«Abay» aqparattyq portaly byltyrdan beri Berdibek Soqpaqbaev múrasyn ýzdiksiz nasihattap kele jatyr. Berdibekting eshqanday kitabyna enbegen, KSRO-nyng totalitarlyq jýiesine qarsylyq bildirgen «Ergejeyli eline sayahat» atty hikayatyn jariyalaghan edik. Múnan keyin jinaqtargha enbey jýrgen «Ábikenning saghaty» degen әngimesin oqyrman nazaryna úsyndyq. «Balalyq shaqqa sayahat» povesindegi bir keyipkerdi tauyp alyp, sol keyipkerding jazushy jayly esteligin oqyrmandargha tartu ettik. Endi býgin "Ayaqtalmaghan mәjilis" degen alaqanday әngimesi oqyrmangha jol tartyp otyr. 

AYaQTALMAGhAN MÁJILIS

 (әngime)

Sóilem mýshelerining alghashqy mәjilisi «Abay joly» romanynyn... betinde shaqyryldy.

Múnda sheshushi dauyspen qatynasyp otyrghandar: Bastauysh, Bayandauysh, Tolyqtauysh, Anyqtauysh jәne Pysyqtauysh. Búlar mәjilisting tolyq pravoly mýsheleri.

«Qatynasamyz degenderge esik ashyq» dep habarlandyrylghannan keyin býgingi mәjiliske grammatika maydanynyng ózge salasynda enbektenip jýrgen talaptylardyng da ókilderi kelipti. Sóz taptary atynan San esim, sóilemmen grammatikalyq baylanystary bolmasa da Qystyrma, Qaratpa, Odaghay sózder qatysyp otyr.

Birinshi bolyp, Bastauysh sóiledi.

— Men Bastauyshpyn. Sóilemde mening moynyma úshan - teniz jauapkershilik jýkteledi. Men sóilemdegi oidyng iyesimin. Mensiz sóilem basy joq teke tәrizdi. «Kim? Ne?» dep súray kelgen jan bolsa, atau túlghada túrghan meni qinalmay birden tauyp alady. Ras, keyde kózge týspey jasyrynyp ta qalamyn. Biraq ol mening kinәm emes.

Bastauysh osy sarynda qyza jelpinip, úzaq sóiledi. Dausynan búrqyrap shang kóterilgendey boldy.

Ekinshi bolyp Bayandauysh sóz aldy:

— Bәken, tamasha sóiledi, — dep, sózin ol Bastauyshqa jaghynudan bastady.— Bir auyz artyq sózi bolghan joq. Al endi men ózim jayynda aitayyn. Men Bayandauyshpyn. Qyzmetim — sóilemde aitylghan oy iyesining yaghny Bәkenning is-qimylyn, kýy - jaghdayyn bildiru. Bәken jayyn bilgileri kelgen júrt «Ne istedi? Ne istep jatyr? Ne boldy? Hal - túrmysy qalay?» — dep súraydy. Osynyng bәrine tiyisti jauabyn berip, men tiyanaqtaymyn. Bәkeng ekeumizsiz sóilem basy men ayaghy joq dene tәrizdi. Mine, sondyqtan da bizdi ghalymdar túrlauly mýsheler dep ataydy.

— Lepirip, shalqyp, dandaysyp búl ne ózi! — dep, kenetten Bayandauyshtyng sózin Pysyqtauysh bólip jiberdi.— «Men!»,«Men!» dep, keude qagha sóileudi osy qashan qoyasyndar! Túrlauly mýshelerimiz dep, bólektenudi qashan dogharasyndar? Bastauysh pen Bayandauysh bizsiz, sóilemning túrlausyz mýshelerinsiz, sender kýrdeli oidy bere alasyndar ma? Bere almaysyndar. Al men bolsam, Bayandauysh, sening maghynandy aiqyndap, surettey týsem. Olay bolsa, sening meni nege tanyghyng kelmeydi, a!

Pysyqtauyshtyng shanq - shanq etip, ashynghan ýni paraqtyng arghy betindegilerge estilip jatty.

Búdan keyin Tolyqtauysh sóz aldy. Ol Pysyqtauyshqa tiyisti:

— Bireulerdi synay túryp, ózing nege lepiresin? Bayandauyshtyng maghynasyn aiqyndaytyn sen ghana ma ekensin?! Etistikten bolghan Bayandauyshtardy qoldap - jebep, kórkeytu, ol mening isim emes pe? Mening búl enbegimdi sóilem mýshelerining qaysysy joqqa shyghara alady?!

Osylaysha gýj - gýj etip, juan deneli Tolyqtauysh ol da birqauym sóiledi.

Manadan beri bir quaryp, bir qyzaryp qúbyla tyndap otyrghan Anyqtauysh sóz aldy:

— Kimning qanday kyzmet atqaryp jýrgenin, joldastar, ómir kórsetedi. Ómirge, shyndyqqa jýginip sóilegen jón. Biz, Anyqtauyshtar, ózderinizge mәlim, esim sezderdi anyqtaymyz. Odan basqa da sóz taptarymen baylanysyp, belgisin, syr - sipatyn bildiretin kezderimiz bolady.

Aldyndaghy siya sauyttan siyany qylq etkizip jútyp qoyyp, lepirip sóiley berdi Anyqtauysh:

— Biz, Anyqtaushytar, esim sózderding ghana emes, býkil sóilemning kórkimiz, boyauymyz. Neler dilmәr sheshender bizdi, Anyqtauyshtardy, tiline tiyek etpey sóz sóilemeydi. Ómirdegi әdemilik pen súlulyqtyn, asqaqtyqtyng bir de bireui bizdersiz sipattalmaydy. Jamandyq pen jauyzdyqtyng neler las boyauyn da biz keltiremiz... Biz... Biz...

Anyqtauysh qaqalyp-shashalyp, týr-týsi qúp-qu bolyp baryp sózin bitirdi.

— Shirkining bósedi-aq eken! — dep, bosagha jaqtan Shylaudyng biri kópke estirte kýbir etti.

Paraq betindegi sózder tyndaudan jalyghyp, qaqyrynyp, jótelip, qozghalaqtap ketip edi.

— Joldastar, ýzilis jasasaq qaytedi? — dep Qaratpa sóz úsynys engizdi.

Eki ýtirge shyntaqtap, sharshap otyrghan Qystyrma sóz:

— Ýzilis jasaghan, әriyne, dúrys bolady, — dep qostady.

— Tym bolmasa bes minut, — dedi San esim.

Mәjilisti basqaryp otyrghan Bastauysh ýzilis jariyalady.

— Uh! — dedi Odaghay Lep belgisine sýienip, ornynan túryp jatyp.

Abai.kz