Redaksiyadan: Aylardyng súltany - Ramazan aiy bolsa, sol Ramazan aiynyng eng qúndy, eng qasiyetti týni - Qadir týni. Óitkeni, búl týn býkil adamzatqa Qúran Kәrimning ayattary týse bastaghan týn. Lәilәt-ul-Qadyr orazanyng songhy on kýnining birinde bolady.

Qazaqstan halqyn qasiyetti Qadir týnimen Elbasy Núrsúltan Nazarbaev ta qúttyqtaghan edi.

«Barshalarynyzdy jer betining islam dinin ústaghan 1,5 milliard músylmany atap ótetin Qadyr týnining keluimen qúttyqtaymyn. Ózderin músylman sanaytyn qazaqstandyqtardyng ýshten ekisi ýshin búl qasiyetti týn.  Islam asqan tózimdilikke ýndeydi jәne basqa payghambarlardy da moyyndap, ózge din ókilderine qúrmetpen qaraydy. Qazaqstanda qyryqtan astam diny konfessiyalar ókilderining tatulyq pen kelisimde ómir sýrui bizding basty baylyghymyz.

Men Qazaqstannyng barsha músylman qauymyn osy qasiyetti týnning keluimen qúttyqtaymyn jәne әrbir otbasygha tatulyq pen baq-bereke tileymin. Eger biz birligimizdi saqtasaq,aldymyzdan jarqyn bolashaqqa jol ashylady.  
Qazaqstandyqtardyng Qadyr týni tilegen barlyq iygi tilek- niyetteri Allanyng qúlaghyna shalynsyn», – dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Bismillyahiyr-Rahmaniyr-Rahiym!

Ár jyldaghy auyz bekituding óz auyrtpashylyghy men jenildigi bar ekeni belgili. Biylghy jyly músylman ýmbeti mamyrajay mamyrdyng bel ortasynan saratannyng sartap ystyghyna deyin otyz kýn oraza tútugha niyet etti. Qystan jýdep shyqqan tórt týlik maldyng auzy kókke ilinip, diqanshy qauym qara jerge túqym seuip, sharuany ynghaylaghan sәtte – qasiyetti Ramazan aiy kirip keldi. Minekey, Ramazan aiy tughannan beri múqym músylman balasy kýndiz auyz bekitip, kesh-qúrym japa-tarmaghay meshitke aghylyp, tarauih oqyp, qazday shulap Haq-Taghalany úlyqtap, qúlshylyq etude. Álbette, parqyna jete bilgenge uaqyt degen aghystyng ishine býkken óz syr-hikmeti bar ekeni haq. Dese de, qasiyetti aidaghy tendessiz ilahy taghdyrsheshti sәt – ol Qadir týni ekeni әmbege ayan. Sonymen, músylman ýmbeti ýshin Qadir týni nesimen qasterli? Ne sebepti qadirli?                                

«Qadir» sózining anyqtamasy

Qasiyetti keshting (ليلةُ القدر – lәilәtul-qadir) ereksheligin jan-jaqty taratyp aitatyn Qúran Kәrimde Qadir sýresi bar. Qadir sýresi bes ayattan túratyn qysqa ghana zәm sýresi sanalghanymen, onyng ruhany salmaghy asa zor. Mәshhýr mufassiyr-ghalym Ibn Kәsir óz enbeginde «Qadir» sózine tómendegidey anyqtamalar bergen:

Birinshiden, «Qadir» sózi «ýkim kesiletin týn» maghynasyn beredi. Búl haqynda Qúran Kәrimde:

فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ

«Ol keshte barlyq hikmetti ister aiyrylady», (Dúhan, 4) – dep búiyrylady. Osyghan oray, Qadir týninde Allanyng taghdyrdy ýkim etetin mezgili, yaghny әuelgi taghdyrdyng (lәuhul-mahfuz) pash etilui menzelgen.

Ekinshiden, «Qadir» sózi «abyroy, úlylyq, orasan zor» maghynasyn beredi. Sebebi, Qadir týni – úlyq jәne asa qasiyetti kesh bolyp sanalady. Búl týnning salmaghy myng aidan da qayyrly. Qúran Kәrimde búl turasynda:

لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ

«Qadir týni myng aidan da qayyrly», (Qadir, 2) – dep bayandalady.

Ýshinshiden, «Qadir» sózi «syghylysu, nyghyzdalu» maghynasyn beredi. Óitkeni, búl týni býkil perishteler jer betine týskende jer jýzi tarlyq etip, olar syimaghandyqtan bir-birine syghylysady. Búl jayly Qúranda:

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ

«Perishteler jәne Jәbirәiil (gh.s.) osy týni Rabbylarynnyng rúqsatymen barlyq is ýshin týsedi», (Qadir, 3) – dep bayandalady.

Myng aidan da qayyrly týn

Ibn Ábu Hatm jetkizgen riuayatta: «Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) sahabalaryna Israyl úrpaqtarynyng ishinde Angb, Zikiriya, Hazikal, Nún atty tórt adamnyn Haq jolynda seksen jyl qyzmet etkenin, basqa riuayatta myng ay mýltiksiz qúlshylyq jasaghanyn bayan etedi. Alla Elshisining (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) ýzengilesteri seksen jyl Alla jolynda kýreskenin nemese qúlshylyq etken Israyl úrpaqtarynyng jansebil әreketin estip, oghan tanday qaghady. Osy sәtte, Jebireyil perishte Haq Elshisine (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn):

لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر

«Qadyr týni myng aidan da qayyrly» (Qadyr, 2-3) – degen ayatty nәzil etip, músylman ýmbetin tendessiz quanyshpen sýiinshileydi.

Álbette, sýiinshilengen búl ilahy quanysh Alla Taghalanyng músylman ýmbetine degen sheksiz qamqorlyghy men raqymdylyghyn әigileydi. Sebebi, myng aidy jyldargha shaghatyn bolsaq, seksen ýsh jyldan astam mezgildi qamtidy. Búl degenimiz bir adamnyng ómirine tatityn uaqyt mólsheri. Yaghni, Qadyr týninde Haq Taghalagha ynty-shyntymen qúlshylyq qylghan pende ghúmyr boyy qúlshylyq etken bolyp sanalady. Al, әrbir jyl sayynghy Qadir týnin qaperge alsaq, onda músylman balasynyng qamshynyng sabynday qysqa ghúmyrda jinaghan sauabynan biyik tau túrghyzatynyn kózge elestetuge bolady.

                        Jer beti sәlemetke túnady

Ibn Abbas jetkizgen riuayatta: «Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn): Qadir týni Sidratul-Muntahadan barlyq perishteler, onyng ishinde Jebireyil (gh.s) de bar, jer betine týsedi. Olar ózderimen birge birneshe tu ústap týsedi. Tudyng bireuin mening qabirimning ýstine, bireuin Bayt-ul-Maqdisting ýstine, birin Masjiyd-Haramnyng ýstine, bireuin Turu Sinanyng ýstine tigip, jelbiretedi. Olar sәlem bermegen jer betinde mýmin erkek pen mýmin әiel adam qalmaydy. Ishimdik ishken, donyz etin jegenderden tys» dep habarlaydy. Búl turaly Alla Taghala Qúran-Kәrimde:

تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ

«Perishteler jәne Jebreyil (Gh.S.) ol keshte Rabbylarynyng rúqsaty boyynsha barlyq is ýshin týsedi» (Qadir, 4) – dep búiyrylady.

IYә, Qadir týnining qút-berekesi sheksiz. Sebebi, jer betine san myndaghan perishteler týsedi. Perishteler tipti jer betine syimay, bir-birine syghylysady. Alla Elshisining (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) kelesi bir hadiys-shariyfinde: «Ol týni jer betine týsken perishtelerding sany úsaq tastardyng sanynan da kóp» (Ahmad, 10316) dep habarlaydy.

Perishteler mýminderdi ainala qorshay Alla Taghalanyng olargha degen keshirimi men meyirimin aityp sýiinshileydi. Búl turasynda Alla Taghala Qúran Kәrimde:

سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ

«Ol beybitshilik keshi, tang rauandaghangha deyin jalghasady (Qadir, 5) – dep bayandaydy.

Qasiyetti týndi qúlshylyqpen ótkizgen músylmangha perishteler salauat aityp, oghan beybit ómir tileydi. Tang agharyp atqangha deyin perishteler sәlemeti jer betine sebezgilep, músylman ýmbetining jýregine tynyshtyq pen jan rahat ornaydy. Sayd ibn Mansur keltirgen riuayatta: «Búl týn  – beybitshilik týni. Qadir týninde shaytannyng adamdargha jamandyq jasaugha qauqary jetpeydi. Búl týni barlyq ister belgilenip (taghdyr jazylady), ryzyqtar aiyrylady» dep habarlanghan.

                             Qadir týni. Ol qay týn?

Haq Elshisining (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) Qadir týni turaly mәshhýr hadis sharifterding biri Ábu Sayd al-Hudriyding riuayaty edi. Búl riuayatta Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) bylay deydi: «Múhammed (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) Ramazannyng alghashqy on kýninde iyghtikaf jasady. Ortanghy on kýnde jabaghy jýnnen jasalghan Týrik shatyrynda iyghtikaf jasady. Shatyrynyng esiginde sazdan jasalghan perde bolatyn. Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) perdeni shatyrdyng bir búryshyna ysyryp qoydy. Sosyn terezeden basyn shyghardy. Dýiim júrt oghan jaqyn keldi. Ol (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) bylay dedi: «Men Qadir týnin izdep Ramazannyng alghashqy on kýnde iyghtikaf jasadym. Sodan keyin ortadaghy on kýnnen izdep, taghy da iyghtikaf jasadym. Keyin maghan perishte kelip: «Qadir týni songhy on kýnde» dedi. Jәne: Menimen birge iyghtikaf jasaghandar qalasa songhy on kýnde de iyghtikaf jasasyn» dedi. Estigen adamdar Payghambarymyzben (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) birge iyghtikaf jasady. Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) olargha: «Maghan Qadir týni taq týni kórindi» dedi.

Qadir týni turaly Ubay ibn Kaghb jetkizgen riuayatta: «Allagha sert! Ibn Masghud (r.a.) onyng Ramazannyng jiyrma jetinshi týninde ekenin bildi. Biraq bosap ketulerinnen qorqyp, ony senderge bildirudi jek kórgen bolatyn» (Búhari, Qadir: 1) deydi.

Osy songhy riuayatty negizge alghan islam ghúlamalary músylman ýmbetin jyl sayyn Qadir týnin Ramazan aiynyng jiyrma jetisi týni qarsy alugha ýndeydi. Álbette, Ramazan aiynyng songhy on kýni, onyng ishinde taq kýnderi Qadir týni boluy әbden yqtimal.

                    Qasiyetti keshte atqaratyn amaldar

Islam ghúlamalary qasiyetti Qadyr týnin tómendegishe atqarudy ýndeydi:

• Qadir týninde Alla rizashylyghy ýshin ghibadat jasap, namaz oqyp, qúldyq sezimderimizdi arttyruymyz kerek.
• Qúran Kәrim oqyp, tyndap, týsinuge ynta qoyyp, oghan degen sýiispenshilik baylanys ornatugha tiyistimiz.
• Alla Elshisine (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) salauat aityp, shapaghatynan ýmittenip, onyng ýmbetinen bolghanymyzgha shýkirshilik jasap, onyng jolyn berik ústanuymyz shart.
• Meshitke baryp uaghyz-nasihat tyndap, jýrekti kir-qoqystan shayyp, kónil aidynyn ilahy núrgha toltyruymyz kerek.
• Qadir týnine qatysty jetkilikti maghlúmat beretin din mamandarymen súhbat qúryp, músylman ýmbetining birligi men yntymaghyn arttyrugha mәn beruge tiyistimiz.
• Jabbar Haqqa tәube men istiyghfar jasap, nәpsimizdi esepten ótkizip, qatelik jasaudan saqsynyp, qayyrly isterdi jasaugha qúmbyl boluymyz shart.
• Alla Taghalany zikir etip, tafakkur jasap, Úly Jaratushynyng qúdiretimen joqtan bar bolghan jaratylystyng syrlaryn úghynugha úmtylyp, iman hәm iyhsan baylyghyn kýsheytuimiz qajet.
• Dәiim dúgha jasauymyz kerek. Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) ýmbetin búl týni: «Ua Allam! Sen keshirimdisin, keshirudi sýiesin, meni keshire gór» dep dúgha jasaugha shaqyrghan.
• Qadir týnining kýndizin de beyne kesh sekildi ótkizu lәzim. Osylay bolsa, mýbәrak týnning ruhymyzgha tókken shúghylasy sinimdi bolyp, jýrekten oryn alady.
• Qadir týni Rabbymyzdan býkil iysi býtin músylman ýshin dúgha-tilek jasauymyz kerek. Qala berdi, beybit ghúmyr súrap: «Kýlli adamzatty apattardan saqta» dep tileuimiz shart.

 Týiin

Haq-Taghalanyng bir týndik ghibadatty myng aidan da qayyrly etui, sóz joq, Jabbar-Haqtyng músylman ýmbetine degen erekshe meyirimi men rahymdylyghy edi. Alla Elshisi (Allanyng oghan salauaty men sәlemi bolsyn) bir hadiysinde: «Kimde-kim Qadir týnining artyqshylyghyna nanyp, Alladan sauabyn kýtip, qúlshylyq qylsa, jasaghan kýnәlary ghafu etiledi» (Búhari, Qadir, 1) deydi. IYә, múnday mýmkindik hәm múnday myng aidan da qayyrly mezet músylman ýmbetining peshenesine ghana jazylghan ilahy tartu. Olay bolsa, qadirmendi aghayyn Qadyr týnining mýmkindiginen maqúrym qalmay, tang rauandaghan shaqqa deyin jansebil ruhta Haqqa qúlshylyq qylyp, jan-jýregimizben Alashtyng qamy ýshin dúgha-tilek jasayyq. Alla-Taghala Ramazannan Ramazangha aman-esen jetip, dәiim qasiyetti Qadir týnin qarsy ala berudi jazsyn! Áumiyn!

Serikbay qajy Oraz,

QMDB tóraghasy, Bas mýftiy

Abai.kz