Nauryz – shyn mәninde halyqtyng merekesi. Biraq, osynau úly mereke qayta janghyrghaly beri búqaralyq sipat alghan emes. Ras, 1980 jyldardyng ayaghynda júrt Úlystyng Úly kýnimen jamyrap tabysqanday bolghan. Qyr men oida kiyiz ýiler tigilip, altybaqandar qúrylyp, qazandarda nauryz kóje qaynap, el ishi mәre-sәre bolyp bastaghan edi. Alayda, Tәuelsiz el atanyp, óz erkimiz ózimizge tiygen sәtte Nauryz eskilikting sarqynshaghy siyaqty  kórinip, әsirese, shendi-shekpendilerding tarapynan әldeqanday bir sayasy astary bar jiynnyng belgisine ainalyp ketti. Qaysybir әkim-qaralar halyq kóp jinalatyn Nauryzdan qorqyp, ony qatang baqylaugha aldy. Nauryz Soltýstik aimaqtar ýshin auarayy  qolaysyz mezgil dep, Úlys kýnin keyinge qaldyryp, qarsylyq tanytqan sheneunikter de shyqty. Ony aitasyz, әsire dindarlar, sonyng ishinde salafizm aghymyndaghylar Nauryz merekesi qazaqtiki emes, búnyng týbinde kópqúdayshyldyq jatyr, Jaratqan Haqqa serik keltiretin nyshandar bar dep, óre týregeldi. Áytse de, el ishi Nauryzgha degen ainymas qúrmetin saqtap qala bildi. Ásirese, elimizding batys ónirindegi aghayyn Úlysty toylaudy nauryzdyng 14-inen bastap, Amal kýnin babalar dәstýrimen atap ótip keldi. Osy arada aita ketelik, Nauryz merekesine qatysty erekshe qúrmet Elbasymyzdyng tarapynan da jyl sayyn bayqalatyn edi. Memleket basshysy búl kýni zerli shapan kiyip, basyna qúndyz bórik qondyryp, búqara júrtymen birge boldy, nauryz kóje iship, júrtqa alghys bildirdi. Átten-ayy sol: әnsheyinde Elbasyn ýlgi tútyp, Elbasynyng tapsyrmasy degende qúlsha qúlshynyp, qúraq úshatyn sheneunikter armiyasy miz baqqan joq. Olar osynday sústy kelbetterimen, qyryn qabaqtarymen Nazarbaev biyligindegi memleketting últtyq memleket boluyna da, Preziydentting memlekettilikti qalyptastyryp, órkendetu sayasatyna da myzghymaytyn qarsylyqtaryn tanytumen keldi. Olar әli de qarsy, olar әli de qarsy bola da beredi. Áytse de, halyqtyng aty – halyq. Sanlaq sayasatker Nazarbaev endi barlyq kýshti ruhany janghyrugha, últtyq dәstýr-salt iygiliktiri men bastaularyna kilt búru qajettigin qapysyz úqty. Jәne búl betbúrys az-kem uaqyttyng ishinde halyq tarapynan búryn sondy bolmaghan qoldau tauyp, alghashqy nәtiyjesin berip te jatyr.

Sonymen, әngimemizge oralayyq. Ádette jalpy Qazaqstan qazirgi kýntizbelik Jana jylgha ay búryn dayyndalady. Ýlken ghimarattar bylay túrypty, shaghyn mekemeler, tipti, shashtaraz dýngirshekterining әinekterine deyin shyrsha men aqúlpa qardyng sureti tanbalanyp, sauda oryndary janajyldyq jenildikter jasap janyghady. Sheneunikterimiz bolsa da es-aqyldan airylyp, 1 qantar kýni dýnie tegis janaryp, isteri algha basyp, bәri túz-týgel ózegerip shygha keletindey shapqylaydy. Ókinishke qaray, Nauryzdy merekeleude búnyng biri de joq. Qalalyq әkimdik pәrmen berip, kórneki jerlerge Nauryz merekesining belgilerin әigileytin kórinisterdi ilgeni bolmasa, ózge qyzmet oryndary – lәm-miym. Olar ýshin Nauryz qatardaghy demalys kýnderining biri ghana sekildi. Búqara halyq Nauryzgha qatysushy emes, syrttay baqylaushy tobyrdyng sanatynan aspaydy. Olar qaz-qatar tigilgen ýilerge kire almaydy. Nauryz kójeden dәm tata almaydy. Án aityp, by biylep, ónerlerin ortagha salugha jәne qaqyly emes. Jana jyldyng jarnamasyna birer ay búryn kirisip ketetin BAQ Úlystyng Úly kýnindegi jiyn barysynan jasandy reportajdardar jasaudan әrige barghan emes. Osy jaytty obaly ne kerek, Mәdeniyet jәne sprot ministri Arystanbek Múhammediyúly aldyn ala eskertip, Nauryzdy atap ótuding jana naqyshtary turaly oiy men úsynystaryn ortagha salyp edi, ony bizding mәdeniyettanushylar men BAQ ókilderi jete eskergen joq. Alayda, ministrding bastamasy óte oryndy. Olqylyqtyng oryny biyl tolmasa da, aldaghy jyly tolady, óshken janady, ótken oralady degen oidamyz.

Mine, kesheli beri qalalarda, audan ortalyqtary men eldi mekenderde kiyiz ýiler tigilip, Nauryz merkesine dayyndyq qyzu jýrip jatyr. Biraq, bayaghy jartsa – sol jartas. Bayaghy saryn, eski әdet: әkimshilik kelip kórsin, әkimshilik kelip baghasyn bersin, kójeni әkimshilik qyzmetkerleri  ishsin,t.b. qalghanyn sosyn kóre jatamyz. Búl ne talap, ne masqara?!. Au, aghayyn,  Nauryz merkesi sonda, әleumetting merekesi me, әlde әkimshilik qyzmetkerlerining merekesi me? Nege bizde bәrine biylik aralasuy kerek? Nauryz kójege nege biylik qana múrt batyruy kerek? Nege ýy tigudi, Úlystyng Úly kýnin toylaudy  budjet qyzmetkerlerining moynyna ghana jýkteymiz? Osynday jasandylyqtan qashan arylamyz? Búnday jasandylyqtan ketu ýshin, meninshe bolghanda,  halyqtyng merekesin halyqtyng ózine qaytaryp beru kerek. Ol ýshin Nauryz atalyp ótiletin alandar belgilengen song ýy tigudi, altybaqan ornatudy, dәm-túz úsynylyp, dastarhan jayatyn mýmkindikti, el ishindegi ónerpazdardyng ónerin pash etuge ynghayly jaghdaydy kópshilikting ózine qaldyru qajet. Búnday mýmkindik bolsa, mekemedegi újymdar, jekelegen túlghalar ózderi-aq bilek týrip shyghady. Úlys osylaysha, ózining әuel bastaghy әleumetshil, halyqshyl bastauyna oralady. IYә, eptep osylay bolyp ta jatyr. Biraq, sol iygilikke әkimdikting tarapynan ontayly әm orayly mýmkindik jasala berse bolghany.

Shәriphan Qaysar

Abai.kz