وقىمايدى دەۋگە دە بولادى. سوڭعى 15 جىلدا كىتاپ وقۋ بارىسى تومەندەپ كەتكەن. زەرتتەلگەن مالىمەت بويىنشا حالىقتىڭ 17%-ى عانا كىتاپتى قاتتى قىزىعىپ، وقۋمەن اينالىسادى ەكەن. ال، ستۋدەنتتەر، قىزمەتكەرلەر، وقۋشىلار قاجەتىنە قاراي بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ بارىسىندا وقۋلىقتاردى قولعا السا، ال قالعان حالىقتىڭ 12%-ى كىتاپ وقۋعا ۇمتىلىس جاساپ، قىزىقپايتىندار قاتارىنا جاتادى. مۇنداي باعىتتاردىڭ ءار قيلى تۇسىنىكتەرى بار، كوپشىلىگى ۋاقىتتىڭ جوقتىعىن سىلتاۋ ەتسە، باز بىرەۋلەرى دۇكەندەردەگى ادەبي كىتاپتاردى ساتىپ الۋعا قالتا كوتەرمەيتىنىن، كەيبىرەۋلەرى قازاق تىلىندە شىعارىلىپ جاتقان ادەبي شىعارمالاردىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگىن العا تارتادى.

وقىمايدى دەۋگە دە بولادى. سوڭعى 15 جىلدا كىتاپ وقۋ بارىسى تومەندەپ كەتكەن. زەرتتەلگەن مالىمەت بويىنشا حالىقتىڭ 17%-ى عانا كىتاپتى قاتتى قىزىعىپ، وقۋمەن اينالىسادى ەكەن. ال، ستۋدەنتتەر، قىزمەتكەرلەر، وقۋشىلار قاجەتىنە قاراي بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ بارىسىندا وقۋلىقتاردى قولعا السا، ال قالعان حالىقتىڭ 12%-ى كىتاپ وقۋعا ۇمتىلىس جاساپ، قىزىقپايتىندار قاتارىنا جاتادى. مۇنداي باعىتتاردىڭ ءار قيلى تۇسىنىكتەرى بار، كوپشىلىگى ۋاقىتتىڭ جوقتىعىن سىلتاۋ ەتسە، باز بىرەۋلەرى دۇكەندەردەگى ادەبي كىتاپتاردى ساتىپ الۋعا قالتا كوتەرمەيتىنىن، كەيبىرەۋلەرى قازاق تىلىندە شىعارىلىپ جاتقان ادەبي شىعارمالاردىڭ ساپاسىنىڭ تومەندىگىن العا تارتادى.

بۇگىنگى قازاق جاستارىنىڭ كىتاپ وقۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىنىڭ تومەندەۋىن عالىمدار ماسس-مەديانىڭ دامۋىمەن بايلانىستىرادى. بىراق، نەعىلسا دا جاڭا عانا اتاپ كەتكەن حالىقتىڭ كىتاپتى ۇزبەي وقيتىن بولىگى 17% -دى قۇرايتىن جاستار ەكەنىن مويىنداماسقا بولمايدى.قازىرگى كەزدە ەلەكتروندى اقپاراتتىڭ وزىق ۇلگىسى تۇرمىسىمىزعا كەڭىنەن ەنگىزىلدى. ەندى بۇرىنعىداي كىتاپحا-ناعا جۇگىرمەيمىز.ءبىلىم بۇلاعىمەن سۋسىندايتىن ستۋدەنتتەرگە قاجەتتى وقۋلىقتاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ ەلەكتروندىق نۇسقاسى بار. ال، ەندى يۋنەسكو-نىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بۇگىنگى تاڭدا الەمدە 1 ملرد.700 مىڭ جان كوپشىلىككە ارنالعان كىتاپحانالاردىڭ قىزمەتىن پايدالاناتىن كورىنەدى. ياعني، جەر بەتىنىڭ ءاربىر ءۇشىنشى ادامى وقىرمان. ماركەتولوگتاردىڭ مالىمەتىن نەگىزگە الساق، الەم بويىنشا ەڭ كوپ كىتاپ وقيتىن ەلدەردىڭ ءبىرى جاپوندار بولىپ شىققان. ولاردىڭ دۇكەندەرىنە ءبىر جىلدا 25 مىڭنان استام كىتاپ ساتۋعا تۇسەدى ەكەن. ءاربىر جاپوندىققا 11 كىتاپتان كەلەدى. بۇل كۇن شىعىس ەلىندە بىرنەشە مىڭنان استام باسپا ءۇيى بار، جىلىنا شامامەن 500 ميلليون دانا كىتاپ ونىمدەرىن شىعارىپ وتىرادى ەكەن. ەگەردە جاڭا تەحنولوگيانىڭ بارلىق ءتۇرى وسى ءبىر ەلدە ويلاپ تابىلىپ، جاساپ شىعارىلىپ، وزگە دە وركەنيەتتى ەلدەرگە تاراتىلاتىنىن ەسكەرسەك، جاپوندىقتاردىڭ كىتاپقۇمارلىعىنا سۇيسىنبەسكە شاراڭ جوق. ولار قولىنا كىتاپ الىپ، وقۋدى مادەنيەتتىلىكتىڭ نەگىزگى تۇرىنە اينالدىرعان. قازىرگى كەزدە الەمنىڭ عالىمدارى مەن دارىگەر پسيحولوگتارى كىتاپتى كوپ وقىعان ادامنىڭ ويلاۋ قابىلەتى، اقىلى دا، مادەنيەتى دە جوعارى بولاتىنىن دالەلدەپ وتىر. ءبىزدىڭ زامانداستارىمىز وتكەن عاسىردىڭ 60-70 جىلدارى كىتاپتان العان ءتالىم-تاربيە ىقپالىمەن ەرجەتكەنىن ايتقىم كەلەدى. اسىرەسى، «مەنىڭ اتىم - قوجا»، «تيمۋر جانە ونىڭ كومانداسى»، «ەسكى قورعان»، «تار جول، تايعاق كەشۋ» جانە تولىپ جاتقان ادەبي شىعارمالاردى وقۋشى كەزىمىزدە قولدان-قولعا تيگىزبەي وقيتىنبىز. وي-ءورىسىڭدى كەڭەيتىپ، تالعامىڭدى ۇلعايتىپ، ويلاۋ قابىلەتىڭدى دامىتاتىن، اقىلىڭا اقىل قوساتىن، جان ازىعىڭ دا بولا بىلەتىن كىتاپ ەكەنىن ايتقىم كەلەدى. ادامنىڭ ءبىلىمدى بولۋى وزىنە بايلانىستى، اس ءىشىپ، اياق بوساتىپ،توبەگە قاراپ جاتا بەرۋگە دە بولادى. نەمەسە ءوزىڭنىڭ جان دۇنيەڭدى ەرىكسىز الداپ-ارباپ الاتىن تەلەديداردىڭ دا شىرماۋىنا ورالۋىڭا بولادى. بايلىق پەن اقشاقۇمارلىق تا جانىڭا جات ەمەس شىعار. بىراق، مىنا اينالمالى دۇنيەدە ءبىر مەزگىل ۋاقىت تاۋىپ قولىڭا كىتاپ الىپ، ءۇڭىلىپ وقىساڭ، تالاي قۇندى دۇنيەنىڭ سىرىنا قانىق بولاتىنىڭ ايدان انىق. جۋىردا مەن ءبىر سوت جۇيەسى قىزمەتكەرلەرى اراسىندا وتكىزىلگەن ابايتانۋ كەشىندە بولدىم. سەنسەڭىز دە، سەنبەسەڭىز دە سول جەرگە جينالعان جاستاردىڭ كوپشىلىگى بىراق، ۇلى اباي اتىنا سىرتتاي قانىق بولعانىمەن، ولەڭدەرىن ءبىرىنشى رەت ەستىگەن بولىپ شىقتى. تۋرا وزدەرىن ءسوز قۇدىرەتى سيقىرلاپ تاستاعانداي ولەڭنىڭ ادەمى الەمىن ارالاپ كەتكەندەي اسەردە بولدى. اقىن قۇدىرەتى، ولەڭ قۇدىرەتى الدىندا باس يمەسكە شاراڭ جوق.

وتكەن قاراشا ايىندا اقىن، الاش سىيلىعىنىڭ يەگەرى زايدا ەلعوندينوۆانىڭ ولەڭ كەشى ءوتتى. بەلگىلى ونەر قايراتكەرى بولات اتاباەۆتىڭ جەتەكشىلىك ەتەتىن تەاتردىڭ جاستارى اقىن قىزدىڭ ولەڭدەرىن مانەرلەپ ساحنادان وقىدى. كورىپ، ەستىپ وتىرعان كەش قوناقتارىنىڭ ولەڭنەن العان اسەرلەرىن تىلمەن جەتكىزە المايتىن شىعارمىن. كەيبىر ادامداردىڭ كوزىندە مولدىرەگەن جاس تامشىلارى تۇردى. ال، وسىدان كەيىن جازۋشى، اقىندار، ولاردىڭ كىتاپتارى كەرەك ەمەس دەپ كىم ايتا الار ەكەن؟ ءبىزدىڭ قازاقتىڭ باستى ءبىر كەمشىلىكتەرى - كىتاپ وقىمايمىز، موينىمىز جار بەرمەيدى. قارا سۋدى جەر الدىرىپ، اناۋ جوق، مىناۋ جوق دەپ مۇڭ شاعۋعا بەيىمدەلىپ العانبىز. ال، سانا-سەزىمىڭدى وياتار، ءبىلىمىڭدى جەتىلدىرەر كىتاپ وقۋعا كەلگەندە ەنجارمىز. ەڭ اقىرى قازاقتارعا ارنالعان باسىلىمدارعا جازىلىپ، وقىڭدار دەگەن ۇسىنىسقا تاۋمەن تالاسىپ، شىڭمەن كۇرەسكەندەي كۇي كەشەتىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى دە كوزىمىز ۇيالا-ۇيالا كورىپ ءجۇر. كىتاپ وقىماساق، گازەت وقىماساق، كۇنبە-كۇن ءومىر جاڭالىقتارىن بىلمەسەك، ساراپتاماساق، قالايشا ءبىلىمىمىزدى،بىلگىرلىگىمىزدى، مادەنيەتتىلىگىمىزدى ارتتىرامىز؟ ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز دەپ شىرەنەمىز كەلىپ، ال قانداي ۋاقىتتا بولسىن، قانداي زاماندا بولسىن، قازىنالى كىتاپسىز بىردە-ءبىر وركەنيەتتى ەل بولمايدى. وعان مىسال، كىتاپ باسۋ ءىسى بويىنشا كوشتى ۇلىبريتانيا باستاسا، ەكىنشى ورىندا گەرمانيا، ءۇشىنشى ورىندا امەريكا كەلەدى ەكەن. وسىنداي الدىڭعى قاتارلى ەلدەردىڭ حالقى كىتاپقا دەگەن زور سۇرانىسىنىڭ ارقاسىندا باسپالار تولاسسىز جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولار وزدەرىنىڭ بىلەتىندەرىن، بىلىمدەرىن كۇنى-ءتۇنى تولىقتىرىپ، ۋاقىت كوشىنەن قالماي ءجۇرۋدى مادەنيەتتىلىك دەپ سانايدى.ءتىپتى ادام باسىنا تۇسكەن قيىن-قىستاۋ ساتتەردە دە قاتتى كۇيزەلىستەن، قامىعۋدان شىعۋدىڭ بىردەن-ءبىر ىڭعايلى جولى كىتاپ وقۋمەن اينالىسۋ قاجەت ەكەنىن دارىگەر-پسيحولوگتار تاجىريبە رەتىندە جۇمىس جۇرگىزگەندە، وڭ ناتيجەسىن بەرگەنىن ايتادى.سوندىقتان كىتاپ وقۋدى جەتىلدىرۋ، ادەبي شىعارمالاردى وقۋ ءاربىر مادەنيەتتىمىن دەگەن قازاقتىڭ ادەتىنە اينالۋعا ءتيىس. كىتاپتىڭ تاريحي مۇرا، اسىل قازىنا ەكەنىن ۇمىتپايىق.

«قازاقستان زامان» گازەتى