Bismillәhir rahmanir rahiym

Qytay songhy bir jarym jyl ishinde Qazaqstangha tuysshylay kelgen 500-den asa qazaqty (ózindegi qazaqtan 5 jýz mynyn ústaudy josparlap otyrghan kórinedi...), keyining - erin, keyining - әielin, keyining - er-әielimen birge, keyining - bala-shaghasymen birge (Mәselen, QHR. Ile qazaq oblysynyng Toghyztorau audanynan kelgen Oraz degen azamattyng bir әkeden tughan 5 bauyry birdey «Qazaqstanmen kóp habarlasqan» degen «qylmyspen» ústalyp, qamalghan...) «Sayasy ýirenu» dep atalatyn, is jýzinde týrme bolyp sanalatyn qylmystyq lagerlerde «Qazastanmen baylanysy bar jәne namaz oqyghan» degen syltaumen ústap, jan týrshigerlik azaptyng astyna alyp jatqany kópke belgili. Sonymen qatar, esh jazyqsyz búl jandardy búlay qylmysker retinde ústau, qamau ýzdiksiz jalghasuda...

Mine, búl súmdyq qanatyn tez jayyp, osynda kelip, azamattyq alghan azamattargha da tiyip, olardyng da talayy qytay týrmelerinde jatyr. Sonyng saldarynan elimizde bólingen otbasynyng sany artty. Olardyng túrmystyq jaghdayy kýnnen-kýnge tómendeumen birge, ruhany azaby aitugha til jetpes dengeyge kóterildi.

Jalpy Qytaydaghy qazirgi bolyp jatqan qazaq halqyna qatysty búl mәselelerdi bizden góri әlemdik aqparat kóp jazyp, әlem júrty kóp habarly boluda...

Qazaq qayda bolsa da qazaq ekenine, Qazaqstan memleketining tól tumasy ekenine qaramastan kóbirek: «ol Qytaydyng ishki mәselesi» dep qaraytyn synaylymyz... Búl bizding qate týsinigimiz...

...Búghan deyin Qytaydan kelip, әr týrli uniyversiytetterde memleket grantymen oqyp jatqan qazaq studentterden 79 izdenushini (taghy bir student qosyldy. Alda tolyq mәlimetimen jariyalanady. Búl kórsetkish әli ósetin siyaqty) Qytay jaq týrli baylanystarmen: «shúghyl kel» dep shaqyryp, qaytpaghanyn әke-sheshesine: «Balandy shaqyr. Eger kelmese senderdi qamaymyz» dep mәjbýrli týrde keri qaytaryp alghan. Mine, sol 79 student shekaradan ótken jerden ústalyp, sol kýii iz-tozsyz joghalghan. Keyining ata-anasy «qayda» dep súrasa, súraghan ata-ananyng ózin qamaghan. Keybirining shekaradan ótkenin ata-analary da bilmeydi. Ol bozdaqtarymyzdyng shekaradan Qytaygha keri ótkeni anyq. Biraq qayda ekeninen, óli-tiriliginen esh derek joq... Keyining ata-analary balalarynyng olay shaqyrylghanynan da habarsyz. Qazirge deyin Qazaqstanda oqyp jýr dep kelgen.

...Búl Qytaydyng ondaghy qandastarymyzgha jasap jatqan súmdyqtarynyng jay shet jaghasy ghana...

Qytay solayynan qandastarymyzgha óz oilaghanyn qyla túrsyn.

Al, sonda, bizdiki ne?

Ol beybaqtar jayly ne Qazastandaghy olar oqyghan unversiytetterden, ne Qazaqstan Bilim ministrligi tarapynan esh izdeu joq. Tipti, búl is osyghan deyin jasyrylyp kelgen. Búl mәseleni el, últ ýshin qyzmet etkisi kelgen Serikjan Bilәsh, Qydyrәli Oraz syndy azamattar bastaghan últjandy jas eriktiler әshkerelemegen bolsa, osylay jabuly kýii qala berer me edi, qayter edi?...

Ár nәrsenin, әr isting óz jauapty iyesi bolady. Sondyqtan búl 97 student jayly tómendegi súraqtarymyzgha Qazaqstan Bilim jәne ghylym ministri E.Saghadiyev pen olar oqyghan myna tómendegi uniyversiytetterding rektorlary jauap bersin!

Birinshi: ol studentter Qazaqstandaghy memlekettik uniyversiytetterding zandy óz studentteri me, joq pa?

 Ekinshi: eger olar Qazaqstan memleketining qazynasynan bólingen qarajatpen (grantpen) oqyp jatqan zandy studentteri bolsa, endeshe olar nege izdeusiz qaluy kerek?

Ýshinshi: memleket qazynasynan bólinip, uniyversiytetterding qorjynyna týsken olargha tiyeseli qarajattar qayda? Nege júmsaluda?

 Tórtinshi: uniyversiytetter búl isti nege osy uaqytqa deyin jasyryp keldi?

Besinshi: Qazaqstan Bilim jәne ghylym ministrligi búl mәseleni nege jasyryp keldi? Álde bilmegeni me? Bilmese kimder jauap berui kerek?

Ciltemede sol joghalghan 79 studentting tizimi

Qúl-Kerim Elemes, Qazaqstan Jazushylar Odaghynyng mýshesi

Abai.kz