El preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng «Últtyq qoghamdyq senim kenesin» qúru turaly Jarlyghy jaqynda bolyp ótken oqighalardyng sheshimin tabu jolyndaghy jәne elimizdegi demokratiyalyq ýrdisterdi damytu ýshin talpynysty naqty qadam ekeni dausyz! Osyghan baylanysty mening de óz úsynys-oylarym bar.

«Kenes» elimizding ishki sayasatynda qazir de-fakto oryn alyp otyrghan qos parlamenttke qosymsha «ýshinshi» qúrylym bolyp ketpeui kerek, qayta aldynghy «ekeuding unitarly memlekette qajettiligi bar ma?» degen súraqqa jauap bergeni dúrys. Yaghni, parlamentten «jyly oryn» tauyp alghan zeynetkerlerding zandy demalystaryna jiberiluin osy kenes anyqtap beredi dep oilaymyn. Meninshe, qazirgi Konstitusiyalyq kenesting ornyn – Konstitusiyalyq sot auystyrghany jón.

Eldegi qogham damuyna kedergi keselder: jemqorlyq-jaghympazdyq-jalghanúranshyldyq t.b. joyyluyna әr qogham mýshesining belsendiligi, óshe bastaghan últtyq-adamy ruhtyng oyanuy qatty әser etetin basty faktorlardyng biri retinde sanaymyn. Óz qúqyqtaryn zang ayasynda qorghay alatyn, talap ete alatyn jeke jәne zandy túlghalar qoghamdaghy kelensizdikterge jol bermeydi. Alash arystarynyng aitqan iydeyalary elimizding últtyq sanasynyng ortalyq-yadrosyna ainalsa, til-din-dil mәseleleri de tuyndamaytyny anyq.

Barlyq saylau jýiesine majoritarlyq әdil erejeler engizilse jәne tehnikalyq jaghy bylay sheshilse: «Elimizdegi 10 mynday saylau uchaskelerine, nege bankomat siyaqty, avtomatty jýie ornatpasqa! Barlyq saylaushy bir bazagha engizilip, qayda túratynyna qaramastan, kez kelgen azamat, kez kelgen uchaskege baryp, avtomatqa jeke kuәligin salyp, saylau bulletenin almasqa? Sonda qansha saylaushy dauys bergeni avtomatty týrde shygha kelmey me?! Al, dauys bergen jәshikti eki-ýsh adamdyq komissiya ashyp, barlyq kórem deushilerding aldynda, kameralardyng baqylauymen, birinshi ret dauys bergen jastargha sanatsa qayter edi?! Mine, osynday erejeni nege talap etpeske?!. Ústazdar da dau-damaydan qútylar edi...».

QR Zandary men zannamalyq aktilerine әdiletti, ashyq, týsinikti ózgertuler engizilse (janadan qabyldansa), әsirese, «Sheruler jәne BAQ turaly» Zandaryna, erejelerine, t.b. kóptegen súraqtargha jәne olardy qabyldau (ózgertu) barysynda, jauap bere alatynday deputattardy, biylik ókilderin, qoghamdyq úiymdar keninen qatystyrylsa. Jalpy, zang jobalaryn úsynu «Ghylym akademiyasy» siyaqty ghylymiy-sayasy ortagha berilse, óitkeni, qazirgi zang úsynushy barlyq ministrlikter Reseyding zandaryn kóshirip alyp, ózimizge iykemdep, úsyna salatyny jasyryn emes.

Osy Kenes ayasynda elimizding ekonomikalyq ahualyna týbegeyli ózgerister qajet. Aldynghy kezekte el tútynatyn zattardyng importynan qútylyp, ózimizde shygharudy jolgha qoi. Ol ýshin әrbir jana zauyt-kәsiporynnyng ashylar aldynda shygharatyn ónimining qayda baratyny aldymen aiqyndaluy tiyis, yaghni, qazaqsha aitqanda, «Aldymen otauyndy sayla!». Sonymen qatar qazirgi «Teris tender» jýiesin ondau qajet.

Elimizding syrtqy sayasatynda eshkimge jaltaqtamay, әlemdik qauymdastyqqa tenqúqyly el retindegi pozisiyany kýsheytu kerek. Ózimizding bauyrlas týrki elderimen konfederasiyalyq dengeydegi baylanys ornatudy qolgha alghanymyz jón.

«Keneske», biylikke jana ekpin tartu mәselesinde adam-mamandardy úsynudy әkimderding qúziretinen alu kerek, óitkeni, olargha salsa, sol bayaghy taptauryn, yaghni, ózderine tiyimdi «qoljaulyq-qolbalalyq» jandardy úsynady! Jalpy alghanda, osy kýnderde qalyptasqan biylikting «bir ghana qolgha shoghyrlandyrylyp berilu» praktikasynan qútylyp, «әkimdik» institutyn basqa arnagha qoyghan dúrys. «Keneske», biylikke mýshelerdi tandaghanda, «ózin-ózi úsynudy» keninen qoldanudy jaqtaymyn. Osyghan baylanysty, men, Azken Altay (Azamat Aqylbekov) «Kenes» mýshesine ózimning kandidaturamdy úsynamyn, elime adal qyzmet etetinime senimdimin.

1985 jyldan beri týrli qyzmetter atqaryp kelemin, saylanbaly organdargha saylanyp kórgen joqpyn; Memlekettik syilyq, nagradalarym joq (alugha tyryspadym da); Eshqanday sayasy partiyalargha mýshe bolghan joqpyn (oqushy kezimde qatardaghy komsomol mýshesi bolghanym ras, komsorg bolyp kórmedim. Qazirgi «komsomol toylaryna» baryp kórmedim, eshkim shaqyrghan da joq, ondaygha óz basym qarsymyn);

Memlekettik laureat-ataqtarym, ghylymy dәrejelerim joq (Institutty «Qyzyl diplomgha bitirip, aspiranturagha týskenim, oqyghanym ras, alayda, jaghdayym bolmay, ayaqtamadym). Jeke hobby retinde shygharmashylyq (ólen-jyr, әzil-satira, týrli әngime-maqalalar) jәne ólketanushylyq zertteulermen ainalysamyn. Ázirge, «Tezek Tóre», «Tezek Tórege qatysty jyr-aytystar antologiyasy» kitaptarynyng jәne birneshe jeke jinaqtarymnyng avtorymyn. 2017 jyly «Kenesary Han» jinaghyn qúrastyrdym;

Jeltoqsan oqighalary kezinde jas maman retinde auylda qyzmette boldym, qatysqan joqpyn (Alayda, 19-y kýni sonda qatysqan inimdi izdep, Almatygha әreng jetkenim, solardyng birneshe jinalystaryna qatysyp, kimning qalay sóilegenin estip, alandy baryp kózben kórgenim ras);

Ofshor túrmaq elimizding bankterinde jәne «ýidegi bankalargha» tyqqan artyq qarajatym joq. Keybir kandidattar aitqanday aqshalay kómek beretin, sponsor-mesanat dostarym, tanystarym joq. Áskery mindettimin, sottalmagham;

Bala-shaghaly, nemerelerim bar, kóbeye beruin tileymin. Internet, әleumettik jelilerdi qoldanushymyn jәne olardyng qoghamdyq baylanystaghy orny joghary ekenin týsinemin. Songhy saylaugha qatysyp, dauys berdim (alayda, ýgit-nasihat júmystaryn jýrgizgen joqpyn);

Kez kelgen súraqtargha jauap beruge әzirmin.

PS: Osy oilaryma týrtki bolghan, jaqynda «Keneske» úsynys tizbe týzgen Dina Elgezek jazbasy týrtki boldy jәne óz basym sol azamatshany, janashyl, kreativti týrde oilaytynyna senimdimin, sondyqtan ózin de úsynar edim.

Azken Altay Jetysuskiy

Abai.kz