Ótken demalysta Aqbúlaqqa baryp, shanghy teptik. Tepkende qalay, ýirene bastadyq! Bir bayqaghanym, qazaqtardyng sany kóp. Qazaqtar bolghanda da ózim siyaqty auyldyng tabighy qazaqtary. Osydan shamamen 15 jyl búryn Shymbúlaqqa barghanymda alghan әserim әli esimde. Qazaqtar qayda desem, bir dosym "qazaqtar demalysty dastarxan basynda, qonaqtardyng qasynda, ortagha etti alyp, әngime-dýkendetip ótkizedi" degen pikiri men ýshin dәiekke ainalyp ketken. Qazaq bos uaqytyn iә qonaq bolugha, iә qonaqqa barugha júmsaydy eken. Múny jaqsy ne jaman dep oy qorytu búl postyng maqsaty emes.

Aytpaghym, qazir shanghyshylar qatary kóbeygen. Qalanyng qazaqtary emes, qazaqsha sóileytin kәdimgi auylda tuyp ósken qazaqtar.
Biraq bir bayqaghanym, biz qauipsizdikke kóp kónil bólmeydi ekenbiz.
Aspa jolmen tau bókterin baghyttap kele jatyrmyz. Ayaqta shanghy. Tómende syrghanaq. Baqsam, qazaqtardyng basynda shlem joq. Keybir kisilerding qolynda tipti qolghap ta joq. Aspa jol ayaqtalyp, syrghanaqtyng bastauynan týsip qaldyq. Bizding sonymyzdan eki orys jigiti ilesti. Biri shanghyda, biri snoubordta. Ekeuining basynda da shlem. Kiyimi de qysqy sportqa arnalghan.
Kóp úzamay qúladym. Demalyp alayyn dep jambastap jatyrmyn. Mashyqtanghandar qúldilap bara jatyr, men siyaqty jana bastaghandar әne-mine qúlap qalam dep qoltyrandap syrghyp bara jatyr. Janymnan jiyrma adam ótti-au.
Bәrining basyna qaraymyn. Qazaqtyng kóbinde shlem joq.
Ózimning basymdy sipalaymyn. Shlem mening basymda da joq.

Nege? Sebebi, shanghyny 5 myng tengege jalgha aldyq. Shlem qosymsha aqsha eken. 1,5 myng tenge. Qúrsyn, ne qylar derseng dep, osy jana ghana aqsha ýnemdep qalghanym esime týsti.

El kórdim, jer kórdim, azdy-kópti qyzmet istedim, orta kórdim degen mening ózim qauipsizdikke salghyrt qaraytynyma úyalyp bara jatyrmyn.

Amerikada da dәl osynday taghy bir jaghday bolyp edi. Balamyzgha samokat aldyq. Mektepke sonymen baryp jýrdi. Samokat satyp alarda Amazon dulyghasy men tizerligin qosyp úsynady. Ei, ne qylar deysing dep, samokattyng ózin alghanbyz.
Mektepke bara jatqan jolda oqushylar samokat teuip kele jatty. Amerikalyqtar. Bәrining bastarynda dulygha, ayaqtaryna tizerlik taghyp alghan. Sony kórip túryp shlemdi aqyry almadyq qoy. Úyat-ay!
Jolda jónkigen belsibetshiler de basyna shlem kiygen. Sonyng bәrin kórip jýrsem de qauipsiz ómir salty maghan júqpapty.

Atyrauda tórt jyl istedim. Sonda múnayshylar sheteldik kompaniyalardyng qauipsizdikke qalay kónil bóletinin anyz qylyp aitady. Shet
jaghasyn ózimiz de kórdik. Aytalyq, TShO-gha jinalysqa bara qalsan, alghashqy sóz berilmes búryn qauipsizdikke jauapty adam shyghyp, núsqaulyq beredi. Órt bola qalsa, ghimarattan ana esikpen shyghasyn, myna esikpen shyghasyn... Sondaghy oiym: Atyrau qalasynyng qaq ortasynda ornalasqan qaladaghy eng qauipsiz ghimaratty órt shalar ma deysin!

Endi QMG men TShO-nyng qauipsizdik talaptaryn salystyrynyz. Biletin adamdar týsinedi. Talaptar boluy mýmkin, biraq kópshilik nemqúraydy qaraydy.
Osynday jaghdayda tap mennen bastap, qauipsizdik talaptaryn xalyqtyng ómir saltyna qalay ainaldyramyz?
Jana әdetti ýiretuding bir joly - aiyppúl. Kezinde kólikte eshkim beldik taqpaytyn edi. Ayyppúl salyp, zang qadaghalanghan son, bәrimiz beldik taghyp jýretin boldyq.
Sergek shyqqannan beri jýrgizushiler tәrtipti bolyp shygha keldi. Astanany aitamyn.
Ekinshi joly, qyzmet satatyndardyng júmysy qauipsizdik talaptaryn eskeru kerek. Mәselen, shanghy bir bólek, shlem bir bólek emes, ekeui birge jalgha berilu kerek. Aspa jolgha kirer turniykette túratyn jigitter qauipsizdik talaptaryna say emes kiyingen adamdardy syrghanaqqa jibermeu kerek. Syrghanaqqa kelgenderge aldymen qauipsizdik talaptaryn týsindirudi jolgha qoyghan jón.
Sol siyaqty adam jýretin jerlerding barlyghynda aldymen qauipsizdik qamtamasyz etilu kerek.
Kez kelgen qauipter belgilenip, saqtandyru jýiesin qalyptastyru kerek.
Astanadaghy bes býldirshin de qauipsizdik jýiesining qalyptaspaghanynan qyrshyn boldy.
Saqtansan, saqtaymyn degen sóz qazaqtyng qanyna sinse de, ókinishke qaray, qauipsizdikke qyryn qaraymyz!

Shynghys Múqannyng facebook paraqshasynan

Abai.kz