QR Últtyq kitaphanasynda «Ruhany janghyru» baghdarlamasyn jýzege asyru maqsatynda 1920-30 jyldardaghy asharshylyq pen sayasy qughyn-sýrginge arnalghan «Alash arystary jәne asharshylyq» atty respublikalyq ghylymiy-tәjiriybelik konferensiya ótti.  

Jiyngha tarihshy ghalymdar, sayasattanushylar, qogham qayratkerleri, jeltoqsanshylar men sayasy qughyn-sýrgin kórgen arystarymyzdyng úrpaqtary qatysyp, zúlmat jyldardyng oqighalaryna baylanysty týrli taqyryptarda әngime órbitti.

«Ruhany janghyru» gumnitarlyq zertteuler ortalyghynyng jetekshisi, QR ÚGhA akademiygi, t.gh.d, prfessor H.Ábjanov konferensiyany jýrgizip, «Qazaqstangha deportasiyalanghan halyqtardyng qasireti» taqyrybynda bayandama jasady. Tarihshy búl taqyrypqa qatysty múraghattardy aqtarsaq nebir soraqylyqtardy bayqaugha bolady dedi. Mәselen, Resey memlekettik sayasy tarihynyng múraghatyndaghy derekterge qaraghanda, Qazaqstanda adamdar ashtyqtan qyrylyp jatqan kezde KSRO Amerikagha astyq jóneltip otyrghan.  

«Kenes biyligi eshqashan ózderining qatelikterin, qylmystaryn moyyndaghan emes. Bәrin basqagha audarugha beyim boldy. Mәskeudegi biylik «osylardyng qateligi» dep kinәni Qazaqstannyng jergilikti biyligine audara saldy. Sol kezdegi biylik basyndaghylar qazaq tragediyasyn ashyq aita almady. Ol uaqyt ýreding kýsheyip túrghan kezi. Sol kezegi qayratker Janaydar Sәduaqasov «1933 jyly Qazaqstan kommunisterining plenumynda osy mәseleni aitugha batylymyz jetpedi» dep ashyq jazghan. Asharshylyqtyn, sayasy qughyn-sýrginning tarihy әli zerttelui kerek. Onyng teoriyalyq, metodologiyalyq, sayasi-iydeologiyalyq astary ashyla berui tiyis. Asharshylyq – tabighat әkelgen qasiret emes, sayasi-iydeologiyalyq adasushylyq, asyra silteushilik, asyra silteushilik, jalghan qaghidattar úryndyrghan qasiret», – dep bagha berdi Hangeldi Ábjanov.

– 31-mamyrdy eske alu kýni dep otyrmyz, – deydi t.gh.d professor Talas Omarbekov. – Shyn mәninde ózderiniz bilesizder, asharshylyqtyng ózi qughyn-sýrginnen mýlde basqa nәrseler. Búl – әleumettik, sayasy mәsele. Tipti eki asharshylyqtyng aiyrmashylyghy bar. Eger 31-mamyrdy asharshylyq qúrbandary deytin bolsaq, onda búl eske alu kýni emes, halyqtyng jartysynan kóbi qyryldy ghoy. Búl «aza tútu» kýni bolu kerek. Jalaudy tómen týsirip, býkil últ bolyp aza tútuymyz kerek. Al, qughyn-sýrgin kýni she? Meninshe qughyn-sýrgin kýnin basqa kýnge belgilep, aza tútu kýni emes, eske alu kýni dep belgileu kerek.           

Konferensiya ayasynda qolóner jәne kitap kórmeleri úiymdastyryldy. Kitap kórmesinde alashtyqtardyng kitaptary men olardy zertteushilerding enbekteri el nazaryna úsynylsa, qolóner kórmesinde últtyq kiyimder men әshekey-búiymdar kórsetildi.

Almaty qalasy Ishki sayasat basqarmasynyng qoldauymen ótkizilgen búl konferensiyany «Adyrna» últtyq-etnografiyalyq birlestigi Elbasy Núrsúltan Nazarbaevting «Bolashaqqa baghdar: ruhaniy janghyru» atty maqalasyn qoldau maqsatynda úiymdastyrdy.

Jasúlan Nauryzәliyev

Abai.kz