Ótken jyly Resey qazaqtarynyng qoghamdyq úiymdary arasynda jaqsy janalyq boldy:  tilge shynayy janashyrlyq tanytyp, qazaq tilining órkendeuine naqty isimen ýles qosqany ýshin  Mәskeu ónirlik «Qazaq tili» qoghamynyng tóraghasy, Qazaqstan Respublikasynyng mәdeniyet qayratkeri Ábuislam Jandәldaúly Túrsynbaev «Til janashyry»  qúrmetti belgisimen marapattaldy. «Til janashyry»  qoghamdyq birlestigi arqyly atamekeni Resey qazaqtaryna keninen tanymal Ábuislam Túrsynbaevtyng  songhy jiyrma jyldan astam uaqyttan beri qoghamdyq negizde atqaryp kele jatqan iygilikti isine osylay layyqty bagha berdi.

Ábuislam Túrsynbaev

Reseydegi qalyng qazaq balasy Ábuislam Túrsynbaevqa berilgen búl marapatty ózderi alghanday quandy. Biz jer-jerde qalyng qandastarymyzdyng qaq ortasynda jýrgendikten, búl bos sóz emes, elding ortaq pikiri ekenin mәlimdep otyrmyz. Óitkeni Ábuislam Mәskeudegi «Qazaq tili» qoghamyn basqaryp jýrse de, qajetti kezinde Reseyding kez kelgen týkpirindegi qazaqtardyng qoghamdyq úiymynyng júmysyna kómektesuge, qol úshyn beruge qashanda әzir túratyn elgezek, aqjelen, ýlken-kishining qúrmetine bólengen azamat. Sondyqtan ony Resey qazaqtary jaqsy biledi, kez kelgen jaghdayda arqa sýieuge bolatyn atpal azamat dep tanidy. Ózining qoghamdyq minez-qúlqy, adamy qasiyetteri, parasatty is-qimyly, úiymdastyrushylyq qabileti arqyly reseylik otandastar arasyndaghy esimi júrtqa mәlim, bedeldi, berekeli, el aghasyna ainala bastaghan jigit. Tipti auryp-syrqap jatqan qaryalarymyzdyng ózi aldymen Ábuislamdy izdep, tilekterin soghan aityp, olay-búlay bolyp kete qoysa, dúrystap jóneltuding jolyn da sonymen aqyldasatynyn talay kórdik. Osynday ýlkenderden júghysty bolghan jaqsy qasiyetterding әri ónegeli ontýstik jerinen alghan tәlim-tәrbiyesining arqasynda Ábuislam bauyrymyzdyng boyynda adamgha jaqsylyq jasau syndy ainymas sezim ornyqqan.

Ómirbayanyna toqtala ketsek, ol 1964 jylghy 29 shildede Ontýstik Qazaqstan oblysynyng Kentau qalasynda tughan. 1979 jyly Kentau muzyka mektebin, 1983 jyly Shymkent muzyka uchiliyshesin, 1989 jyly Ál Faraby atyndaghy Shymkent pedagogikalyq mәdeniyet institutyn bitirgen. Mamandyghy boyynsha qazaq muzykasyn nasihattaushy, halyqtyq, ýrlemeli jәne estradalyq aspaptarda (dombyra, truba, alit, gitara, fortepiano) oryndaushy.

Enbek jolyn 1989 jyly Shymkent pedagogikalyq mәdeniyet institutynda oqytushy bolyp bastap, keyin agha oqytushy bolyp, 1995 jylgha deyin osy joghary oqu ornynda shәkirtterge sapaly bilim berdi. Osy jyldary instituttyng ýrlemeli aspaptar ansamblin basqardy.

Ábuislam Túrsynbaev 1995 jyldan Resey elinde qazaq tili men mәdeniyetining jalyndy janashyry әri nasihatshysy retinde tanymal bola bastady. Ol 1995-2004 jyldary Mәskeu qalasyndaghy «Múrager» qazaq mәdeniyeti qoghamynyng qoghamdyq-mәdeny baylanystar jónindegi viyse-preziydenti bolyp istedi. Sonymen birge, «Qazaq tili» qoghamynyng belsendi mýshesi retinde osy kezende Mәskeude alghash ret «Nauryz» merekesin úiymdastyrugha atsalysty.

Eng alghash tizginin akademik Kenesbay Músaev  ústaghan «Qazaq tili» qoghamyn keyinnen Omar Ayshah, Sәbit Jadanov, Asqar Túraliyn, Jәnibek Elekbaev syndy shyn mәnindegi shynayy til janashyrlary basqardy. 2005 jyly Ábuislam Túrsynbaev osy aghalarynyng amanatymen, qogham mýshelerining ótinishimen ónirlik «Qazaq tili» qoghamdyq úiymynyng tóraghasy bolyp saylandy, kýni býginge deyin osy mәrtebeli mindetti atqaryp keledi.

Eger til tek qazaq tilin damytu ghana emes, osy tilmen baylanysty býkil ruhaniyat - tútas dýnie damugha tiyisti bolady desek, Ábuislamnyng basshylyghymen, «Qazaq tilinin» qatysuymen jýzege asyrylghan isterding bәri de sayyp kelgende elden syrt jýrgen otandastar arasynda ana tilin, últtyq ónerdi, qazaq mәdeniyetin nasihattap, damytumen tyghyz baylanysty ekenin bayqaymyz. «Qazaq tili» qoghamdyq úiymynyng basshysy Ábuislam Túrsynbaevtyng Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghymen, Qazaqstan Elshiligimen ózara týsinistikke negizdelgen iltipatty baylanys ornatuy, sonday-aq onyng qazaq, orys, týrik, qyrghyz, әzerbayjan, ózbek, tәjik tilderin jaqsy bilui de kópúltty Mәskeu júrtshylyghy arasynda «Qazaq tilinin» qoghamdyq rólining artuyna bir sebepshi bolghany sózsiz.

2005 jyly «Qazaqstan Respublikasynyng enbek sinirgen mәdeniyet qayratkeri» atanghan Ábuislam Túrsynbaev qoghamdyq qyzmeti ýshin Reseyding memlekettik organdary men qoghamdyq úiymdarynyng ondaghan alghys hattaryna, qúrmetti diplomdaryna, merekelik medalidaryna ie boldy. Sonday-aq  «Kenes Odaghynyng Batyry B.Momyshúlynyng tughanyna 100 jyl», «Astananyng 10 jyldyghy», «Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik tәuelsizdigine 20 jyl» merekelik medalidarymen marapattaldy. 2002 jyly Týrkistanda ótken, 2004 jyly Germaniyada jәne Týrkiyada ótken, 2011, 2017 jyldary Astanada ótken Dýniyejýzi qazaqtarynyng qúryltaylaryna delegat retinde qatysty.

Kәsiby muzykant Ábuislam Túrsynbaevtyng halyqtyq-patriottyq «Týrkistan» әnin, estradalyq «Amalym ne?»  әnin,  sonday-aq ol jazghan Mәskeu qazaqtarynyng «Múrager» futbol kluby gimnin Resey qazaqtary óte jaqsy biledi.

Ana tilimizding shyn janashyry,  «Qazaq tili» qoghamynyng tóraghasy Ábuislam Túrsynbaevtyng búghan deyin Resey qazaqtarynyng qoghamdyq úiymdary arasynda eshkim batyldyq kórsete qoymaghan tyng salanyng týren salushysy  bolghanyn aita ótudi basty paryz sanaymyz. Ol – Mәskeu qalasynda túnghysh ret  «Qazaq tili» gazetin shygharuy edi.

Búl aitugha onay bolghanymen, úiymdastyryluy qiyn is. Qogham júmysy ýshin  belgili bir qarajat qarastyrylmaytyny belgili, qarjylandyru kózi de joq. Múnday jaghdayda últjandy azamattardyn  ana tilim degen adal túlghasy ghana asqaq túratyny ayan.  Osynday jaghdaylargha qaramastan, Ábuislam Túrsynbaev bas bolyp,  Jәnibek  Elekbaev  syndy últjandy azamat qoldap, «Qazaq tili» qoghamy gazetting alghashqy nómirin  2006  jylghy 22 nauryzda jaryqqa shyghardy.  Bir jyldyng ishinde  gazetting 12 nómiri jaryq kórip,  jalpy taralymy 11 myng 800 danadan asty. Mәskeuden qazaqsha gazetting shyghuy – Reseydegi  qazaq diasporasy arasynda belgili bir maqtanysh sezimin tughyzghanyn kózimiz kórdi.  Gazettin  búdan arghy qalyptasu kezenine «Qazaq tili» qoghamynyng belsendi mýsheleri - Qaydar Qúmarbekov, Omar Ayshah, Túrsynay Orazbaeva, Abylayhan Ospanov, Nyshanәli Qojamúratov, Erbolat Abdulov, Janna Ospanova, Opabek Tanghatarov siyaqty qazaqy qasiyeti basym azamattar  shyn niyetimen kómektesti. Jeti jyl boyy  ýzdiksiz shyqqan  gazetti «Qazaq tili » qoghamy alghashqy kýnnen Resey ónirlerindegi 35  qazaq qoghamdyq úiymyna tegin jetkizip berip túrdy. Reseylik qazaqtardyn  ózara tyghyz aralasuyna,  bir-birimen údayy baylanys jasap otyruyna, keybir qazaq jastarynyng qalam alyp, shygharmashylyqpen ainalysa bastauyna  «Qazaq tili» gazetining shyghuy, onyng Resey ónirlerine keninen taraluy eleuli әser etti, jaqsylyqqa, tilektestikke, bauyrmaldyqqa, ózara týsinistikke óris ashyp berdi. Eng bastysy – qayda jýrse de qazaq ýshin ana tilding orny bólek ekenin kórsetti. «Qazaq tili» gazetin shygharghan isi ýshin ghana Ábuislam Jandildaúly qanday marapatqa da layyq bola alar edi.

Zaman talabyna oray, býginde Ábuislam Túrsynbaevtyng enibasqaruymen «Qazaq tili» gazetining elektrondyq versiyasy júmys isteydi, ol әri Mәskeu ónirlik «Qazaq tili» qoghamdyq úiymynyng veb-sayty (www.kazakh-tili.ru) bolyp tabylady. «Qazaq tili» qoghamynyng tóraghasy Ábuislam Túrsynbaev óz qarajatymen ústap túrghan osy sayt  býgingi tanda Resey qazaqtarynyn  oi-pikir toghystyratyn, ózara habarlasyp otyratyn, diaspora janalyqtaryn jariyalaytyn, sonymen birge tughan elding - Qazaqstannyng da jaqsy habarlaryn  oqyp, kórip otyratyn ainamyzgha ainaldy.

Qoryta kelsek, Mәskeu ónirlik «Qazaq tili» qoghamynyng tóraghasy Ábuislam Jandәldaúly Túrsynbaevty «Til janashyry» belgisine ie boluymen shyn jýrekten qúttyqtaymyz jәne qayda jýrse de qazaghym degen qasiyetin joghary ústaytyn adal minez abzal әriptesimizding búl marapaty  bәrimizge ortaq dep sanaymyz.

Jasyratyny joq, Ábuislamnyng bir kýngi emes, jiyrma jyldan astam uaqyttan beri Reseyde qazaq qoghamdyq úiymynyng júmysyna shyn niyet-peyilimen, janashyrlyqpen jegilgen ainymas enbegin teriske shygharghysy keletin, ishi tar, «men!... men!...» dep keude soghugha әues, qoghamdyq júmystan bas paydasyn izdep jýretin bireuding shәldýr-býldir shimayy bar dep estiymiz. Ózinen kishi adamnyng jaqsylyghyn, barsha reseylik qazaqtardyng quanyshyn kórgisi kelmeytin múnday pendege sózimiz qor bolmasyn. Odan da oghan Abay atamyzdy oqugha kenes bereyik:

«Aqylsyz ózin maqtap byljyraydy,

Boyyna ólshep sóilesen, neng qúraydy?

Jaqsy bolsan, jaryqty kim kórmeydi,

Óz baghandy ózinnen kim súraydy?!»,- degen edi ghoy úly babamyz!

Toqtarbay  DÝSENBAEV,  Resey qazaqtarynyng últtyq-mәdeny federaldyq avtonomiyasynyng preziydenti

 Ernazar NÚRIYEV,  Mәskeu ónirlik «Múrager» últtyq -mәdeny qoghamynyng preziydenti

Serik TOYGhAMBAEV, Mәskeu  últtyq-mәdeny avtonomiyasynyng preziydenti,  professor, Resey Jurnalister odaghynyng mýshesi

Amanghaly GhÚBAYDULLIYN, Mәskeu IIM ardagerleri  qoghamdyq úiymy basqarmasynyng tóraghasy, podpolkovniyk

 Marat ARShABAEV, Mәskeu jamighy meshiti medresesi diyrektorynyng orynbasary,  Mәskeu qazaqtarynyng imamy

Orynbasar QUANDYQOV, kazakh-tili.ru saytynyng әkimshisi

 Gýljan QOJAMJAROVA, «Qazaq tili» qoghamynyng mýshesi, sosiologiya ghylymynyng kandidaty

 Sәule ÁShIRBEKOVA, «Qazaq tili» qoghamynyng mýshesi, professor,

Mәskeu  últtyq-mәdeny avtonomiyasy kenesining mýshesi

 Bolat ÁBILDIYN, Mәskeu ónirlik «Múrager» últtyq -mәdeny qoghamynyng viyse-preziydenti, professor

Abai.kz