Senbi, 23 Qarasha 2024
Janalyqtar 4498 0 pikir 26 Aqpan, 2011 saghat 07:37

Núrila Bektemirova. Qazaq kitap oqy ma?

Oqymaydy deuge de bolady. Songhy 15 jylda kitap oqu barysy tómendep ketken. Zerttelgen mәlimet boyynsha halyqtyng 17%-y ghana kitapty qatty qyzyghyp, oqumen ainalysady eken. Al, studentter, qyzmetkerler, oqushylar qajetine qaray bilimderin keneytu barysynda oqulyqtardy qolgha alsa, al qalghan halyqtyng 12%-y kitap oqugha úmtylys jasap, qyzyqpaytyndar qataryna jatady. Múnday baghyttardyng әr qily týsinikteri bar, kópshiligi uaqyttyng joqtyghyn syltau etse, baz bireuleri dýkenderdegi әdeby kitaptardy satyp alugha qalta kótermeytinin, keybireuleri qazaq tilinde shygharylyp jatqan әdeby shygharmalardyng sapasynyng tómendigin algha tartady.

Oqymaydy deuge de bolady. Songhy 15 jylda kitap oqu barysy tómendep ketken. Zerttelgen mәlimet boyynsha halyqtyng 17%-y ghana kitapty qatty qyzyghyp, oqumen ainalysady eken. Al, studentter, qyzmetkerler, oqushylar qajetine qaray bilimderin keneytu barysynda oqulyqtardy qolgha alsa, al qalghan halyqtyng 12%-y kitap oqugha úmtylys jasap, qyzyqpaytyndar qataryna jatady. Múnday baghyttardyng әr qily týsinikteri bar, kópshiligi uaqyttyng joqtyghyn syltau etse, baz bireuleri dýkenderdegi әdeby kitaptardy satyp alugha qalta kótermeytinin, keybireuleri qazaq tilinde shygharylyp jatqan әdeby shygharmalardyng sapasynyng tómendigin algha tartady.

Býgingi qazaq jastarynyng kitap oqugha degen qyzyghushylyghynyng tómendeuin ghalymdar mass-medianyng damuymen baylanystyrady. Biraq, neghylsa da jana ghana atap ketken halyqtyng kitapty ýzbey oqityn bóligi 17% -dy qúraytyn jastar ekenin moyyndamasqa bolmaydy.Qazirgi kezde elektrondy aqparattyng ozyq ýlgisi túrmysymyzgha keninen engizildi. Endi búrynghyday kitapha-nagha jýgirmeymiz.Bilim búlaghymen susyndaytyn studentterge qajetti oqulyqtardyng kópshiligining elektrondyq núsqasy bar. Al, endi YuNESKO-nyng mәlimetine sýiensek, býgingi tanda әlemde 1 mlrd.700 myng jan kópshilikke arnalghan kitaphanalardyng qyzmetin paydalanatyn kórinedi. Yaghni, jer betining әrbir ýshinshi adamy oqyrman. Marketologtardyng mәlimetin negizge alsaq, әlem boyynsha eng kóp kitap oqityn elderding biri japondar bolyp shyqqan. Olardyng dýkenderine bir jylda 25 mynnan astam kitap satugha týsedi eken. Árbir japondyqqa 11 kitaptan keledi. Búl kýn shyghys elinde birneshe mynnan astam baspa ýii bar, jylyna shamamen 500 million dana kitap ónimderin shygharyp otyrady eken. Egerde jana tehnologiyanyng barlyq týri osy bir elde oilap tabylyp, jasap shygharylyp, ózge de órkeniyetti elderge taratylatynyn eskersek, japondyqtardyng kitapqúmarlyghyna sýisinbeske sharang joq. Olar qolyna kitap alyp, oqudy mәdeniyettilikting negizgi týrine ainaldyrghan. Qazirgi kezde әlemning ghalymdary men dәriger psihologtary kitapty kóp oqyghan adamnyng oilau qabileti, aqyly da, mәdeniyeti de joghary bolatynyn dәleldep otyr. Bizding zamandastarymyz ótken ghasyrdyng 60-70 jyldary kitaptan alghan tәlim-tәrbie yqpalymen erjetkenin aitqym keledi. Ásiresi, «Mening atym - Qoja», «Timur jәne onyng komandasy», «Eski qorghan», «Tar jol, tayghaq keshu» jәne tolyp jatqan әdeby shygharmalardy oqushy kezimizde qoldan-qolgha tiygizbey oqitynbyz. Oi-órisindi keneytip, talghamyndy úlghaytyp, oilau qabiletindi damytatyn, aqylyna aqyl qosatyn, jan azyghyng da bola biletin kitap ekenin aitqym keledi. Adamnyng bilimdi boluy ózine baylanysty, as iship, ayaq bosatyp,tóbege qarap jata beruge de bolady. Nemese ózinning jan dýniyendi eriksiz aldap-arbap alatyn teledidardyng da shyrmauyna oraluyna bolady. Baylyq pen aqshaqúmarlyq ta janyna jat emes shyghar. Biraq, myna ainalmaly dýniyede bir mezgil uaqyt tauyp qolyna kitap alyp, ýnilip oqysan, talay qúndy dýniyening syryna qanyq bolatynyng aidan anyq. Juyrda men bir sot jýiesi qyzmetkerleri arasynda ótkizilgen Abaytanu keshinde boldym. Senseniz de, senbeseniz de sol jerge jinalghan jastardyng kópshiligi biraq, úly Abay atyna syrttay qanyq bolghanymen, ólenderin birinshi ret estigen bolyp shyqty. Tura ózderin sóz qúdireti siqyrlap tastaghanday ólenning әdemi әlemin aralap ketkendey әserde boldy. Aqyn qúdireti, óleng qúdireti aldynda bas iymeske sharang joq.

Ótken qarasha aiynda aqyn, Alash syilyghynyng iyegeri Zayda Elghondinovanyng óleng keshi ótti. Belgili óner qayratkeri Bolat Atabaevtyng jetekshilik etetin teatrdyng jastary aqyn qyzdyng ólenderin mәnerlep sahnadan oqydy. Kórip, estip otyrghan kesh qonaqtarynyng ólennen alghan әserlerin tilmen jetkize almaytyn shygharmyn. Keybir adamdardyng kózinde móldiregen jas tamshylary túrdy. Al, osydan keyin jazushy, aqyndar, olardyng kitaptary kerek emes dep kim aita alar eken? Bizding qazaqtyng basty bir kemshilikteri - kitap oqymaymyz, moynymyz jar bermeydi. Qara sudy jer aldyryp, anau joq, mynau joq dep múng shaghugha beyimdelip alghanbyz. Al, sana-sezimindi oyatar, bilimindi jetildirer kitap oqugha kelgende enjarmyz. Eng aqyry qazaqtargha arnalghan basylymdargha jazylyp, oqyndar degen úsynysqa taumen talasyp, shynmen kýreskendey kýy keshetin memlekettik qyzmetkerlerdi de kózimiz úyala-úyala kórip jýr. Kitap oqymasaq, gazet oqymasaq, kýnbe-kýn ómir janalyqtaryn bilmesek, saraptamasaq, qalaysha bilimimizdi,bilgirligimizdi, mәdeniyettiligimizdi arttyramyz? HHI ghasyrda ómir sýrip jatyrmyz dep shirenemiz kelip, al qanday uaqytta bolsyn, qanday zamanda bolsyn, qazynaly kitapsyz birde-bir órkeniyetti el bolmaydy. Oghan mysal, kitap basu isi boyynsha kóshti Úlybritaniya bastasa, ekinshi orynda Germaniya, ýshinshi orynda Amerika keledi eken. Osynday aldynghy qatarly elderding halqy kitapqa degen zor súranysynyng arqasynda baspalar tolassyz júmys istep jatyr. Olar ózderining biletinderin, bilimderin kýni-týni tolyqtyryp, uaqyt kóshinen qalmay jýrudi mәdeniyettilik dep sanaydy.Tipti adam basyna týsken qiyn-qystau sәtterde de qatty kýizelisten, qamyghudan shyghudyng birden-bir ynghayly joly kitap oqumen ainalysu qajet ekenin dәriger-psihologtar tәjiriybe retinde júmys jýrgizgende, ong nәtiyjesin bergenin aitady.Sondyqtan kitap oqudy jetildiru, әdeby shygharmalardy oqu әrbir mәdeniyettimin degen qazaqtyng әdetine ainalugha tiyis. Kitaptyng tarihy múra, asyl qazyna ekenin úmytpayyq.

«Qazaqstan Zaman» gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1465
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3236
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5371