QR Preziydenti Ákimshiligining basshysy A.Musinnin,

Bas prokuror A.Dauylbaevtyng nazaryna!

Bismillahir Irahmanir Rahiym

2008 jyldyng sonyna tayau, «Zang gazetinde» (№121, 12 tamyz.) Qyzylorda oblysy Janaqorghan audany әkimi Erlan Mústafaev turaly mening «Shiyelini shuyldatqan әkim, Janaqorghandy jarylqay qoyar ma eken?» degen ýlken  oblysqa jana kelgen әkim Bolatbek Quandyqovpen kezdesuding reti keldi.

QR Preziydenti Ákimshiligining basshysy A.Musinnin,

Bas prokuror A.Dauylbaevtyng nazaryna!

Bismillahir Irahmanir Rahiym

2008 jyldyng sonyna tayau, «Zang gazetinde» (№121, 12 tamyz.) Qyzylorda oblysy Janaqorghan audany әkimi Erlan Mústafaev turaly mening «Shiyelini shuyldatqan әkim, Janaqorghandy jarylqay qoyar ma eken?» degen ýlken  oblysqa jana kelgen әkim Bolatbek Quandyqovpen kezdesuding reti keldi.

Áriyne, bir oblysqa basshylyq etu, onyng әkimi bolu eki adamnyng birining mandayyna jazylar baq emes. Conymen qatar oblystyng ekonomikalyq jәne әleumettik jaghdayyn arttyruda oghan artylar mindet pen senim jýgi de tym auyr. Eng aldymen qalyng búharamen júmys istese bilui kerek. Kópting kónilinen shyghu  onay sharua emes. Búl orayda  oblystyn, ondaghy túryp jatqan әrbir túrghynnyng әdil janashyry hәm qamqorshysy boluy kerek. Quanghanmen birge quanyp, qayghyrghannyng qasynda bolyp, jylaghannyng kóz jasyn sýrte bilui mindet. Qazirgi tanda joqshynyng eng ýlken jәne eng jaqyn janashyry - әkim. Osyghan kóndikken basshy ghana  el yqylasyna bólenip  ósip ónedi, oblys tarihynda jaqsy aty qalady. Eger oblys kólemindegi auyldy auyldan, audandy audannan, tipti sol mekenderde túryp jatqan adamdy adamdardan bóle qaraghan, jershildik, rushyldyq yqpalynda ketken   әkim bolsa  eshkimdi de, esh nәrseni de úshpaqqa shygharmaydy. Basqarghan jerin ózinen song birazgha deyin aiyghyp bolmas «syrqatqa» úshyratyp ketedi...

Jana  әkim Bolatbek Quandyqovpen bolghan saghatqa juyq  kezdesuimde, osy aitylghan әngime tónireginde terenirek oy bóliskenbiz. Nesin jasyramyz, Qyzylordanyng kýni býginge deyin shyghysy orta, batysy kishi jýz bolyp ishtey de bolsa azdap bólinetini bar. Ony da qalyptastyryp ketken búrynghy bir-sәr basshylar. Osy tindi odan әri ajyratpay, synyqshyday syipalap ústay bilgen basshynyng aqyry jaman bolmaytyn...

Býgin, aradaghy sol әngimeni tarazygha salyp, әkim retinde  Bolatbek inimizding ózi tyndyra salar bir sharuanyng ayaghy orynsyz siyr qúiymshaqtanyp úzanqyrap ketken son,  jurnalist-jazushy retinde esine salugha tura kelip otyr. Óitkeni búl әngime týiini sol - «Shiyelini shuyldatqan әkim, Janaqorghandy jarylqay qoyar ma eken?» atty men jazghan maqalanyng keyipkeri  Erlan Mústafaev pen oblys әkimi Bolatbek Quandyqov myrzalardyng tikeley ózderine baryp tireledi.

Birden ashyp aitayyn, osy orayda mening songhy bir jarym jyl kóleminde «QAZAQSTAN - ZAMAN» gazetinde    ( №35, 03.09. 2009j.)  «Oblys әkimi B.Quandyqov myrza, «Óli monshanyzgha» egelik etinizshi...» nemese ýsh azamat naqaqtan-naqaq týrmede nege otyr?», «Jas qazaq ýni» (№17,27.04.2010j) gazetinde    «Qyzylorda oblysynyng әkimi B.Quandyqov, oblys prokurory B.Esenbekov myrzalar Gazetke naqtyly jauap beruden nege jaltarady? Álde qylmysty býrkemelegenderine qysylyp jýr me?», «Tórtinshi biylik» (№3 26012011j) gazetinde «QR Bas prokurory Q.Mәmiyding nazaryna! «Qayyra hat jazamyn qayran bolsa...» degen taqyryptarmen maqalalarym jariyalandy.

Ángime osydan eki jyl búryn  Shiyeli audandyq sotynyng tóraghasy S.Sýleymenov, audan әkimatynyng «Shiyelini kórkeytu» mekemesin taratu turaly qaulysynan son, atalghan mekemeni taratu komissiyasy qúrylyp,  audandyq salyq komiytetining tóraghasy Danabek Ermaghanbetov, bankrotqa ketip jatqan kәsiporyn diyrektory Edil Júbanyshbekov, bas esepshi Múhamediyar Jýsip atalynghan mekemening Qyzylordada túratyn 100 oryndyq monsha ghimaratyn 0,45 gektar jerimen bas paydalaryna jaratyp, olar tergeu qorytyndysymen sol monshany satudan týsken memleketke 29 848 000 tenge ziyan keltirgenin sot óndirisinde anyqtap, «...Ermaghanbetov Danabek Quandyqúlyn Qazaqstan Respublikasy QK-ning 176 babynyng 3 bóligining «a,b,g» tarmaqtarymen jәne 307 babynyn  2 bóligimen kinәli dep tauyp, QK-ning  176 babynyn  3 bólimining «a,b,g» tarmaqtarymen onyng mýlkin tәrkilep jәne memlekettik qyzmet lauazymdaryn atqaru qúqyghynan jeti jylgha aiyra otyryp,  5 jylgha bas bostandyq erkinen aiyrugha, QK-ning  307 babynyng 2 bóligimen eki jylgha bas bostandyq erkinen airugha, QR QK-nin   58 babynyng 3 bóligining talabyna say qatandyghy jenilirek jazany neghúrlym qatang jazagha siniru jolymen(!) týpkilikti mýlkin tәrkilep, memlekettik qyzmet lauazymdaryn atqaru qúqyghynan  7 jylgha aiyra otyryp,  5 jylgha bas bostandyq erkinen aiyru jazasyn taghayyndaugha, jazasyn jalpy rejimdegi koloniyada óteudi belgileuge...» dep «asyghys, әri zansyz» ýkim shygharghan bolatyn. Búlay aityp otyrghanymyz, aiyptalushylardyng sot sheshimine oray «...qarjy polisiyasy men sot tergeui jan-jaqty obiektivti jýrmey QR QIJK- ning 24 baby óreskel búzyldy...» dep oblystyq sottyng qylmystyq ister qaraytyn apellyasiyalyq alqasyna  shaghymdanuynda keltirilgen, dәleldi qújattary men naqtyly derekteri  biraz әdiletsizdikting betin ashyp bergen-di. Búl qújattar men derekter Qyzylorda oblysynyng әkimi B.Quandyqov pen Shiyeli audanynyng búrynghy әkimi E.Mústafaev jasaghan zansyzdyqty  qomaghay zangerler qalay býrkemelep otyrghandyghyn kórsetken.

Osy әdiletsizdikke oray mening jazghan osy tórt maqalamnan tys sol kezde respublikalyq ýsh basylym; «Qazaqstan» gazeti «Qylmys qay jerge boy tasalasa - sol jerge әlek kiredi.  (№37, 02 10 2008 j), «Jas Alash» gazeti «Shiyelishe sottau».  (№79, 02.10.2008 j), «Zang gazeti» «Óli monshanyn» iyesi kim?» (№154, 09.10.2008 j), «Qazaqstan» gazeti «Menduanany jegen kim?», (№20 28.05 2009j) degen taqyryptarmen olar da shynghyrghan shyndyqqa arasha týsip,   sot óndirisinde oryn alghan óreskel kemshilikterge mәn beriluin talap etip, óz ýnderin qosqan.

Elbasymyz ýnemi BAQ-tardaghy syn materialdargha uaqtyly jauap berudi qanshama mindettep, onyng oryndaluyn qadaghalaudy tiyisti zang oryndaryna tapsyrsa da, ol «syrqattan» basqa mekemeler týgili, sol zandylyqtyng mýltiksiz oryndaluyn baqylaytyn qúqyqtyq oryndardyng ózderi tayau arada aiygha qoyatyn týri kórinbeydi.

Gazetterdegi syngha  jauap bolmady. Osy aralyqta sottalushy azamat Shiyelilik Danabek Ermaghanbetovten óz taghdyryna arasha týsu turaly mening atyma Senim haty men óz ótinishi týsti. Osy ótinish boyynsha  Qyzylordagha baryp, naqtyly qosymsha qújattardy taghy da izdeuge tura keldi. Taptym. «Baqsaq baqa eken» demekshi, tabylghan qújattargha qarasam, búl mәselege shynymen-aq  oblys әkimi B.Quandyqovtyng tikeley qatysy bar bolyp shyqty.

Qazaqta «Býlingennen býlik alma» degen qarghystan jaman maqal bar. QR Preziydentining 31.03.1999 jylghy №104 sandy jarlyghyna sәikes,  20.05.1997 jyldan júmys istep kelgen Qyzylorda arnayy ekonomikalyq aimaghynyng qysqartyluy biraz lauazymdy adamdargha nan bolyp qalypty. Ózi tirshilik etip túrghan kezinde biraz qarjygha iyelik etip túrghan búl dyrday mekeme kóz aldarynda qysqaryp ketken son, mekeme qazynasyndaghy memleketten búryn bólinip qoyghan qarjygha oqpany ashylghan mekeme basshylary jeterlik bolghan. Olardyng bәri jayly derekterdi kerek etse qúqyqtyq oryndar ózderi anyqtay jatar, al biz oblys әkimi aralasqan bir bylyqtyng betin ashalyq. Mynau oblystyq Ekonomikalyq qylmysqa jәne sybaylas qylmysqa qarsy kýres deportamentining maghan bergen jauap hatynan ýzindi.

«...Ekonomikalyq jәne әleumettik damu qorynan Qyzylorda arnayy ekonomikalyq aimaghynyng әkimshilik kenesining sheshimimen «Ayjan» ShJQ-na «Qyzylorda rismash» zauytyn qalpyna keltiruge jәne jatkalyq mashinalar shygharu ýshin 20.05.1997 jyly №31 sandy jәne 02.09.1997 jylghy №74 sandy kelisim sharttarymen qordyng esebinen 30 million tenge nesie berilgen. Keyinnen Qyzylorda arnayy ekonomikalyq aimaghynyng qysqartyluyna baylanysty Qyzylorda qalasynyng әkimi 12.04.1999 jyly №196 qaulysymen búl qarjynyng qaytaryp alu qúqyghyn «Qyzylorda» MM-ne bergen. Oblys әkimining 14.01.2000 jylghy №133 sheshimimen «Qyzylorda» MM-nin  29 848 000 tenge debitorlyq qaryzy «Qyzylorda Serviyz» MKK-na ótken..»

Osy jerde hattaghy osy ýzindi men №12-8/12778 aktidegi tirkelip kórsetilgen naqtyly qújattargha say mynaday pikir aitqymyz kelip otyr. ShJQ «Ayjangha» (J.Sh.S «Beybarys») Qyzylorda arnayy ekonomikalyq aimaghy әkimshilik kenesi tóraghasynyng 28.05.1997 jylghy №17-shi qaulysymen jәne «Qazagroprombank» Qyzylorda filialynyng 20.05. jәne 02.09.1997 jylghy 31-shi  jәne 74-shi nómerli kredittik kelisim-sharttary negizinde 6-aygha deyingi 8% nesiyemen jalpy somasy 30 mln. tenge berilgen. Yaghny 20.05.1997 jyly alynghan 20 mln. tenge nesiyenining tolyq óteu merzimi 20.11.1997 jyl, al 02.09.1997 jyly alynghan 10 mln.tenge nesiyening tolyq óteu merzimi 28.02.1998 jylgha deyin dep kórsetilgen. (Kelisim-sharttaghy eki jaqty qol qoyyp mór basylghan mәlimetter qolymyzda). Búl 30 mln. tenge nesie merziminde ótelmegen. Ótelmegen memleket qaryzyn qaytarmaghany ýshin qylmystyq is qozghatu orynyna, sol kezdegi qala әkimi E.Dosmambetov 12.04.1999 jylghy ózining №196-shy qaulysymen  30 mln.tengeni 8% mólsherimen qaytaryp alu qúqyghyn  "Qyzylorda» memlekettik kәsiporynyna bergen. Osynday zansyz qauly alynghanda qalalyq prokuror qayda qarap otyrghan? Ne sebepti kelisim-shartta kórsetilgendey  búl qarjyny óndirip aludy zangha sәikes sotqa jýginip der kezinde memleketke óndirip alu sharalaryn úiymdastyrmaghan?  Búghan qosymsha sol kezde nesie alu kezinde kepildikke qoyylghan mýlikter qayda?.. Óitkeni búl qarjy naqtyly aqshagha ainalyp sol kezde «dókeylerge» qoldy bolyp ýlgergen edi...

Áriyne, múnsha qarjyny qansha «dókey» bolsang da óneshten ótkizip jiberu op-onay sharua emes. Búl ýshin oblys әkimi 14.01.2000 jyly «Qyzylorda» memlekettik kәsiporynyn «Qyzylorda-Inovasiya» jәne «Qyzylorda-Serviyz» memlekettik kәsiporyndary etip qúru turaly ózining №133 sheshimin aldy.  «Qyzylorda-Servizdin» Jarghylyq kapitaly 29 848 000 (jiyrma toghyz million segiz jýz qyryq segiz myn) (Sot Ýkimindegi qarjy) tenge, jetekshisi Erlan Mústafaev dep kórstetilip, oblystyq  Ádilet basqarmasyna tirkeldi. Artynsha aragha uaqyt salyp, 22.11.2002 jyly №347 qaulysymen jana ashylghan búl mekeme  Shiyeli audany әkimining apparatyna berildi. Eki qaulynyng da oryndaluyn baqylau sol kezdegi oblys әkimining orynbasary B.Quandyqovqa jýktelipti. Búl sharuany tolyq ayaghyna deyin jetkizu ýshin oblystyq әkimat 14.03.2003 jyly taghy da Shiyeli audanynyng sharuashylyq jýrgizu qúqyghyndaghy «Shiyelini Kórkeytu» memlekettik kommunaldyq kәsiporynyn qúru turaly №450 qaulysyn shygharypty. Osy qauly negizinde Shiyeli audanynyng әkimi apparaty 01.04.2003 jyly №49 sandy Shiyeli audanynyng sharuashylyq jýrgizu qúqyghyndaghy «Shiyelini Kórkeytu» memlekettik kommunaldyq kәsiporynyn qúru turaly búiryghy óz izimen ómirge keledi. Jana mekemege memlekettik bola túra jarghylyq qarjy qaralmaydy(?!). Búl zansyzdyqqa kónbegen  Shiyeli audandyq әdilet basqarmasy 22.11.2005 jyly «Shiyeli kórkeytu» mekemesi jarghysyna ózgertu men tolyqtyrular engizuin tirkeuden bas tartqan ózining №158 sandy búiryghyn shygharady. Audandyq Ádilet mekemesi tarapynan shygharylghan búl zandy qarsylyqqa audan әkimshiligi qazaqsha aitqanda kóten zorlyqpen qysym jasap  25.12.2005 jyly  mekemening Jarghysy   audan әkimatynyng №1186 sandy qaulysymen bekitiledi(?!...). Masqara! 18.05.2005 jyly  Shiyeli audanynyng әkimi ózining №981 qaulysymen Qyzylorda qalasynda ornalasqan «Qyzylorda-Servizdi»  óz teritoriyasyna kirmese de, «Shiyelini kórkeytu» mekemesine qosu turaly(?!)  qauly alady. Qanshama zansyzdyq, qanshama zang oryndarynyng kózine týspegen qúityrqy qújattar!... Osy jerde oilanyp qaralyqshy, Qyzylorda qalasyna kommunaldyq qyzmet kórsetetin mekemeni, óz kýnin ózi әzer kórip otyrghan, qaladan 200 shaqyrym shalghaydaghy Shiyeli audany әkimdigine audarar bastaryna ne kýn tudy eken?.. Qarap otyrsang janadan ashylghan «Qyzylorda-Serviz memlekettik mekemesi júmys jasamaghan, tek qana zansyz alynghan oblys әkimining qaulysy ghana júmys jasap otyrghan...

Mening әdetim, ornynan ketken adamnyng artynan jamansóz aitpaymyn jәne «qúlan qúdyqqa qúlasa, qúlaghynda qúrbaqa oinaydynyn» qatarynan emespin. Tayauda oblystyq jәne respublikalyq teledidarlar Qyzylorda oblysynyng әkimi B.Quandyqovty bosatyp, orynyna  Kýrishbaevtyng bekigendigin habarlady. Artynsha jalghan aqparat taratqanyna sol BAQ-tar kórermenderden keshirim súrap jatty. Maghan da keregi osy bolatyn. B.Quandyqov myrza jogharydaghy biz әngime etken oblys әkimining qaulylary men sheshimderin ózi dayyndap, ózi oryndaushy boldy ghoy. Shygharylghan osy qaulylardyng zandylyghyna tiyisti bagha berudi súrap oblys prokuroryna hat bersem, ondaghylar әdil jauaptan jaltaryp,  oblystyq Ekonomikalyq qylmysqa jәne sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýres deportamentine jiberdi. Búl mekeme  bastyghynyng orynbasary T.Shyntaev óz jauabynda; «Jinaqtalghan qújattar boyynsha, jogharydaghy atalghan mekemelerge qatysty shygharylghan qaulylardyng zandylyghyna tiyisti bagha beru prokuratura organdarynyng tikeley qúzyretinde ekendigin esinizge salamyn» dep prokurordyng sauatsyzdyqtaryn әdemi betterine basa otyryp, maghan

jazghan jauaptarynda shyr-pyr bolady. Mening esime búl saualdy kezinde osy qaulylardy dayyndauda basy qasynda jýrgen B.Quandyqov myrzanyng ózine qong keshteu týsip otyr. Keudesinde az kem imany bolsa, ózi dayyndaghan №133, 347 jәne osy qaulyny iske asyruda qala men audan әkimderi alghan №196, 450, 981  zansyz qaulynyng arqasynda sotty bolghan azamattardyng kóz jasyn әkim myrza bizden búryn ózi sýrtui tiyis emes pe?..

B.Quandyqov myrza shygharylghan qaulylardyng zandylyghyna nazar audarghan kezde, myna faktilerge de zer salsa artyq bolmas  edi; «Qyzylorda» MM-ning qúryltayshysy oblys әkimi 05.01.2000 jyly №126-shy qaulysymen osy atalghan mekemeni qayta qúru negizinde sharuashylyq jýrgizu qúqyghyndaghy eki memlekettik mekemeni janadan ashu jóninde komissiya qúryp  jәne osy komissiyagha taratu balansyn 2000 jyldyng 13-shi qantargha deyin bekitudi tapsyrady. Búl qaulynyng oryndaluy sol kezdegi oblys әkimining orynbasary B.Quandyqovqa jýkteledi. Osy qaulygha sәikes komissiya mýsheleri 05.01.2000 jyly sol kýnge janadan ashylmaghan belgisiz eki memlekettik mekemege taratu balansyn jasap ony sol kýni bekitedi(!). Búl janadan ashylatyn mekemening bireui «Qyzylorda-Serviys» Memlekettik Kommunaldyq Kәsiporyny Qyzylorda Ádilet basqarmasyna 20.01.2000 jyly ghana (№3842-1933-MK nómerimen) tirkelgen. Al endi QR Azamattyq kodeksining 47-shi babynda «Qayta qúrylghan zandy túlghanyng mýliktik qúqyqtarymen mindetteri janadan payda bolghan zandy túlghagha bólingen jәne bólip shygharylghan jaghdayda bólu balansyna sәikes auysady. Ayyru balansynda qayta qúrylghan zandy túlghanyng barlyq nesie berushilerimen boryshqorlaryna qatysty, barlyq mindettemeleri boyynsha sonyng ishinde taraptar daulasqan mindettemeler boyynsha da qúqyqty mirasqorlyghy turaly erejeleri boluy tiyis»- delingen.

Sonda Zang ne dep túr, zandy belinen basqan әkimshilik qaulysy ne dep túr?..  Bizge týsiniksiz, әkim myrza ne aitar eken?...

«Abay-aqparat»