Elbasy N.Nazarbaev “Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru” atty Qazaqstan Halqyna arnaghan Joldauynda auylsharushylyghy salasyna erekshe mәn bergeni belgili. Sol saladaghy enbek ónimdiligin arttyru ýshin memleket tarapynan ýlken qoldau bolyp otyrghany da ras. Endi, osy bastamanyng negizinde ónirlerde týrli júmystar jasalyp jatyr.

Mәselen, juyrda Týrkistan oblysy Jetisay audanynda almatylyq «Prometey» jәne ispaniyalyq «Korbell» kompaniyasynyng ókilderi 25 gektar jerge tәjiriybe retinde zәitýn aghashyn egu mәselesin talqylady. Qos kompaniya aldaghy uaqytta Jetisay audanynan zәitýn jәne badam baghyn ósirudi josparlap otyrghanyn, ol ýshin osyndaghy egistik jerlerding topyraghyn zerttep kóruge niyetti ekendikterin jetkizdi.

Ispaniyalyq agrokompaniyanyng ókili Fauistino Korralbelbeliding aituynsha, zәitýn eguge Jetisaydyng topyraghy men klimaty óte qolayly kórinedi. Sheteldik kompaniya búl qorytyndygha zertteu júmystarynyng nәtiyjesinde kelgenin aitty.

– Biz osydan birneshe ay búryn Jetisay audanynyng topyraghyn saraptamadan ótkizu ýshin Ispaniyagha joldaghan bolatynbyz. Nәtiyjesinde zәitýn eguge ynghayly degen qorytyndygha qol jetkizip otyrmyz. Endigi maqsatymyz – osy audannan zәitýn aghashyn eguge qolayly jer tauyp, qosymsha saraptama júmystaryn ótkizu. Bizge jergilikti basshylar egin egetin jer telimin tauyp beruge kómek qolyn sozsa, josparymyzdy iske asyrugha niyettimiz. Alghashqyda biz 25 gektar jerge eksperiyment retinde egip, eger tabysty bolyp jatsa, onyng kólemin jyl sanap úlghaytu josparymyzda bar, – deydi «Prometey» kompaniyasynyng ókili Qanat Qúdaybergen.

Aymaq basshysy qonaqtargha birneshe jer telimining topyraghyn saraptamadan ótkizip kóruge kenes berdi. Sonday-aq, eger joba iske asyp jatsa, audanymyzdan zәitýndi qayta óndeytin kәsiporyn ashugha bolatynyn da atap ótti.

– Biz sizderding búl úsynystarynyzdy quana qoldaymyz. Audanymyzdaghy egistik jerlerding bәri derlik suarmaly. Onyng ýstine jeke sharua qojalyqtarynyng iyeliginde. Biz sizderge búghan deyin iygerilmey jatqan jerlerdi de úsynyp otyrmyz, – dedi Jamantay Qanayúly.

Ayta keteyik, zәitýn aghashy egilgennen keyin ýsh jyldan song ónim bere bastaydy. Eger kýtip-baptauy dúrys bolsa, 150 jylgha deyin ónim beredi. Shamamen 1 gektarynan 10 tonnagha juyq ónim alugha bolady. Al, zәitýnning bir kelisi elimizde 35 dollardyng shamasynda bolsa, odan alynatyn maydyng bir litri 450 tengege baghalanuda.

Kәsipkerler eger topyraqty zertteu nәtiyjeleri ong qorytyndy berse, aldaghy aqpan aiynda Ispaniyadan kóshetterdi әkelip otyrghyzugha әzir ekendikterin jetkizdi. Olar tamshylatyp suaru әdisin qoldanbaq.

Ayta keterlik bir jayt, zәitýn aghashy subtropikalyq beldeude ósedi. Negizinen Ispaniya, Portugaliya, Grekiya, Týrkiya, Siriya, Marokko, Tuniys, Mysyr, Livan elderinde ósiriledi. Ýnemi jasyl týsin saqtaytyn kópjyldyq ósimdik jylyna 30-35 keli ónim beredi eken. Búl aghashtyng jemisinen dayyndalatyn may halyq medisinasynda kóptep qoldanylady. Tis, teri, asqazan aurularyna paydasy óte mol ósimdik. Onyng jemisi dәri retinde qoldanylsa, syghyndysy mal azyghyna jaraydy.

Abai.kz