Jylt etken janalyq shygha qalsa, joldyng alys-jaqyndyghyna da, qauip-qateri men mashaqatyna da qaramastan asay-mýseyin asynyp, apyl-ghúpyl attanyp bara jatatyn jurnalisterding qay-qaysysy bolsyn mamandyghyn maqtanysh tútady. Qyzyghy men shyjyghy mol jurnalistik soqpaqqa qalay kelgenin súray qalsan, qaybir jyldary, orta mektepting bәleninshi synybynda alghash óleng jaza bastaghanyn yaky shaghyn sharany qaghazgha týsirip, óz ónirindegi gazet redaksiyasyna alyp barghanyn aityp, arqalanyp qalady. Sosyn әr jazghan maqalasynda, dayyndaghan telesujetinde últtyq mýdde men dәstýr, mәsele men syn, mәmile men sayasat, mәdeniyet pen til, tirshilik pen qogham tynysy kórinis tauyp, әr aitylghan sózinde oy men oqigha órilip jýretin jurnalisterding arqalaghan jýgi tym auyr ekendigin, jedeldik pen jauapkershilikti talap etetin búl sala kezdeysoqtyqty keshirmeytinin әngimeley jóneledi.

Búl barlyq tilshining enbek jolyna ortaq altyn arqau desek esh qatelespeymiz. Qazaq televiziyasynyng ardageri, belgili telejurnalist, «Eren enbegi ýshin» medalining iyegeri, Qazaqstannyng Qúrmetti jurnaliysi, Qazaqstan jurnalistikasynyng qayratkeri, Qazaqstan Jurnalister Odaghy Almaty oblystyq filialynyng jetekshisi, «Jetisu» jәne «Ogny Alatau» gazetterining basyn qosqan «Ólke tynysy» JShS diyrektory Meyram Janәdilovting aqparat salasyndaghy alghashqy qadamy da osynday mamandyqqa degen aq mahabbattan bastalypty. Ótken ghasyrdyng 80-jyldary radio men telearnadan jarqyray kóringen, nebir sporttyq alamandardy asqan sheberlikpen sanqylday jýrgizgen kommentator, agha buynnyng esinde qiyaq múrtymen, qonyr ýnimen qalghan telejurnalist býginde Jetisu ólkesindegi qos oblystyq basylymnyng basshysy, aimaqtaghy jas tilshilerge jol núsqap, bay tәjiriybesimen bólisip otyrghan óz aldyna bilikti ústaz.

Asqaq Kókshege kóz tigip ósken keyipkerimizding oqushy kezinde audandyq gazetke shaghyn maqalalary jaryq kórip, armanyna qanat bitti. Bala kýninen sportpen shúghyldanyp, jazugha mashyqtandy. Auylgha alystan shandatyp kele jatatyn eski poshta kóligi әli kýnge kóz aldynda. Merzimdi basylymnyng jana sanyn sarghaya kýtip, jol jiyeginde túratyny taghy bar. Ózining maqalasynan bólek, kýndelikti audan, oblys, respublika tynysynan habar beretin taghylymdy maqalalar Meyramnyng nazarynan tys qalmaytyn. Birin qaldyrmay oqyp, әr maqala sonyndaghy avtorgha múqiyat ýniletin. Ýlken qara әriptermen qonlana jazylghan esimder jadynda mәngi jattalyp qaldy. Sol kezde sanasynda qattalghan avtorlardyng býginde qazaq ruhaniyatynyng bir-bir qara narlary ekenin oilasa, kókiregin maqtanysh sezimi kerneydi. Talay túlghamen tildestirgen, azamat retinde qalyptastyrghan qazaq jurnalistikasyna alghys aitady.

1 mamyr – Birlik kýni merekesinde tuyppyn. Atymdy da sol kýnning qúrmetine Meyram dep qoyypty, – deydi keyipkerimiz balalyq shaqtan әngime tiyegin aghytyp. – Tuyp-ósken jerim – Aqmola oblysy, Birjan sal audany, Qúdyqaghash auyly. Ár qazaqtyng kindigi auylmen baylanghan ghoy. Qolymyz qalt ete qalsa, Birjan sal men Aqan seriler әn shyrqap, Sәkender jyrgha qosqan súlu Kókshege tartyp ketemin. Úly Dalanyng qazaghymyz ghoy, bir býiregimiz auylgha búryp túrady. Demalysta tabighat tósinde keng tynystap qaytpasaq, bir nәrse jetispeytindey kórinedi. Qazir de tórt qabyrghagha qamalyp otyrghandy únatpaymyn. Qyzmet arasynda uaqyt tauyp, qalanyng syrtqa shyghatyn kóshelerimen jýrip qaytamyn. Kýndelikti tanerteng saghat 5:00-de túryp, skandinavtyq seruen jasaymyn, jýgiremin, basseynge týsemin.

Meyram Bazarúly Jetisu júrtshylyghyna jurnalistik qyrymen ghana emes, salauatty ómir saltyn ústanatyn sergek qalpymen de ýlgi. Kýndelikti shúghyldanatyn sport týrleri ony jas kórsetedi. Jas jurnalisterge densaulyqty kýtuding qúpiyasyn jasyrmaydy. Ózi sýietin, kýndelikti ainalysatyn sportty aldygha tartyp, erte jastan belsendi dene qimylyn tastamaghan adam úzaq ómir sýretinin әri sergek jýretinin aitady. Mektepti ayaqtay sala aghalarynyng aqylymen sportty tandauy da beker emes. 1980 jyly Qaraghandy pedagogikalyq dene tәrbiyesi institutyn elge tanymal bylghary qolghap sheberleri, aty anyzgha ainalghan Serik Núrqazov, Qanat Jaqsybaevtarmen birge bitiredi. Tipti, sport salasynda jetistikteri de joq emes. Sambomen, qazaqsha kýrespen ainalysty. Odaq kólemindegi chempionattarda top jaryp, KSRO sport sheberi atanady. Biraq baspasózben baylanysyn ýzgen joq. Sporttyng oquynda jýrse de, bala kezden qyzyqqan jurnalistikagha moyyn búra berdi. Qaraghandydaghy oblystyq gazetpen, telearnamen baylanysta bolyp, sport taqyrybynda materialdar dayyndaydy. Sol kezdegi sport kommentatorlary Dias Omarovpen, Ómirzaq Jolymbetov, Rabat Jәnibekovtermen tyghyz baylanys ornatyp, Qaraghandy ónirinen sporttyq habarlar jiberip túrdy. Jas jigitting búl talpynysy ayaqsyz qalmady. Aqyry júp-júmyr materialdarymen qazaq jurnalistikasynyng túlghasy, Qazaq memlekettik teleradio komiytetining tóraghasy Kamal Smayylovtyng nazaryna iligedi. Sóitip, ónirde jýrgen óren Almatydaghy Qazaq televiziyasynyng tórinen bir-aq shyghady.

Sport redaksiyasyna qyzmetke alyndym. Osylaysha, bala kezdegi armanyma bir taban jaqyndadym. Kónilimde maqtanyshpen birge qorqynysh sezimi de boldy. Órimdey jaspyz. Respublikalyq telearnada sport kommentatory bolu, kýn sayyn el aldyna shyghu, ýlken jarystardy jýrgizu qanshalyqty jauapty ekenin basynan ótkergender ghana biledi. Tәjiriybeli aghalar bizdi ot pen sugha saldy, sport jurnalistikasynyng qyry men syryn ýiretti, – deydi Meyram Bazarúly.

Sportta shyndalghan jurnalist keyinnen sayasy habarlargha oiysty. Toqsanynshy jyldardaghy toqyrau qazaq jurnalistikasyn ainalyp ótken joq. Meyram Janәdilov dәl sol auyrtpalyqqa toly kezende telearnanyng bel ortasynda jýrdi. Onyng dayyndaghan, jýrgizgen el kólemindegi, halyqaralyq dengeydegi sporttyq habarlary milliondaghan kórermenge tarap, qoshemetke bólendi. Sportty sýietin jandar Meyram Bazarúlynyng dauysyn asygha kýtetin boldy. Toqyrau kezeninde Meyram Bazarúly aqparattyq bólimge auysyp, oqigha oryndarynan habar taratyp jýrdi. Ásirese, Zaysandaghy zilzala kezinde kýndelikti habar dayyndap, jylgha juyq zardap shekken aghayynnyng qasynda boldy. Elding talap-tilegin biylikke jetkizip, altyn kópir ornatty. Al 1995 jyldan Elbasy Núrsúltan Nazarbaevpen birge halyqaralyq issaparlargha shyghyp, Shveysariya, Koreya, Saud Arabiyasy, Fransiya, AQSh, Norvegiya elderinen tikeley reportaj taratty.

Elbasymen birge shyqqan issaparlar әser etti me, keyinnen Meyram Bazarúly memlekettik qyzmetke oiysty. 2000 jyly Jambyl oblysy әkimining baspasóz qyzmetine taghayyndaldy. Sol kezdegi Jambyl oblysynyng әkimi Serik Ýmbetov óz aldyna bir ýlken sayasy mektep bolatyn. Meyram Bazarúly sol kisining shyndauynan ótip, memlekettik qyzmetting qyr-syryn mengeredi. Al 2006 jyly jer jannaty Jetisu ólkesine at basyn búryp, Taldyqorghan qalasynan «Qazaqstan» telearnasynyng tilshiler qosynyn ashady. 2009-2014 jyldary «Jetisu» telearnasy diyrektorynyng birinshi orynbasary, diyrektory qyzmetterin atqarady. Ónirlik telearnanyng shygharmashylyq-materialdyq әleuetin, tehnikalyq mýmkindikterin arttyrugha, tilshilerding biliktiligin kóteruge kóp kýsh salyp, ózining aishyqty qoltanbasyn qaldyrdy.

Býginde Meyram Bazarúly basqaratyn «Ólke tynysy» JShS Almaty oblystyq «Jetisu» jәne «Ogny Alatau» gazetterining menshik iyesi sanalady. Búl qúrylymgha auysqan sәtten Meyram Bazarúly qos gazetting materialdyq bazasyn janghyrtugha kýsh saldy. Ásirese, gazet tilshilerine qiyndyq tudyratyn kólik mәselesin ontayly sheship berdi. Gazettegi әrbir jurnalist issapargha shyqsa da, kýndelikti qala ishindegi sharalargha barsa da, kólikpen qamtamasyz etildi. Jýrgizushiler bastyqtar ýshin emes, jurnalister ýshin deydi Meyram Bazarúly. Qos gazet újymy onyng búl qamqorlyghy ýshin alghys aityp otyrady.

Jastarmen bar tәjiriybemdi bólise bilsem, solardyng biyikten kóringen baqytty sәtine kuә bolyp jýrsem, maghan odan artyq eshtene keregi joq. Qazirgi jastar baqytty, tehnika tiline jýirik. Biraq búl azdyq etedi. Ruhany bay, mәdeniyetti, últtyq salt-dәstýr men aghalar aqylyn jerge tastamaytyn, babalar amanatyna qiyanat jasamaytyn jastardy kórgim keledi. Onday azamattar ortamyzda kóp. Soghan shýkir etemin, – deydi býginde mereytoy iyesi. Qazaq jurnalistikasynyng betalysy jayly aitar oiy da óz aldyna bir tóbe. Eng taza, eng shynayy mamandyq – jurnalistika ekenin әngimeleydi. Búl mamandyqqa eshkim de kezdeysoq kele almaytynyn, adam jurnalist bolyp qalyptaspaytynyn, kerisinshe, jurnalist bolyp tuatynyn algha tartady. Óitkeni, qalam alyp, jazu ýshin adamda tumysynan tabighy beyimdilik qajet. Tәulik boyy oy ýstinde jýretin, bir materialdy sәtti ayaqtap, kelesisin sanasynda «pisirip» otyratyn, aqparatty oqigha ornynan taratyp, el qúlaghyna birinshi jetkizetin jurnalisterding eshqaysysy óz salasyn kezdeysoq tandaghan emes. Óitkeni, búl sala qazirgi zamannyng jegiqúrtyna ainalghan tamyr-tanystyqty, barmaq basty, kóz qysty teris әreketti әste keshirmeydi. Jýreginmen jaza almasan, jurnalistikada oryn joq. Áldekimning núsqauy da, aqyly da jýrmeydi. Sondyqtan, sýiikti isinmen ghana shúghyldanghan jón. Biraq qanday maman iyesi bolsang da, istegen ising el paydasyna sheshilui tiyis. Búl – alpysynshy belesin attaghan aqylman aghanyng aqiqy sózi.

Quanysh Túnghatar

Abai.kz