Qazir jylyna jer-jerde auyl, audan hәm qala әkimderining halyqqa esep beru kezdesuleri ótetini belgili. Múnyng sony oblys әkimining osynday bas qosuymen ayaqtalatyny taghy bar. Búl jәne de janalyq emes, jyl sayyn qaytalanatyn qúbylys. Sondyqtan da shyghar, múnyng ózi jergilikti biylik tútqasyn myqtap ústaghan әkimderding ózderin tek jaqsy jaghynan kórsetip, joghary jaqqa únap qalugha tyrysatyn qalypty dәstýrine ainalyp ketti. Bizding oblys әkimi Arhiymed Múqanbetovting de halyqpen didarlasuy osynday taptauryn sarynmen, eski daghdymen ótti.

Negizinen búl halyqqa esep beru emes, ónirdegi keremet tabystar men qomaqty kórsetkishterdi jalang bayandaudan ary asa almaytyn jiyngha ainaldy. Oblystaghy kópten beri sheshilmey jatqan kýrdeli problemalar  jayly búl kisi tipti de jaq ashqan joq. Onyng ornyna әkimning ózi biylik basyna kelgennen bergi tyndyrylghan jaghymdy ister jipke tizigendey etip, әdemilep, tigin jatqyzyp jetkizuge tyrysty. Biz, әriyne, oblys kólemindegi atqarylyp jatqan jaghymdy isterdi joqqa shygharudan aulaqpyz. Alayda, ómir degenimiz tek jalang sifrlardan ghana túrmaydy ghoy. Múnday kezdesu eng aldymen halyqty mazalap jýrgen, alayda keyingi kezderi qiyn týiinge ainalghan ózekti mәseleler qalay sheshu kerektigi jayly keninen pikir almasugha baghyttalsa ghana, óz mindetin oryndamay ma? Áytpese, onsyz kýn sayyn jergilikti baspasózderde aitylyp ta, jazylyp jatqan әkimning jetistikteri de jetpey me? Ol ýshin qanshama halyqty jinap, kezdesu ótkizuding ne qajeti bar?

Al bizde qansha aitylsa da әli kýnge deyin sheshimin tappay jýrgen jayttar jetip artylady. Ózgesin bylay qoyghanda, túrghyndardy gazben qamtu mәselesi ashy ishektey sozylyp, talay adamnyng jýikesin júqartyp jýr. Mәselen, gaz eldi mekenderge qúbyr arqyly tartylghanmen, ol naqty bir ýilerge jete almay, adamdardy әure-sarsangha týsirip, halyqty qaytadan kómirge auysugha mәjbýr etude. Óitkeni ony ýige tartu ýshin atasynyng qúnyn súraydy. Sonyng nәtiyjesinde, mәselen, oblysymyzdyng Qashar sekildi 12 myng adam túratyn eldi mekeninde gazdy nebәri 283 adam ghana tútynady eken. Búl degeniniz osyndaghy halyqtyng 2 payyzy ghana. Múnyng eshbir qúpiyasy joq. Gazdy ýige әkelu tym qymbatqa týsetindikten, adamdar odan amalsyz bas tartugha mәjbýr. Al múnday auyldar oblysymyzda jetip artylady.

Bir ókinshitisi, búl kezdesude onday mәseleler tipti de auyzgha alynbady. Onyng ornyna jergilikti jerde de sheshimin tabatyn jayttar súraq týrinde qoyylyp, oghan sol audannyng әkimderi yldam-jyldam jauap berip jatty. Múnyng ózi janaghy saualdar aldyn ala dayyndalyp, osy kezdesuge әdeyi әkelindi me degen oryndy kýmәn bas kóteredi. Mәselen, shalghaydaghy Qarabalyq audandaghy Bórli auylynda halyq auyz sudan zardap kórip otyrghany, oghan qashan su qúbyry tartylady degen saualgha audan әkimining jauaby da dayyn eken. Birden-aq «Su bolady. Ol ýshin 890 million tenge bólindi. Ol júmys biyldyng ózinde bastalady» degen tap-túinaqtay jauap alyndy. Al taghy bir «Qostanay audanyndaghy Nadejdin auylyndaghy mektep әbden eskirgen, ol qashan jóndeledi?» degenge sol audan әkimning orynbasary Meyram Sókitbaev ta mektep oqushysynday dayyn eken. «Búl mektepte 147 bala oqidy. Ony jóndeu 361 million tengege týsedi» dep qysqa da núsqa jauap qaytardy.

Jalpy, múnday súraqtar búl kezdesude az bolghan joq. Bizdi tang qaldyrghan ol emes. Tek bizge «múnyng ózi aldyn ala dayyndalyp, súryptalyp, әbden pysyqtalyp kelgen dýnie emes pe?» degen kýmәndi saual maza bermey qoydy. Áytpese әlgindey problemany sol jerde sheshuge nege bolmasqa? Ol ýshin kemi 300 shaqyrym bolatyn jerden osynda keludin, búl ýshin oblys әkimining esep beruin kýtuding qansha qajettiligi bar? Búl mәsele kezinde ótkizilgen audan әkimining esep beru kezdesuinde nege sheshimin tappaydy? Aytpaqshy, sanap otyrsaq oblys kóleminde múnday 575 kezdesu ótkizilipti, oghan 54 myng adam qatysyp, óz saualdaryn algha tartqan. Múny az deseniz, әr  әkimining óz blogy taghy bar. Nege osylargha jýginbeske?

Kezdesuding ayaqtaluy ózindik bir hikaya. Bir audannan kelgen (dúrys arnayy avtobustarmen әkelingen) kópti kórgen, aqyl toqtatqan deytin aqsaqalymyz mikrofongha jetisimen oblys әkimining isterin jer-kókke sighyzbay maqtasyn kelip. Oipyray, ne degen sózge jetik desenizshi. «Siz bizding oblysty adam senbeytin biyikke kóterdiniz. Bizdi tastap eshqayda ketpeniz. Siz ketseniz múndaghylar mýldem qarang qalady» degen synaydaghy jalang madaq pen orynsyz maqtaugha toly sózining búl jerge qanday qatysy bar ekenin mýldem týsinbedik. Oblys әkimining «Aqsaqal, lebizinge rahmet. Alayda múnday madaq búl jerde orynsyz» dep toqtau salmauyna qaraghanda, Arhmiyedting janyna jayly tiygen tәrizdi. Sodan song taghy bir ardagerimiz  «Endi búl kezdesu bir jarym saghatqa sozyldy. Osymen múny dogharayyq» degen ýndeu tastady. Múny jinalghan júrt úzaqqa sozylghan du shapalaqpen qarsy aldy.

Bitti. Shymyldyq týsirildi. Ákim kezekti mindetin oryndap, kónili jaylandy. Júrt tarady. Týitkildi mәseleler men kónildi kýpti etken problemalar sol kýiindi qaldy. Demek, kelesi kezdesuge deyin din-aman bolynyzdar!

Jaybergen Bolatov, Qostanay

Abai.kz