قازىر جىلىنا جەر-جەردە اۋىل، اۋدان ءھام قالا اكىمدەرىنىڭ حالىققا ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋلەرى وتەتىنى بەلگىلى. مۇنىڭ سوڭى وبلىس اكىمىنىڭ وسىنداي باس قوسۋىمەن اياقتالاتىنى تاعى بار. بۇل جانە دە جاڭالىق ەمەس، جىل سايىن قايتالاناتىن قۇبىلىس. سوندىقتان دا شىعار، مۇنىڭ ءوزى جەرگىلىكتى بيلىك تۇتقاسىن مىقتاپ ۇستاعان اكىمدەردىڭ وزدەرىن تەك جاقسى جاعىنان كورسەتىپ، جوعارى جاققا ۇناپ قالۋعا تىرىساتىن قالىپتى داستۇرىنە اينالىپ كەتتى. ءبىزدىڭ وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆتىڭ دە حالىقپەن ديدارلاسۋى وسىنداي تاپتاۋرىن سارىنمەن، ەسكى داعدىمەن ءوتتى.

نەگىزىنەن بۇل حالىققا ەسەپ بەرۋ ەمەس، وڭىردەگى كەرەمەت تابىستار مەن قوماقتى كورسەتكىشتەردى جالاڭ بايانداۋدان ارى اسا المايتىن جيىنعا اينالدى. وبلىستاعى كوپتەن بەرى شەشىلمەي جاتقان كۇردەلى پروبلەمالار  جايلى بۇل كىسى ءتىپتى دە جاق اشقان جوق. ونىڭ ورنىنا اكىمنىڭ ءوزى بيلىك باسىنا كەلگەننەن بەرگى تىندىرىلعان جاعىمدى ىستەر جىپكە تىزىگەندەي ەتىپ، ادەمىلەپ، تىگىن جاتقىزىپ جەتكىزۋگە تىرىستى. ءبىز، ارينە، وبلىس كولەمىندەگى اتقارىلىپ جاتقان جاعىمدى ىستەردى جوققا شىعارۋدان اۋلاقپىز. الايدا، ءومىر دەگەنىمىز تەك جالاڭ تسيفرلاردان عانا تۇرمايدى عوي. مۇنداي كەزدەسۋ ەڭ الدىمەن حالىقتى مازالاپ جۇرگەن، الايدا كەيىنگى كەزدەرى قيىن تۇيىنگە اينالعان وزەكتى ماسەلەلەر قالاي شەشۋ كەرەكتىگى جايلى كەڭىنەن پىكىر الماسۋعا باعىتتالسا عانا، ءوز مىندەتىن ورىنداماي ما؟ ايتپەسە، ونسىز كۇن سايىن جەرگىلىكتى باسپاسوزدەردە ايتىلىپ تا، جازىلىپ جاتقان اكىمنىڭ جەتىستىكتەرى دە جەتپەي مە؟ ول ءۇشىن قانشاما حالىقتى جيناپ، كەزدەسۋ وتكىزۋدىڭ نە قاجەتى بار؟

ال بىزدە قانشا ايتىلسا دا ءالى كۇنگە دەيىن شەشىمىن تاپپاي جۇرگەن جايتتار جەتىپ ارتىلادى. وزگەسىن بىلاي قويعاندا، تۇرعىنداردى گازبەن قامتۋ ماسەلەسى اششى ىشەكتەي سوزىلىپ، تالاي ادامنىڭ جۇيكەسىن جۇقارتىپ ءجۇر. ماسەلەن، گاز ەلدى مەكەندەرگە قۇبىر ارقىلى تارتىلعانمەن، ول ناقتى ءبىر ۇيلەرگە جەتە الماي، ادامداردى اۋرە-سارساڭعا ءتۇسىرىپ، حالىقتى قايتادان كومىرگە اۋىسۋعا ءماجبۇر ەتۋدە. ويتكەنى ونى ۇيگە تارتۋ ءۇشىن اتاسىنىڭ قۇنىن سۇرايدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، ماسەلەن، وبلىسىمىزدىڭ قاشار سەكىلدى 12 مىڭ ادام تۇراتىن ەلدى مەكەنىندە گازدى نەبارى 283 ادام عانا تۇتىنادى ەكەن. بۇل دەگەنىڭىز وسىنداعى حالىقتىڭ 2 پايىزى عانا. مۇنىڭ ەشبىر قۇپياسى جوق. گازدى ۇيگە اكەلۋ تىم قىمباتقا تۇسەتىندىكتەن، ادامدار ودان امالسىز باس تارتۋعا ءماجبۇر. ال مۇنداي اۋىلدار وبلىسىمىزدا جەتىپ ارتىلادى.

ءبىر وكىنشىتىسى، بۇل كەزدەسۋدە ونداي ماسەلەلەر ءتىپتى دە اۋىزعا الىنبادى. ونىڭ ورنىنا جەرگىلىكتى جەردە دە شەشىمىن تاباتىن جايتتار سۇراق تۇرىندە قويىلىپ، وعان سول اۋداننىڭ اكىمدەرى ىلدام-جىلدام جاۋاپ بەرىپ جاتتى. مۇنىڭ ءوزى جاڭاعى ساۋالدار الدىن الا دايىندالىپ، وسى كەزدەسۋگە ادەيى اكەلىندى مە دەگەن ورىندى كۇمان باس كوتەرەدى. ماسەلەن، شالعايداعى قارابالىق اۋدانداعى ءبورلى اۋىلىندا حالىق اۋىز سۋدان زارداپ كورىپ وتىرعانى، وعان قاشان سۋ قۇبىرى تارتىلادى دەگەن ساۋالعا اۋدان اكىمىنىڭ جاۋابى دا دايىن ەكەن. بىردەن-اق «سۋ بولادى. ول ءۇشىن 890 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. ول جۇمىس بيىلدىڭ وزىندە باستالادى» دەگەن تاپ-تۇيناقتاي جاۋاپ الىندى. ال تاعى ءبىر «قوستاناي اۋدانىنداعى نادەجدين اۋىلىنداعى مەكتەپ ابدەن ەسكىرگەن، ول قاشان جوندەلەدى؟» دەگەنگە سول اۋدان اكىمنىڭ ورىنباسارى مەيرام سوكىتباەۆ تا مەكتەپ وقۋشىسىنداي دايىن ەكەن. «بۇل مەكتەپتە 147 بالا وقيدى. ونى جوندەۋ 361 ميلليون تەڭگەگە تۇسەدى» دەپ قىسقا دا نۇسقا جاۋاپ قايتاردى.

جالپى، مۇنداي سۇراقتار بۇل كەزدەسۋدە از بولعان جوق. ءبىزدى تاڭ قالدىرعان ول ەمەس. تەك بىزگە «مۇنىڭ ءوزى الدىن الا دايىندالىپ، سۇرىپتالىپ، ابدەن پىسىقتالىپ كەلگەن دۇنيە ەمەس پە؟» دەگەن كۇماندى ساۋال مازا بەرمەي قويدى. ايتپەسە الگىندەي پروبلەمانى سول جەردە شەشۋگە نەگە بولماسقا؟ ول ءۇشىن كەمى 300 شاقىرىم بولاتىن جەردەن وسىندا كەلۋدىڭ، بۇل ءۇشىن وبلىس اكىمىنىڭ ەسەپ بەرۋىن كۇتۋدىڭ قانشا قاجەتتىلىگى بار؟ بۇل ماسەلە كەزىندە وتكىزىلگەن اۋدان اكىمىنىڭ ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە نەگە شەشىمىن تاپپايدى؟ ايتپاقشى، ساناپ وتىرساق وبلىس كولەمىندە مۇنداي 575 كەزدەسۋ وتكىزىلىپتى، وعان 54 مىڭ ادام قاتىسىپ، ءوز ساۋالدارىن العا تارتقان. مۇنى از دەسەڭىز، ءار  اكىمىنىڭ ءوز بلوگى تاعى بار. نەگە وسىلارعا جۇگىنبەسكە؟

كەزدەسۋدىڭ اياقتالۋى وزىندىك ءبىر حيكايا. ءبىر اۋداننان كەلگەن (دۇرىس ارنايى اۆتوبۋستارمەن اكەلىنگەن) كوپتى كورگەن، اقىل توقتاتقان دەيتىن اقساقالىمىز ميكروفونعا جەتىسىمەن وبلىس اكىمىنىڭ ىستەرىن جەر-كوككە سيعىزباي ماقتاسىن كەلىپ. ويپىراي، نە دەگەن سوزگە جەتىك دەسەڭىزشى. «ءسىز ءبىزدىڭ وبلىستى ادام سەنبەيتىن بيىككە كوتەردىڭىز. ءبىزدى تاستاپ ەشقايدا كەتپەڭىز. ءسىز كەتسەڭىز مۇنداعىلار مۇلدەم قاراڭ قالادى» دەگەن سىڭايداعى جالاڭ ماداق پەن ورىنسىز ماقتاۋعا تولى ءسوزىنىڭ بۇل جەرگە قانداي قاتىسى بار ەكەنىن مۇلدەم تۇسىنبەدىك. وبلىس اكىمىنىڭ «اقساقال، لەبىزىڭگە راحمەت. الايدا مۇنداي ماداق بۇل جەردە ورىنسىز» دەپ توقتاۋ سالماۋىنا قاراعاندا، ارحميەدتىڭ جانىنا جايلى تيگەن ءتارىزدى. سودان سوڭ تاعى ءبىر ارداگەرىمىز  «ەندى بۇل كەزدەسۋ ءبىر جارىم ساعاتقا سوزىلدى. وسىمەن مۇنى دوعارايىق» دەگەن ۇندەۋ تاستادى. مۇنى جينالعان جۇرت ۇزاققا سوزىلعان دۋ شاپالاقپەن قارسى الدى.

ءبىتتى. شىمىلدىق ءتۇسىرىلدى. اكىم كەزەكتى مىندەتىن ورىنداپ، كوڭىلى جايلاندى. جۇرت تارادى. تۇيتكىلدى ماسەلەلەر مەن كوڭىلدى كۇپتى ەتكەن پروبلەمالار سول كۇيىندى قالدى. دەمەك، كەلەسى كەزدەسۋگە دەيىن ءدىن-امان بولىڭىزدار!

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz