Sypayy sózdi, shynyrau oily, әdepke berik qyzdarymyzdyng qazirgi qoghamdaghy orny qazaqtyng qyzy degen atqa layyq pa degen de oy keledi keyde. Halqymyz qyz balanyng tәrbiyesin әuel bastan eskerusiz qaldyrmaghan. Boyjete bastaghan shaghynda-aq qyzgha tәn inabattylyq, tazalyq, meyirbandyq siyaqty qasiyetterdi boyyna siniruge baulyghan. Búghan anasynyn, qyzdyng jengelerining tiygizgen ýlesi zor bolghan. Sol tәrbiyening ayasynda qyzdarymyz әr qadamyna jauapkershilikpen qaray bilgen. Jalpy qyz ósirip otyrghan әr shanyraqqa «qyzgha qyryq ýiden tyi» maqalyn eskere kele, býkil auyl bolyp onyng tәrbiyesi syngha alynghan. Qyz balalar әsirese jiyn jerlerde birden kózge ilinedi. Jýris-túrysy, әr jasaghan qimyly, ajary, sheberligi siyaqty qasiyetterimen kópshilikting narazynan qalys qalmaydy. Býgingi qyzdyng -ertengi elding anasy, әuletting kelini atanuyna sonyng bәri әser etken. Jastayynan boyyna tәlimdi tәrbiye, ýlkenge qúrmet,kishige izet sinirgen qyz baladan bolashaqta shanyraghynyng túghyryn shayqaltpaytyn, eli men jerine, balalaryna qamqorlyq tanytatyn saliqaly әiel shyghatyny dausyz. Halqymyz qyzyn qúrmetteuge de kónil bólgen. Kópshilik jerde «bosaghada qyzdyng qyrsyghy qalady» degen yrymmen, tórge shygharghan. Olargha dauys kótermeu, jónsiz balaghattamau siyaqty orynsyz jayttargha asa mәn berilgen. Tipti, jana týsken kelinder de qayyn sinlilerin attaryn atamay, erkeletip ótken.

Sypayy sózdi, shynyrau oily, әdepke berik qyzdarymyzdyng qazirgi qoghamdaghy orny qazaqtyng qyzy degen atqa layyq pa degen de oy keledi keyde. Halqymyz qyz balanyng tәrbiyesin әuel bastan eskerusiz qaldyrmaghan. Boyjete bastaghan shaghynda-aq qyzgha tәn inabattylyq, tazalyq, meyirbandyq siyaqty qasiyetterdi boyyna siniruge baulyghan. Búghan anasynyn, qyzdyng jengelerining tiygizgen ýlesi zor bolghan. Sol tәrbiyening ayasynda qyzdarymyz әr qadamyna jauapkershilikpen qaray bilgen. Jalpy qyz ósirip otyrghan әr shanyraqqa «qyzgha qyryq ýiden tyi» maqalyn eskere kele, býkil auyl bolyp onyng tәrbiyesi syngha alynghan. Qyz balalar әsirese jiyn jerlerde birden kózge ilinedi. Jýris-túrysy, әr jasaghan qimyly, ajary, sheberligi siyaqty qasiyetterimen kópshilikting narazynan qalys qalmaydy. Býgingi qyzdyng -ertengi elding anasy, әuletting kelini atanuyna sonyng bәri әser etken. Jastayynan boyyna tәlimdi tәrbiye, ýlkenge qúrmet,kishige izet sinirgen qyz baladan bolashaqta shanyraghynyng túghyryn shayqaltpaytyn, eli men jerine, balalaryna qamqorlyq tanytatyn saliqaly әiel shyghatyny dausyz. Halqymyz qyzyn qúrmetteuge de kónil bólgen. Kópshilik jerde «bosaghada qyzdyng qyrsyghy qalady» degen yrymmen, tórge shygharghan. Olargha dauys kótermeu, jónsiz balaghattamau siyaqty orynsyz jayttargha asa mәn berilgen. Tipti, jana týsken kelinder de qayyn sinlilerin attaryn atamay, erkeletip ótken.

Orynsyz jerde sóz almaytyn, últynyn, er-azamatynyng jaqsysyn asyryp, jamanyn jasyratyn qyzdarymyz qazirgi tanda qanday qasiyetterimen tanyluda? Boyjetkenderimiz arasynda temeki sheguge әuestik kóbeyip barady. Áp-әdemi sinlilerimizding auzynan temeki iyisining búrqyrap túratyny ýirenshikti bolyp ketti.Shetelge baryp,oqyp jatqan jastarymyzdyng da basym kópshiligi qyz balalar. Sol sinlilerimiz erteng elge orala ma,әlde sol elding úrpaghyn ósiruge atsalysyp, ózge elding bosaghasynda qalyp qoya ma? Sol tarapynan, qazirgi uaqytta nekege nemqúrayly qarau nemese «aralas neke» turaly jii sóz qozghaluda. Qazaq qyzdarynyng sheteldik azamattargha túrmysqa shyghuy beleng alyp ketti. Telearnalar men ghalamtor betterinen de osy jaytty kótergen baghdarlama, maqalalardy kózing shalyp qalady. Biraq, odan ne qorytyndy shygharyp jatqan eshkim joq. Kerisinshe, «sheteldikke úzatypty» dep óz ózimizdi әspettep, jarnamalaymyz.

Al mәdeny oshaqtarymyz she? Bir birimen jarysa «últaralyq dostyqtyn» alauyn asqaqtatyp, nebir filimderdi óndirip jatyr. Árqaysynda qazaq qyzynyng taghdyry surettelgen. Bir filimde orystyn, ekinshisinde týriktin,taghy birinde fransuzdyng eteginen ústap kete barady. Qazaqstanda qanshama últ ókilderi túrady. Soghan qaramastan, kinosujetterde taghy da qazaq qyzdary qúrban bolady. Al sol filimderding jastargha berer tәrbiyelik mәnin oilanyp kórdik pe?

Osydan 11 jyl búryn Semeydegi uniyversiytetterding birinde shetel filologiyasy fakulitetin bitirgen bir qazaq,bir tatar qyzy týrik aghayyndarymyzdyng eki jigitining eteginen ústap kete bardy. Sol kezde «endi Týrkiyada túratyn bolady» dep,el tandanysa qaraghan-dy. Tatar qyzynan habarym joq,al qazaq qyzynyng әkesin tanityn bolghannan keyin oqta-tekte qaladan kórip qalsam, mindetti týrde qyzynyng halin súraymyn. Barghannan keyin, 1-2 jyl ótken song jeke ýy túrghyzyp, baqytty ghúmyr keship jatqan siyaqty. Áriyne, oghan quanamyz. Maqalany jazardan azy-aq kýn búryn onlayn-blogtardyng birinen arabqa túrmysqa shyqqan qazaq qyzynyng azap shegip jýrgenin oqyghanymda, ishim uday ashydy. Alty týrli tildi mengergen, shetelde bilim alghan, әjesining tәrbiyesin kórgen qyz ekiqabat qalpynda dalada qalghan. «Kýidim-sýidim» dep alghan kýieui ýiden quyp jibergen, tipti qújattaryn da qaytyp bermegen. Barar jer,basar tauy joq... ol ne ómir sonda...? Búnday jayttar qaza berseng kóp. Arularymyz ýshin tandaghan azamatynyng minezi, ómirlik ústanymy, bilimi, ishki -syrtqy bolmysy tarapynda terenirek bilu asa manyzdy is. Ayauly ananyn, ibaly jengesinen tәrbie alghan qyzdarymyz ómirlik serik tandaudyng songhy mezetinde búlynghyr oi, jenil minez kórsetu keyingi ómirine qauipti ekenin sanasymen sezinse etti.

Birde teledidardan ziyaly qauym ókilderining biri sóz sóilep jatyr eken. Qúlaq týrip tyndasam, «qyzym shetelde túrady,kýieui europalyq últtan. Kýieu balam pәlenbay til biledi» dep maqtanyp otyr. Qúday-au,ata jolyn jalghastyrar azamattarymyz osylay qolpashtasa, ózge ne demeydi.  Ózimiz auylda qazaqy iyis anqyghan atamyzdyng moynyna asylyp ósken balamyz ghoy, sonda әlgi ataqty jazushy nemerlerimen qay tilde sóilesedi eken degen oy keldi.

Aralas neke últymyzgha, ana tilimizdin, dinimizdin, últymyzdyng bolashaghyna kesirin tiygizip jatqany jatqanyn bilsek te ýndemey otyrmyz.  Sonda qazaq qyzdaryn qazaq jigitterine qaramay sheteldikterge әiel bolugha iytermeleytin ne? Albyrt jastyq pa, mahabbat pa, әlde europalyq joghary túrmystyq jaghday ma? Qazirgi tanda jylyna jýz myngha juyq otbasy shanyraq kóterse, sonyng 25 payyzy aralas neke ókilderi eken. Qazaq qyzdarynyng qaltaly sheteldikterge túrmysqa shyghuy qalypty jaghdaygha ainalyp bara jatqany ókinishti... Elining irgesine jau tóngende namysty qoldan bermey, erlermen birge atqa qonghan da sol qazaq qyzdary emes pe edi...?

Semey qalasy

«Abay-aqparat»