Júma, 20 Qyrkýiek 2024
El ishi... 3719 4 pikir 18 Sәuir, 2018 saghat 12:56

Halyq qaryzyn súrap otyr

Bizding oblysymyzda qarapayym júmyskerlerding  qúqyqtary ayaqqa taptalyp, júmys berushiler ózderin  ózgelerden joghary túrghan erekshe jandar esebinde sanauy jaman әdetke ainalyp ketkeli qashan. Búlar enbekshilerdi qorghaugha baghyttalghan zang ataulygha múrnyn shýiire qaraydy. Sondyqtan da bolar, bizding oblys jappay zang búzushylyq jóninen Shyghys Qazaqstan, Aqtóbe, Ontýtsik Qazaqstan men Soltýstik Qazaqtan oblystarynan keyingi besinshi oryndy myqtap iyelengen.

Osynau abyroy әpermeytin orynnan әzirge jyljy qoyatyn niyeti bayqalmaydy. Byltyrghy jyly enbek jónindegi ókiletti organgha enbekshilerding óz qúqyqtarynyng búzylghandyghy haqynda barlyghy bir mynnan astam aryz-shaghym týsken. Múnyng 700-den astamy shaghyn jәne orta biznes iyelerining betimen ketushiligin aighaqtaydy. Bizding biznesmen degenderimiz júrttyng tiyesili jalaqylaryn tóleuge kelgende sarandyghy ústap qalady. Al býgin júmys istep jýrgenderding ertengi nәpaqasy - zeynetaqy qoryna tiyesili aqshasyn audarudy tipti mindet dep te sanamaydy. Múny oblystyq biylikting ózderi de moyyndaugha mәjbýr boldy.

Mәselening ushyqqany sonshalyq oblys әkimi Arhiymed Múqanbetov osyghan baylanysty shúghyl jinalys ashuyna tura keldi. Múnda biraz soraqy jaylardyng beti ashyldy.

- Jalpy alyp qarasaq, anyqtalghan zang búzushylyqtar 2016 jylmen salystyrghanda 37 payyzgha ósip ketken, - deydi oblys әkimining orynbasary M.Jýndibaev. - Múnyng ishinde tek enbek qatynastary jónindegi zansyzdyq 34 payyzgha, enbek qauipsizdigi men ony qorghau 81 payyzgha kótelip ketse, adamdardy júmyspen qamtudaghy kelensizdik eki esege deyin ósip ketken.

Mine, osynday zang búzushylyqtyng saldarynan shaghyn jәne orta bizneske  salynghan aiyp 86 million tengege jetti. Al tek biyldyng ózinde ghana búl kórsetkish 8 milliondy qúrap otyr.

Zertteuding nәtiyjesi aryz-shaghymdardyng basym bóligin enbekshilerding jalaqylaryn der kezinde ala almay, sorlap jýrgendigin aiqyn tanytyp otyr. Byltyrghy jyly ókiletti organ ghana  120 million tenge qaryzdy әzer degende qaytardy. Al jalpy daghdarysqa qarsy shtabtyng aralasuynyng arqasynda ghana 250 million tenge qaryzdyng orny jabyldy.

Bir qyzyghy osy uaqytqa deyin, pәlen ailar boyy jinaqtalghan jalaqy qaryzy osy jinalysta birden sheshele qalatyn boldy. Júrtqa qaryz jóninen basqarlardy shang qaptyrghan ónirimizdegi «Sever-ptisa» atty aksionerlik qoghamnyng diyrektory Konstantin Myakotin búl problemany asa qysqa merzimde oidaghyday sheshetinine uәde berip, jinalghandardy qarq qyldy. Sonda byltyrdan beri saghyzday sozylyp kelgen qaryzdy der kezinde óteuge kim kedergi boldy eken deging keledi. Álde jútqa tiyesili aqshany beru ýshin oblys basshysynyng qatysuymen jedel jiyn ótkizu qajet pe?

Taghy bir qaryzgha belshesinen batqan kәsiporynnyng biri — «Rudrem-1» jauapkershiligi shekteuli kәsipornynyng júrtqa bereshegi 2 million tengeden asyp ketken. Onyng basshysy Valeriy Shlychkov jaghdaydy ýsh ay merzim ishinde dúrystaymyn dep ant-su iship jatyr.

Múnday kózboyaushylyq pen jalghan uәdege әkim әbden jalyqsa kerek. Mәselenii tóqtesinen qoydy.

- Osy basqa kәsiporyndar qalaysha esh qaryzsyz júmys istep jatyr? - dedi ol. - Demek, problema basqada bolyp túr ghoy.Sizderding kәsiporyndaghy ainalmaly qarjy basqa jaqqa ketip jatyr degen sóz búl. Qúryltayshylarynyz tek óz qaltasyn oilaydy. Kәsiporynda qajet kezinde júmsalugha tiyisti qarjy rezervin qúrugha degen niyet joq. Qysqasy, oilaytyndarynyz qara bastarynyzdyng qamy.

Bizding de әkimning sózine alyp-qosarymyz joq. Alayda Arhiymed Bekejanúlynyng múnday júmys tәsilin de aqtau qiyn. Jyldyr boyy qaryzdary qordalanyp qalghan kәsiporyndardy  qatang qadaghalap, der kezinde shara qoldanyp otyrugha kim qolyn qaghypty?. Jýieli týrde tekseru jýrgizip otyrugha kim kedergi? Ári ash qaryn, әri bolashaq zeynetaqysynan da qaghylghan qarapayym halyqtyng qamyn kim oilaydy? Biznesmenge eng aldymen payda ghana kerek. Halyqtyng qamy ol ýshin asa manyzdy emes. Búl tek biylikting enshisindegi sharua. Al eger qaryz mәselesi asqynyp ketse, onda jergilikti biylikting dәrmensizdigi men jýieli týrde júmys isteuge qúlyqsyzdyghy dep úqqan maqúl. Al ylghy tek jinalys jasay berudi tiyimdi basshylyq dep ataugha auyz barmaydy.

Jaybergen Bolatov, Qostanay

Abai.kz

 

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2389