان قولىنداعى ميكروفونىن جۇلىپ العان كۇيى اقىن شىقتى ورتاعا ارقالانىپ. اينالاسىن ءشوپ باسقان ايدىن كولگە ۇقسايدى ەكەن باسى… شاش اتاۋلىدان ادا بولعان توبە مەيرامحانا شامدارىنا شاعىلىسادى. جۇدىرىقتى ءتۇيىپ الىپ، جەردى تەۋىپ تۇرىپ ۇزىن سونار داستان وقىدى. تويعا جينالعان قاۋىم جالىعا باستادى. شەتتە وتىرعان ەلتاي قالعىپ كەتىپ، كەرى ويانىپ ەدى، يتباي ءالى سويلەپ تۇر. ايەلدەر جاعى ءوزارا اڭگىمەگە كوشكەن. مۋزىكانت جىگىت قۇلاققابىن كيىپ الىپ، ءوز راحاتىن ءوزى سەزىنىپ وتىر. اراقتى سۇيەتىن اقجۇرەك باجالار وزدەرى كىشىگىرىم ورتا قۇرىپ العان. شەتتە جالعىز ءموليىپ ورىنگۇل عانا تىڭداپ وتىر اقىندى. «ولەڭ تۇسىنبەيتىن بەيشارالار!» دەپ سوكتى ىشتەي وزگەلەردى. بىراق ءوزى دە ناقتى نەنى تۇسىنگەنىن بىلمەيدى. اقىن اقىراعان سايىن بويىن ءدىرىل بيلەپ، كوزى جاساۋراپ، قولىنىڭ، سيراقتارىنىڭ بالاپان تۇكتەرى ءۇرپيىپ بارىپ باسىلادى (قولتىعىن قىسىپ وتىر).

ءوزىنىڭ ويىنشا ورىنگۇل ولەڭ ءۇشىن جارالعان. بالا كەزىنەن اپاسىنان باستاپ، كورشى-كولەم، ۇستاز، اعايىن تۋىسقان، ەڭ اقىرعىسى تاۋىق قورادا جاڭا تۋىلعان جۇمىرتقاعا دا ولەڭ شىعارعان. جۇمىرتقاعا ارناپ شىعارعان ولەڭى «ءومىر» دەپ اتالادى:

"ەي، تاس جۇمىرتقا، سەندە دە ءومىر بار.

ءومىردى كازىردەن باستاپ كورىپ ال.

قازىر-اق تاسپەن جارىپ تاستاسام ءبىتتىڭ عوي،

مىنا ءومىردى كورمەستەن بلينچيك بولىپ كەتتىڭ عوي…" دەپ باستالاتىن ولەڭى ءوزىنىڭ ويىنشا شەدەۆر.

كوزىن اقىننان المادى. ورتاعا شىعىپ بۇل دا ءبىر-ەكى ولەڭىن وقىعىسى كەلدى دە، الايدا ءىشىپ وتىرعان اعاسىنان ىعىستى.

سونىمەن نە كەرەك، قانداي جولمەن ءتىل تابىسقانى بەلگىسىز، اقىنمەن تانىسىپ تا ۇلگەردى. تەرى شىپشىپ سىرتىنا شىققان شىت كويلەگىنىڭ قالتاسىنان يتباي ۆيزيتكاسىن الىپ، ورىنگۇلگە ۇستاتتى. ۆيزيتكاسى دىمقىلدانىپ قالعان ەكەن، ورىنگۇل بەتىنە باستى.

قالانىڭ اسفالتىنە تابانى تيىسىمەن يتباي اقىندى ىزدەدى. ون ءبىر ويلانىپ، توقسان توعىز رەت تولعانىپ وتىرىپ حابارلاستى اقىرى. يتباي جەتىپ كەلدى. كرەديتكە العان قارا «14» ماشيناسىنا ورىنگۇلدى وتىرعىزىپ الىپ، سەلكىلدەتىپ جايىقتىڭ جاعاسىنا الىپ كەلدى.

- ولەڭ وقى، اقىن قىز! - دەدى.

ورىنگۇل تەلەفونىنان «كوڭىل تولقىنى» اۋەنىن جىبەردى دە، اسا ءبىر قايعىلى كەيىپپەن «ءومىر» اتتى ولەڭىن وقىدى.

يتباي ويلانىپ وتىرىپ:

- ولەڭ جامان ەمەس. باستىسى سەندە جۇرەك بار. ولەڭنىڭ نە ەكەنىن بىلەسىڭ. قارا بورباي حالىق ونى دا تۇسىنبەيدى. ءبىز ادامداردىڭ ەڭ جوعارى ساتىسىمىز! - دەگەندە ورىنگۇل ەلجىرەپ، كوزىنە جاس كەلدى. جىلاۋعا باتپادى، كوزىنە جاعىلعان سۇرمەسى اعىپ كەتىپ، الباستى تۇرىمنەن يتباي شوشىپ كەتەر دەدى.

- مىنا اعاڭ تەگىن ادام ەمەس. سەندە باتىلدىق بار، جۇرەك بار، ەڭ باستىسى اقىنسىڭ! مەن سەنى الەمگە ايگىلى ەتەم. گازەتكە بەرەم، بۇكىل ەل مويىندايتىن اقىن بولاسىڭ! - دەگەندە ورىنگۇل اقىرى شىداي المادى، كوزدىڭ جاسىنا ەرىك بەردى. يتباي تەلەفونىن شۇقىلاپ وتىرىپ:

- مىنا عالىم اعاڭدى تانيسىڭ با؟ ءىىىى… مىنا جازۋشىنى شە؟ تەلەديداردان كورەتىن مىنا اقىندى شە؟ - دەپ بۇكىل اتى ءماشھۇر تۇلعالاردىڭ تەلەفون ءنومىرى ساقتالعان تىزىمنەن كورسەتىپ شىقتى.

- ءىىىى… تانىساڭ سول. مەن بارىمەن حابارلاسىپ تۇرامىن. جولىڭدى اشامىن. مەنىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىم. بىزدە جۇرەك بار. سۇيە الامىز. عاشىق بولا الامىز… ال، وزگە قارابورباي حالىق… ءيا، قويشى سولاردى…

ورىنگۇلدىڭ كوز الدىنان ءوزىنىڭ تەلەديداردان سۇحبات بەرىپ وتىرعان ءساتى جىلت ەتىپ ەلەستەپ كەتتى. اتاقتى بولعاندا بىلاي دەپ سۇحبات بەرەم دەپ بۇرىننان ىشتەي دايىندالۋشى ەدى. «اقىندىق جولعا تۇسىرگەن، وسى جولعا باۋلىعان ارداقتى ادامدارىڭىز بار ما؟» دەگەن سۇراققا باستاۋىش سىنىپتاعى مۇعالىمىن ايتامىن دەپ ويلاۋشى ەدى. ول ويىنان اينىپ قالدى. ءدال الدىندا اسقار تاۋداي بولىپ يتباي وتىر ەمەس پە؟

- ەرتەڭ گازەتكە ولەڭىڭدى بەرەمىز! ساعات ۇشتە دايىن بول! - دەپ قوشتاسا بەرە: - اۋزىڭنان سۇيەيىنشى، - دەدى. ەرىن دەگەن جوق، اۋزىڭنان دەدى! اقىنداردىڭ وجەتتىلىگى وسى شىعار دەپ ويلادى ورىنگۇل. كەۋدەسىنەن كەرى يتەرەتىن دارمەن جوق، اقىنعا ءبارى جاراساتىنداي كورىندى. ەڭ باستىسى ولاردا جۇرەك بار، سەزىم بار. كوزىن جۇمدى. بەتىنە تاقالا بەرە يتبايدىڭ باسىنداعى باس كيىمىنىڭ كۇنقاعارى بۇنىڭ ماڭدايىن تىرەپ قالىپ، ىعىسىپ كەتتى دە، ايناداي جىلتىر تاز باسىنان جينالىپ قالعان قايىزعاق تەكتەس قاسپاقتار بەتىنە شىبىن قونعانداي اسەر قالدىرىپ، جاۋىپ جاتتى. اقىنعا ءبارى جاراسادى.

ەرتەڭگى ساعات ۇشتە كەزدەستى. يتبايدىڭ ارتىنان ىلەسكەن يتتەي بولىپ ءزاۋلىم عيماراتقا كەلدى. ىشكە كىرىپ كەتىپ بىرەۋلەرمەن سويلەسىپ بولعاسىن مۇنى شاقىردى:

- بۇلاقتىڭ كوزىن اشايىق! تالانتتاردىڭ سامعاۋىنا جاردەمدەسەيىك، - دەپ گازەت رەداكتورىنا اسا تەبىرەنسىپەن ءسوزىن جەتكىزدى يتباي. رەداكتور ادام كوڭىلىن قالدىرمايتىن اقكوڭىل جان ەكەن، ولەڭدى وقىپ الىپ، ازداپ جىميدى دا:

- كەلتىرەمىز عوي جايلاپ، - دەپ باسىن شۇلعىپ كەلىسكەندەي بولدى.
عيماراتتان شىعا سالىسىمەن يتبايدا بۇرىن بايقالماعان ماڭعازدىق، كوكىرەك پايدا بولدى:

- اعاڭ تەگىن ەمەس دەدىم بە، دەدىم. ولەڭىڭدى وتكىزەمىن دەدىم بە، دەدىم. ەندى سەن دە مەنىڭ ايتقانىمدى ورىنداساڭ، ەرتەڭ تەلەديدارداعى باعدارلاماعا شاقىرتۋ جىبەرتكىزەمىن. اسىل تاستىڭ سۋ تۇبىندە جاتپايتىنىن دالەلدەيمىز، -دەدى.

اسپان ورتەنىپ جەرگە تۇسەردەي اپتاپ ىستىقتا ورتەنەردەي بولىپ تۇرعان قارا ماشيناعا مىنگەن ەكەۋ كوپقاباتتى ءۇيدىڭ الدىنا توقتادى. مىڭگىرلەپ وتىرىپ يتباي سەزىمىن ءبىلدىردى. ورىنگۇلدىڭ تۇرىنە ەمەس ەڭ الدىمەن تالانتىنا باس يگەنىن، ۇناتىپ قالعانىن، قازىر بەيشارا كۇيگە تۇسكەنىن جەتكىزدى. سوزدەرىنىڭ اراسىنا مۇقاعاليدىڭ ولەڭدەرى دە يتبايعا تەلىنىپ، شاراسىز كۇيدە كەتىپ جاتتى.

ەكەۋى ۇيگە كىردى. تەمەكىنىڭ ءيىسى ابدەن سىڭگەن ءۇيدىڭ توسەگى كوپتەن جۋىلماسا كەرەك، گۇلدى ءتۇرى كوزگە بەلگىسىز تۇسكە بويالىپتى. تۇگى جىپىرايعان كىر-كىر كىلەمنىڭ ۇستىندە 42 ولشەمدى كراسسوۆكانىڭ ءىزى جاتىر. اسىعىس بىرەۋ كىرىپ كەتسە كەرەك، شاماسى.

جان-جاعىن بارلاپ ۇلگەرمەي جاتىپ يتبايدىڭ قۇشاعىندا كەتە باردى. ءبىر كەزدە كوزىن اشسا اسا اۋىر سالماقتاعى يتبايدىڭ استىندا اق بولكەدەي يلەنىپ جاتىر ەكەن. ايۋداي اقىراعان يتبايدا ەس جوق. ەكى كوزى تارس جۇمىق، ءون بويىن تەر باسقان. ءبىر كەزدە عانا بارىپ سىلق ەتىپ اۋناپ ءتۇستى. مۇرىنىنا قولاڭسانىڭ اشقىلتىم ءيىسى كەلىپ، ەسىن جيعىزدى، ورىنگۇلدىڭ. توبەگە قاراپ ەدى، ءبىر جاعى سىنعان ليۋسترانىڭ سىمدارى شىعىپ، ۇزىلەيىن دەپ تۇر ەكەن. «وسىنى ىلمەسە دە رەنجىمەس ەدىك» دەپ ويلادى ىشتەي.

گازەتكە باسىلعان ولەڭىن كورىپ، ىشتەي كۇلىپ الدى. «ءومىر» دەگەن تاقىرىبى عانا بار، بىراق مۇلدە وزگە ولەڭ، بىراق اۆتورى ورىنگۇل دەپ جازىلعان. اقكوڭىل رەداكتور بۇلاردىڭ كوڭىلىن جىقپاي، ولەڭدى وڭدەگەن ەكەن. «اقىنى دا، ولەڭى دە قۇرىسىن!» دەدى. اقىن دەگەن ءسوزدى ەستىسە كوز الدىنا سىنىق ليۋسترا ەلەستەپ، مۇرىنىنا قولاڭسانىڭ ءيىسى كەلەتىن بولدى.

تۇيەباي

(اڭگىمە)

– بىلاي عوي…؟ - دەدى ۇرتىنداعى ەتتى ەكى ازۋىنا كەزەك-كەزەك الماستىرا وتىرىپ شايناڭداعان كۇيى. شانىشقىنى ۇستاپ، تارەكەلكەدەگى قياردى اسا وشپەندىلىكپەن قاداپ الدى دا، اۋزىنا اسىعىس لاقتىرىپ جىبەرە قىرش ەتكىزىپ ءبىر تىستەپ، اسقازانعا قاراي جونەلتىپ جىبەردى.

– بىلاي عوي… كوپتەن بەرى ايتا الماي ءجۇرمىن وزىڭە… جانىڭنان الگى جىرپىلداعان قاتىندار دا شىقپايدى، وڭاشادا قالاي كەزىكتىرەم دەپ ءجۇر ەدىم.

– قاتىن ەمەس، جاپ-جاس قىزدار عوي ءالى جيىرماعا تولماعان.

– قاتىن بولماسا دا بولادى دا ەرتەڭ-اق… ىىحىحىحىح…

سەلكىلدەي كۇلدى. اسكوكتىڭ ءبىر كۇلتە جاپىراعى ەكى كۇرەك ءتىستىڭ ورتاسىنان ورىن تاۋىپتى.

ايبيكە تەرىس اينالدى. جۇرەگىنىڭ اينىعانىن باسايىن دەپ سالقىن سۋ ءىشتى. ستاكاننىڭ جيەگىنە ءتيىپ قالعان دالاپتىڭ ىزىنە تۇيەباي جۇتىنىپ قاراعان كۇيى ءسوزىن قايتا جالعادى:

– الگى سەنىڭ جانىڭداعى قاتىنداردى ايتام دا… سەنەن ادەمى ەمەس ەشقايسىسى.

«جاعىمپازدانۋىن-اي شىركىننىڭ!»

– تاماعىڭ سۋىپ قالاتىن بولدى عوي، جەمەسەڭ اكەلشى بەرى. سەندەر ادال تاماقتىڭ قادىرىن دە بىلمەيسىڭدەر وسى. قاتىندار سول عوي.

تاۋىقتىڭ بوربايىن قاشىپ كەتەردەي بەس ساۋساعىمەن بۇرە ۇستاپ العان كۇيى اۋزىنا اپاردى:

– كوپتەن بەرى ايتا الماي ءجۇرمىن وزىڭە. ۇناتامىن سەنى. الدىندا سىيلىعىمدى العان شىعارسىڭ؟

ايبيكە ەرىكسىز جىميدى. ءبىر جۇپ تۇيە جۇنىنەن توقىلعان شۇلىق قىرىق ەكىنشى ولشەمدى اياق كيىم كيەتىن ادامعا ارنالىپ توقىلعانى كورىنىپ تۇر. شاماسى اپاسى تۇيەبايدىڭ وزىنە توقىپ بەرسە كەرەك.

– الدىم.

– كيىپ ال. اياعىڭنان سىز وتەدى.

ەتسىز قالعان تاۋىقتىق بورباي سۇيەگىن شارۋاڭ ءبىتتى، ەندى نە كەرەگىڭ بار دەگەندەي سالدىرلاتىپ تارەلكەگە لاقتىرىپ جىبەردى:

– ۇيلەنەمىز! – دەدى سوسىن ءاي-ءشاي جوق.

«ماسساعان، مىناۋىڭ پىسىق قوي!»

ايبيكە نە ايتارىن بىلمەي ءۇنسىز قالىپ قويدى. ۇنسىزدىك كەلىسىم بەلگىسى دەپ ۇققانداي تۇيەبايدىڭ ءجۇزى جادىراپ سالا بەردى.

-ىشتەي ماعان ەرەكشە قارايتىنىڭدى سەزىپ ءجۇرمىن. قىز بالا عوي (قىز دەگەن نازىك ءسوزدى تۇيەبايدىڭ اۋزىنان ءبىرىنشى رەت ەستۋى), سەزىمىن جەتكىزۋگە باتا الماي جۇرگەن شىعار دەپ ءوزىم باستاپ وتىرعان جايىم بار.

سالماقتى ادامنىڭ كەيپىنە ەنىپ، ويلانىپ قالدى. ءتىسىن تازالاپ وتىرعان  شۇقىعىشىن مۇرىنىنا اپاردى دا، تىجىرىندى. ءتىس شۇقىعىشىن شەرتىپ جىبەردى سوسىن. كورشى ۇستەلدەرگە قاراي بەت الىپ ءتىس شۇقىعىش ۇشىپ بارا جاتتى.

تۇيەباي تەلەفونىن الىپ ءبىراز اۋرەلەندى. باداناداي بارماقتارى ەكى-ءۇش باتىرمانى قاتارىنان باسىپ كەتىپ، الدەكىمنىڭ ءنومىرىن تەرە الماي ۇزاق وتىردى.

- ءيا،  بولدى. جارتى ساعاتتان كەيىن،- تەلەفونمەن قىسقا-نۇسقا قايىرىپ شارۋاسىن دا شەشتى.

بەتى  جەلگە ابدەن توتىعىپ، اجىمدەرىنىڭ ورتاسىنا عانا كۇن تيمەي اق سىزىقتار ورىن الىپتى. اڭگىمەسىن تاعى جالعادى:

- بالا كەزدەن بىرگە وستىك. اعاڭ جوق بولسا دا، بار تەنتەكتەن ءوزىم قورعادىم سەنى.

ايبيكە ايتارعا ءسوز تابا المادى، ايتىپ وتىرعان شارۋاسىنىڭ تىپتەن ۇيلەسپەيتىنىن، كۇيەۋگە تيەتىن، سونىڭ ىشىندە تۇيەبايدىڭ وزىنە تيەتىن ويى مۇلدەم جوق ەكەنىن قالاي جەتكىزەرىن بىلمەي ابدەن ساستى. «جارتى ساعات شىدايىن، وسىدان كەتكەسىن سەنى جەلكەمنىڭ شۇڭقىرى كورسىن، تۇيەباي!».

«اپاڭ سالەم ايتىپ جاتىر، اپاڭ ەت بەرىپ جىبەرىپ ەدى، اپاڭ قىزىمنىڭ جاعدايى قالاي دەپ سۇراپ جاتىر» دەپ جاتاقحانانى جاعالاپ جۇرگەن تۇيەبايمەن وڭاشا كەشكى اس ىشۋگە قالعاندا، مىناداي عالامدىق ماڭىزى بار اڭگىمە ەستيمىن دەپ ويلاپ پا بۇل ايبيكە؟

- تۇيەباي اعا، ۇزاق وتىردىق قوي. مەن قايتايىن.

- قىزىمدى قاراڭعىدا جالعىز جىبەرىپ قويدىڭ دەپ اپاڭ ۇرسىپ جۇرەر. جاتاقحاناڭا زۋ ەتكىزىپ جەتكىزىپ تاستايىن. جيەن ماشيناسىمەن كۇتىپ تۇر سىرتتا.

تەز قۇتىلۋدىڭ قامىن ويلاپ ايبيكە باسىن يزەدى. «ەندى سەنى جەلكەمنىڭ شۇڭقىرى كورسىن، تۇيەباي!» دەدى سىبىرلاپ. تۇيەباي جالعاندى جالپاعىنان باسىپ، تالتاڭداپ سىرتقا شىعىپ بارا جاتىر. «ەسەپ ايىرىسپايسىز با، اعا؟» دەپ دىزاقتاعان داياشى قىزدىڭ قولىنا بەس مىڭدىقتى ۇستاتىپ جاتىپ:

- ارتىعى كەرەك ەمەس. سەندەر دە ءبىر تويىنىڭدار مەنىڭ تويىمدا، - دەپ ىرقىلداي كۇلدى. «تويىمدا» دەگەن ءسوزدى ەرەكشە اندەتە ايتتى. ماشيناعا وتىرا سالىسىمەن:

-ال، جيەنباي، باس جاتاقحاناعا!- دەدى دە تاعى دا سەبەپسىز كۇلدى.

جاڭبىر سىركىرەي باستاعان جالتىر ءاسفالتتى قاق جارىپ، ماشينا زۋلاي جونەلدى. اينالما كوشەمەن بىردەن قالانىڭ سىرتىنا قاراي بۇرىلدى. ءوز اۋىلىنان قاتىنايتىن كوك اۆتوبۋستىڭ جولىنا تۇسكەندە ايبيكە باجىلدادى، ەڭىرەدى، وكىردى. تۇيەبايدىڭ قارۋلى قولى ونىڭ ءناپ-نازىك يىعىن قاۋسىرا قۇشاقتاپ، تىپىرلاتپادى.

- تەنتەك بولما، بولدى،- دەپ ىرقىلداي كۇلدى تاعى. الداعى قارسى كەلە جاتقان ماشينانىڭ جارىعى شاعىلىسقان تۇيەبايدىڭ جۇزىنە كوزى ءتۇستى. ءالى اسكوك جاپىراعى قىستىرۋلى تۇرعان تىستەرىن كورسەتىپ ىرسىلداي كۇلىپ كەلە جاتىر ەكەن.

Abai.kz