ەلباسى ن.نازارباەۆ “قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ” اتتى قازاقستان حالقىنا ارناعان جولداۋىندا اۋىلشارۋشىلىعى سالاسىنا ەرەكشە ءمان بەرگەنى بەلگىلى. سول سالاداعى ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان ۇلكەن قولداۋ بولىپ وتىرعانى دا راس. ەندى، وسى باستامانىڭ نەگىزىندە وڭىرلەردە ءتۇرلى جۇمىستار جاسالىپ جاتىر.

ماسەلەن، جۋىردا تۇركىستان وبلىسى جەتىساي اۋدانىندا الماتىلىق «پرومەتەي» جانە يسپانيالىق «كوربەلل» كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى 25 گەكتار جەرگە تاجىريبە رەتىندە ءزايتۇن اعاشىن ەگۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. قوس كومپانيا الداعى ۋاقىتتا جەتىساي اۋدانىنان ءزايتۇن جانە بادام باعىن ءوسىرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن، ول ءۇشىن وسىنداعى ەگىستىك جەرلەردىڭ توپىراعىن زەرتتەپ كورۋگە نيەتتى ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.

يسپانيالىق اگروكومپانيانىڭ وكىلى فاۋيستينو كوررالبەلبەلدىڭ ايتۋىنشا، ءزايتۇن ەگۋگە جەتىسايدىڭ توپىراعى مەن كليماتى وتە قولايلى كورىنەدى. شەتەلدىك كومپانيا بۇل قورىتىندىعا زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە كەلگەنىن ايتتى.

– ءبىز وسىدان بىرنەشە اي بۇرىن جەتىساي اۋدانىنىڭ توپىراعىن ساراپتامادان وتكىزۋ ءۇشىن يسپانياعا جولداعان بولاتىنبىز. ناتيجەسىندە ءزايتۇن ەگۋگە ىڭعايلى دەگەن قورىتىندىعا قول جەتكىزىپ وتىرمىز. ەندىگى ماقساتىمىز – وسى اۋداننان ءزايتۇن اعاشىن ەگۋگە قولايلى جەر تاۋىپ، قوسىمشا ساراپتاما جۇمىستارىن وتكىزۋ. بىزگە جەرگىلىكتى باسشىلار ەگىن ەگەتىن جەر تەلىمىن تاۋىپ بەرۋگە كومەك قولىن سوزسا، جوسپارىمىزدى ىسكە اسىرۋعا نيەتتىمىز. العاشقىدا ءبىز 25 گەكتار جەرگە ەكسپەريمەنت رەتىندە ەگىپ، ەگەر تابىستى بولىپ جاتسا، ونىڭ كولەمىن جىل ساناپ ۇلعايتۋ جوسپارىمىزدا بار، – دەيدى «پرومەتەي» كومپانياسىنىڭ وكىلى قانات قۇدايبەرگەن.

ايماق باسشىسى قوناقتارعا بىرنەشە جەر تەلىمىنىڭ توپىراعىن ساراپتامادان وتكىزىپ كورۋگە كەڭەس بەردى. سونداي-اق، ەگەر جوبا ىسكە اسىپ جاتسا، اۋدانىمىزدان ءزايتۇندى قايتا وڭدەيتىن كاسىپورىن اشۋعا بولاتىنىن دا اتاپ ءوتتى.

– ءبىز سىزدەردىڭ بۇل ۇسىنىستارىڭىزدى قۋانا قولدايمىز. اۋدانىمىزداعى ەگىستىك جەرلەردىڭ ءبارى دەرلىك سۋارمالى. ونىڭ ۇستىنە جەكە شارۋا قوجالىقتارىنىڭ يەلىگىندە. ءبىز سىزدەرگە بۇعان دەيىن يگەرىلمەي جاتقان جەرلەردى دە ۇسىنىپ وتىرمىز، – دەدى جامانتاي قانايۇلى.

ايتا كەتەيىك، ءزايتۇن اعاشى ەگىلگەننەن كەيىن ءۇش جىلدان سوڭ ءونىم بەرە باستايدى. ەگەر كۇتىپ-باپتاۋى دۇرىس بولسا، 150 جىلعا دەيىن ءونىم بەرەدى. شامامەن 1 گەكتارىنان 10 تونناعا جۋىق ءونىم الۋعا بولادى. ال، ءزايتۇننىڭ ءبىر كەلىسى ەلىمىزدە 35 دوللاردىڭ شاماسىندا بولسا، ودان الىناتىن مايدىڭ ءبىر ءليترى 450 تەڭگەگە باعالانۋدا.

كاسىپكەرلەر ەگەر توپىراقتى زەرتتەۋ ناتيجەلەرى وڭ قورىتىندى بەرسە، الداعى اقپان ايىندا يسپانيادان كوشەتتەردى اكەلىپ وتىرعىزۋعا ءازىر ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى. ولار تامشىلاتىپ سۋارۋ ءادىسىن قولدانباق.

ايتا كەتەرلىك ءبىر جايت، ءزايتۇن اعاشى سۋبتروپيكالىق بەلدەۋدە وسەدى. نەگىزىنەن يسپانيا، پورتۋگاليا، گرەكيا، تۇركيا، سيريا، ماروككو، تۋنيس، مىسىر، ليۆان ەلدەرىندە وسىرىلەدى. ۇنەمى جاسىل ءتۇسىن ساقتايتىن كوپجىلدىق وسىمدىك جىلىنا 30-35 كەلى ءونىم بەرەدى ەكەن. بۇل اعاشتىڭ جەمىسىنەن دايىندالاتىن ماي حالىق مەديتسيناسىندا كوپتەپ قولدانىلادى. ءتىس، تەرى، اسقازان اۋرۋلارىنا پايداسى وتە مول وسىمدىك. ونىڭ جەمىسى ءدارى رەتىندە قولدانىلسا، سىعىندىسى مال ازىعىنا جارايدى.

Abai.kz