2019 jylghy 18 qantarda Qazaqstan Respublikasynyng Resey Federasiyasyndaghy Elshiligining qoldauymen Qazaqstan Preziydenti N. Á. Nazarbaevtyng «Úly Dalanyng jeti qyry» maqalasyndaghy jetekshi oilardy payymdau ayasynda Mәskeu qalasyndaghy «Qazaq joly» intellektualdyq klubynyng «Qazaqtyng joly – Qazaq joly» taqyrybyndaghy dóngelek ýstel sharasy ótti, - dep habarlaydy Abay-aqparat. 

Dóngelek ýstel barysynda Elbasy N. Á. Nazarbaevtyng «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» jәne «Úly Dalanyng jeti qyry» atty maqalalary әngime arqauyna ózek bolyp,  ondaghy jetekshi oilar qazaq dýniyetanymynyng basty úghymdarynyng biri – «jol» kategoriyasy arqyly tarqatyldy. «Jol» úghymynyng etnolingvistikalyq, tarihi, qúqyqtyq, mәdeni, sharuashylyq jәne filosofiyalyq qyrlary sóz bolyp, Qazaq elining aldaghy damu kezenine dýniyetanymdyq túghyrnama qalyptastyru joldary payymdaldy.

Alqaly bas qosugha Qazaqstannyng Mәskeu qalasynda bilim alyp jýrgen doktoranttary, magistranttary, qazaq student jastary men Elshilik qyzmetkerleri qatysty.

Dóngelek ýstelge Resey Federasiyasy Ýkimeti janyndaghy Zannama jәne salystyrmaly qúqyqtanu institutynyng doktoranty, z.gh.k. Qazybek Dautaliyev moderatorlyq etti. Bas qosuda birneshe bayandama jasalyp, erkin pikir alysugha jol ashyldy.

 «Qazaq dýniyetanymyndaghy «jol» úghymynyng maghynalyq evolusiyasy (qazaq halyq auyz әdebiyeti men kóne jazba eskertkishteri mysalynda) atty alghashqy bayandamany M. V. Lomonosov atyndaghy Mәskeu memlekettik uniyversiytetining doktoranty, filologiya ghylymdarynyng kandidaty Núrlan Asqarov jasady. Bayandamada «Jol» úghymynyng protoqazaq kezeninen tartyp HH ghasyrdyng basyndaghy Alash Orda qozghalysy dәuirine deyingi aralyqtaghy maghynalyq kenen barysy әdeby múralar arqyly taratylady. Tól ruhany jәne tarihy tamyrgha jalghanu ghana últtyng jasampazdyq quaty men shygharmashylyq qabiletin arttyryp, sanalyq ta, kenistiktik te kenenine jol ashatyny tújyrymdaldy.

Mәskeu memlekettik uniyversiytetining doktoranty, tarih ghylymdarynyng kandidaty Sәken Núrbekovting «Shelkovyy puti: doroga tovarov, iydeologiy y politicheskih interesov» atty bayandamasynda Úly Jibek jolynyng payda boluy men damu barysy, ondaghy qazaqtardyng orny men yqpaly, halyqaralyq qatynastardy damytugha qosqan ýlesi jayly naqty tarihy derekter negizinde payymdama jasaldy. Bayandamashy sózin «Jol ornatu arqyly sauda qarym-qatynasyn damytu, órkeniyet iydeyalaryn toghystyru – qazaqtardyng kóne zamannan kele jatqan tarihy missiyasy» dep qorytyndylady.

RF Ýkimeti janyndaghy ZSQY doktoranty, zang ghylymdarynyng kandidaty Qazybek Dәutaliyev «“Jol” filosofiyasy hәm qazaq dýniyetanymynyng Absolutine izdenis» atty bayandamasynda «jol» kategoriyasyn últtyq filosofiyalyq dýniyetanym retinde qarastyryp, onyng dәstýrli mәdeniyettegi kórinisteri men Absolutine izdenis jasady. «Ata-baba amanaty» atalatyn moralidyq imperativ pen «úyat bolady» kulitining («chame culthe») etikalyq súraqtaryn «Qazaq jolynyn» (yaky qazaq dýniyetanymynyn) irgeqalaushy filosofiyalyq mәseleleri retinde bólek shygharyp kórsetti. Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng «Úly Dalanyng jeti qyry» maqalasynda «ata-baba» úghymynyng 15 ret qaytalanuy kezdeysoq emes, kerisinshe, búl últtyq dýniyetanymdaghy bolmys pen etika úghymdaryna maghyna berude jetekshi kategoriya hәm ónegelik ústyn (imperatiyv) bola alatyndyghyn atap ótti.

K.A.Timiryazev atyndaghy Resey memlekettik agrarlyq uniyversiytetining doktoranty, veterinariya ghylymdarynyng kandidaty Kemeshov Jomart «Qazaqtyng dәuleti – tórt týlik mal: ata kәsipting tәjiriybesi men ony damytudyng joldary» atty bayandamasynda qazaq dýniyetanymyn qalyptastyruda tórt týlik maldyng әser-yqpaly men ony býgingi qazaq qoghamy jaghdayynda damytu joldary sóz boldy.

Resey Syrtqy ister ministrligining Diplomatiya akademiyasynyng magistranty, Reseyde bilim alyp jatqan qazaq jastarynyng «Jas túlpar» úiymynyng jetekshisi Múhtar Baymaghúlovtyng bayandamasy «Qazaq jastarynyng joly – «Elge qyzmet» jobasy» taqyrybyna arnaldy. Onda elding ishinde jәne syrtynda bilim alyp jýrgen qazaq jastarynyng intellektualdyq quaty men tәjiriybesin Qazaqstannyng damuyna júmyldyru men tartu tetikteri úsynyldy.

Dóngelek ýstel qorytyndysy boyynsha birqatar úsynystar jasaldy. Solardyng ýsheuine toqtalmaqpyz:

1) Nazarbaev ziyatkerlik mektepteri jelisi negizinde qazaqtar shoghyrlana qonystanghan Resey, Mongholiya, Qytay, Iran, Ózbekstan jәne Qyrghyzstan siyaqty kórshi elderde, әsirese kýnnen-kýnge euroaziyalyq yntymaqtastyghymyz nyghayyp kele jatqan Resey Felerasiyasynda  (mәselen, Orynbor qalasynda) «N.Á.Nazarbaev atyndaghy Euroaziyalyq intellektualdyq mektep-internat» orta bilim beru mekemesin ashu turaly;

2) memleketting bes negizgi belgisi boyynsha qazaq memlekettiligining kóne dәstýrin kórsetetin «Balbal tas» (aumaghy), «Shejire» (halqy), «Qaru-jaraq palatasy» (әskeri), «Orda» (memlekettik biylik) jәne «Tenge saray» (salyq-qarjy jýiesi) múrajaylar keshenin  Astana qalasynda ashu turaly;

3) qazaq halqynyng ótkeni men býginin jәne keleshegin bir arnagha toghystyratyn «Qazaq joly» dýniyetanymdyq jýiesin qalyptastyrudy  manyzdy dep tanu turaly.

Mәskeu, «Qazaq joly» intellektualdyq kluby

Abai.kz