Seysenbi, 29 Qazan 2024
Janalyqtar 6674 0 pikir 11 Qantar, 2011 saghat 20:02

Kәmshat Batyrbekqyzy. Kiyiz ýiding ishki әlemi

Kiyiz ýiding ishi tórtke bólinedi. Jýk jinalghan ýy ortasy «tór» dep atalady. Tórding sheti oshaqqa tireledi. Tór jaghy ýlken adamdar men qonaqtargha arnalady.
Bosagha - ekeu. Ong jaq bosagha jәne sol jaq bosagha. Ong bosagha men sol bosagha ýiding ong jәne sol qanaty dep te atalady. Ong bosagha da, sol bosagha da óz jaqtaryna layyq shymyldyq nemese perdemen bolinip qoyylady. Ol perdeler kýndiz jinauly bolady da, týnde týsiriledi. Kóp balaly ýiler ýiding janynan ekinshi ýy nemese jeke qos tigip qoyady. Al, ýilengen balagha otau tigiledi. Otau ýiding sýiegi de, jasau-jabdyghy da erekshe bolady.
Esikten kirgendegi sol qol jaqtaghy búryshta baqan (kiyim iletin bútaqty aghash), ydys-ayaq, saba, kebeje, torsyqtar túrady. Búlardyng bәri «óreshe» dep atalatyn arnauly toqylghan shiymen qorshauly bolady. Sol jaq bosaghagha kelgen dýniyeni ghalymdar «qút» kategoriyasymen belgileydi. Óitkeni jogharydaghy atalghan ydystargha airan, irkit, qymyz, shúbat t.b. qúiylady. Demek sol jaq bosagha - әielding simvoly. Dәl osynday týsinik әlemning birqatar elderinde de bar. Al qazaq shúnghyl ydysty da әielding simvoly retinde baghalaydy. «Ayaghyn kórip, asyn ish, anasyn kórip, qyzyn al». Sol bosaghadan kirgen dýnie syrtqa shyqpaydy, qapqa týsedi. Qazaq múny «qapqa týsken - qatyndyki» dep bir-aq qayyrady.

Kiyiz ýiding ishi tórtke bólinedi. Jýk jinalghan ýy ortasy «tór» dep atalady. Tórding sheti oshaqqa tireledi. Tór jaghy ýlken adamdar men qonaqtargha arnalady.
Bosagha - ekeu. Ong jaq bosagha jәne sol jaq bosagha. Ong bosagha men sol bosagha ýiding ong jәne sol qanaty dep te atalady. Ong bosagha da, sol bosagha da óz jaqtaryna layyq shymyldyq nemese perdemen bolinip qoyylady. Ol perdeler kýndiz jinauly bolady da, týnde týsiriledi. Kóp balaly ýiler ýiding janynan ekinshi ýy nemese jeke qos tigip qoyady. Al, ýilengen balagha otau tigiledi. Otau ýiding sýiegi de, jasau-jabdyghy da erekshe bolady.
Esikten kirgendegi sol qol jaqtaghy búryshta baqan (kiyim iletin bútaqty aghash), ydys-ayaq, saba, kebeje, torsyqtar túrady. Búlardyng bәri «óreshe» dep atalatyn arnauly toqylghan shiymen qorshauly bolady. Sol jaq bosaghagha kelgen dýniyeni ghalymdar «qút» kategoriyasymen belgileydi. Óitkeni jogharydaghy atalghan ydystargha airan, irkit, qymyz, shúbat t.b. qúiylady. Demek sol jaq bosagha - әielding simvoly. Dәl osynday týsinik әlemning birqatar elderinde de bar. Al qazaq shúnghyl ydysty da әielding simvoly retinde baghalaydy. «Ayaghyn kórip, asyn ish, anasyn kórip, qyzyn al». Sol bosaghadan kirgen dýnie syrtqa shyqpaydy, qapqa týsedi. Qazaq múny «qapqa týsken - qatyndyki» dep bir-aq qayyrady.

Al, ong bosagha - erkekting simvoly. Ong jaqqa er-túrman, at әbzelderi, býrkit t.b. qoyylady. Qatty jauyn-shashynda maldyng jas tólin de ong bosaghagha kirgizetin bolghan. Ong jaq - aralyq meje. Ong bosagha (ýige kirgen kisining ong qol jaghy) ýilenbegen úldyng ne úzatylmaghan qyzdyng orny. Sondyqtan qazaqtar úzatylmaghan qyzdy әkesining ong bosaghasynda otyrghan qyz deydi. Bosagha attap kelgen kelindi de ong jaqta qarsy alady. Ayaghyna «biyazy bolsyn» dep aqsarbastyng terisin tóseydi. Bosaghany pәk bolyp attaghan boyjetken aralyq mejeden ótip, janúyalyq ómirin bastaydy. Ýilengen son, tósek-ornymen sol jaqqa ótedi. Qaytys bolghan adamdy da qazaq aq kiyizge jatqyzyp, ong jaqtan shygharady. Demek ong jaq bir әleumettik satydan ekinshi әleumettik satygha nemese bir әlemmen ekinshi әlemge ótkizetin kópir ispettes. Olay bolsa, «Keregeng keng bolsyn, eki bosaghang teng bolsyn!» degen tilekting keyingi joldarynda әke-shesheng aman bolsyn degen astar jatyr.

«Ýsh qiyan» gazeti

 

 

0 pikir