Din jәne otan - ekeui de óte qasiyetti úghymdar. Búl ekeui bir medaliding eki beti siyaqty. El iygiligine tilektes dindarlar ýshin de otannan qymbat eshtene joq. Atalarymyz úzaq ghasyrlar boyy armandap, býgingi úrpaq әreng jetken, talaylar ansap ótken tәuelsizdik, egemendik ýshin janyn qighan azattyqty kózding qarashyghynday saqtauymyz kerek.

Kim-kimning de japyraq jayar jeri - Otan. Otansyz baqyt joq. Sol sebepti, әrbir adam tughan jerin, otanyn qasterleui kerek. «Otandy sýng - imannan» degen keng taraghan maghynasy teren, qanatty sóz bar. Óitkeni, imandy adam óz Otanyn syilap, qasterley alady. Imansyz adam otannyng qadir-qasiyetin bilmeydi. Bizding Otanymyz - tәuelsiz Qazaqstan. Qazaqstan bireu-aq. Eki Qazaqstan joq. Otandy eshkim satyp ala almaydy. Sol sebepten de Qazaqstan biz ýshin óte qymbat. Sondyqtan ary tart ta, beri tartqan, yaghni, fitnagha, alauyzdyqqa jol bermey, otannyng amandyghyn, halqymyzdyng yntymaghy men birligin tileyik. Sol ýshin bilek sybana enbek eteyik. Al yntymaqty, imandy eldi jau ala almaytynyn úmytpayyq.

Din jәne otan - ekeui de óte qasiyetti úghymdar. Búl ekeui bir medaliding eki beti siyaqty. El iygiligine tilektes dindarlar ýshin de otannan qymbat eshtene joq. Atalarymyz úzaq ghasyrlar boyy armandap, býgingi úrpaq әreng jetken, talaylar ansap ótken tәuelsizdik, egemendik ýshin janyn qighan azattyqty kózding qarashyghynday saqtauymyz kerek.

Kim-kimning de japyraq jayar jeri - Otan. Otansyz baqyt joq. Sol sebepti, әrbir adam tughan jerin, otanyn qasterleui kerek. «Otandy sýng - imannan» degen keng taraghan maghynasy teren, qanatty sóz bar. Óitkeni, imandy adam óz Otanyn syilap, qasterley alady. Imansyz adam otannyng qadir-qasiyetin bilmeydi. Bizding Otanymyz - tәuelsiz Qazaqstan. Qazaqstan bireu-aq. Eki Qazaqstan joq. Otandy eshkim satyp ala almaydy. Sol sebepten de Qazaqstan biz ýshin óte qymbat. Sondyqtan ary tart ta, beri tartqan, yaghni, fitnagha, alauyzdyqqa jol bermey, otannyng amandyghyn, halqymyzdyng yntymaghy men birligin tileyik. Sol ýshin bilek sybana enbek eteyik. Al yntymaqty, imandy eldi jau ala almaytynyn úmytpayyq.

Otan degen sózding úghymyna toqtalyp kóreyikshi. Otan degen ne? «Otan» dep otbasy men oshaq qasyn, auasyn jútyp, suyn iship jýrgen, baylyghy mol ken-baytaq jerdi, qazynaly qarttarmen, aq jaulyqty әjelerimiz tay qúlynday birge ósken qúrby-qúrdastarymyz bar auyldy, qadirli ata-ana, jarymyz ben balamyz jýrgen eldi aitamyz. Mine, osy tughan el men jerge ie bolu, amandyghyn tileu - әrbir músylmannyng dini, әri azamattyq boryshy.

Otandy sýi dinimizde óte qadirli is bolyp sanalady.

Mәdinagha hijrat jasaghan uaqytynda Adamzattyng ardaqty elshisi haziret Múhammed (s.gh.s.) Hazraua degen jerge jetkende týiesin toqtatqan eken. Kindik qany tamghan Mekkege jabyrqaghan kónilmen qimay úzaq qarap túryp: - Uallahi, sen jer betindegi eng kórikti, eng sýiikti mekensin. Men ýshin senen artyq jer joq. Eger taghdyr tauqymetine úshyramaghanymda, ózinnen bir sәtke de alystamas edim, - degen.

Taghy bir joly Úhud tauyna qarap: «Biz Uhudty jaqsy kóremiz, Úhud ta bizdi jaqsy kóredi» degeni de teginnen tegin emes. Búl Payghambarymyzdyng tughan jerge degen, tughan jerining әrbir ózen, kól, tau, tasyna degen zor sýiispenshiligin bayqatady.

 

Bir hadiste:

، عَيْنٌ بَكَتْ مِنْ خَشِيَةِ اللهِ ، وَعَيْنٌ بَاتَتْ تَحْرُسُ فيِ سَبيِلِ اللهِ

«Eki kóz aqyrette tozaqqa kýimeydi: birinshisi kýnәsyna ókinish bildirip, onashada egilip jylaghan kóz, ekinshisi Otandy qorghap shekara kýzetken kóz»[1] delingen. Demek, «ólsek sheyit, qalsaq ghazimyz» degen asqaq múratpen «A, Qúdaylap» jaugha shapqan jýregi týkti batyr-bahadýrlerimiz aq bilekting kýshi, aq nayzanyng úshymen dúshpan jolatpaghan keng baytaq jerge babalar amanaty dep qaray bilgen jón.

«Biz, qazaq degen mal baqqan elmiz.

Eshkimge soqtyqpay jay jatqan elmiz.

Elimizden qút-bereke qashpasyn dep,

Jerimizding shetin jau baspasyn dep,

Nayzagha ýki taqqan elmiz.

Eshbir dúshpan basynbaghan elmiz.

Basymyzdan sóz asyrmaghan elmiz...» degen Qazybek by babamyzdyng otty sózi jerimizge kóz alartqan dúshpandy tәubesine týsire bilgen batyrlar úrpaghy bolghandyghymyzgha dәlel.

Halyq danalyghy «Otan ýshin otqa týs, kýimeysin» deydi. Búl ne degen sóz? Mәnin oilap kórdik pe? Búl Otandy qorghau jolynda bәrine bara biludi, eshteneden taysalmaudy bildiredi. Adamgha aluan týrli qasiyet, daryn tughan ortadan daridy. Sonday-aq tughan jer ata-babalarymyzdyng sýiegi jatqan jer bolghandyqtan úrpaqqa perzenttik paryz jýkteydi.

Islamda bes nәrseni: Otanyndy, dinindi, úyatyndy, janyndy, dýniyendi qyzghyshtay qorghau mindetteledi. Osy qúndylyqtardy qorghau jolynda qaytys bolghandar sheyit sanalady. Al sheyitterding aqyrette esepsiz jәnnatqa barary mәlim. Qúranda búl jóninde

وَلاَ تَقُولُواْ لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبيلِ اللّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاء وَلَكِن لاَّ تَشْعُرُونَ

«Sheyitterdi óldige sanamandar. Olar tiri, Alla biledi, sender bilmeysinder»[2] delingen. Sondyqtan Otandy qorghau jolynda, últymyzdyng jarqyn bolashaghy ýshin basyn bәigege tikkenderdi sheyitter qataryna qosyp, Jaratushy IYemizden jәnnattan jay búiyrtuyn tileymiz.

Halqymyzda «Otan otbasynan bastalady» degen de mәndi sóz bar. Otandy sýyge, tughan elge degen qúrmet sezimi janúyadan bastau alady. Payghambarymyz (s.gh.s.): «Barlyghyng jauaptysyndar. Elbasy eline jauapty. Otaghasy janúyasyna jauapty. Áyel janúyadaghy dýniyege jauapty. Malshy malyna jauapty. Árkim óz qaramaghyndaghylardan jauapqa tartylady»[3] degen. Olay bolsa, balagha jastayynan jaqsy tәrbie berumen tughan elge qúrmetteudi janyn qorghaghanday dinin, otanyn qorghau sekildi qúndylyqtardy ýiretuge de, otaghasy jauapty bolghany. Búl jóninde Jýsip Balasaghún babamyz «Bala neni kórse jastan úyadan, óle-ólgenshe sony tanyr qiyadan» degen. Tughan elge degen qúrmetti, patriottyq ruhty óz ata-anasynan kóre almaghan bala bolashaqta ózine bala kezden tanys emes sezimdi jatsynady.

Tughan jerge degen sýiispenshilik eldi kórkeytuge, bilim izdegen jastardyng talabyna qoldau bildirudi de úqtyrady. Osy sebepti Islam dininde eng jaqsy sadaqa ilim jolyndaghylargha berilgen sadaqa ekendigi aitylghan. Tarihta әli kýnge deyin músylman elderinde jekelegen qayyrymdylyq qorlar arqyly student jastargha shәkirtaqy berilip otyrady. Búl sol elding bolashaghyna jasalghan qamqorlyq ekeni sózsiz. Óitkeni, bir taghylymdy keneste «Bir jylyndy oilasan, egin ek. On jylyndy oilasan, aghash ek. Jýz jylyndy oilasan, úrpaq tәrbiyele, bilimge kónil ból» delingen. Songhy ghasyrlardaghy iri ghúlamalardyng «Músylmandardy artta qaldyryp otyrghan ýsh kesel: bilimsizdik, ózara alauyzdyq, kedeylik» dep atap kórsetkendey, býgingi kýngi kózi ashyq, kókiregi oyau músylmandardyng elge degen janashyrlyghy jas úrpaqtyng zamangha say ozyq bilim aluyna, sonday-aq últjandylyq pen músylmandyq tәlimmen de susyndauynda jatyr.

 

Últ janashyry Ahmet Baytúrsynúlynyng «Balam degen júrt bolmasa, júrtym degen bala qaydan shyqsyn?!» degen úlaghatty pikiri de óte manyzdy.

Demek otangha degen sýiispenshilik el iygiline jasaghan jaqsylyqtarmen ólshenbek. Áli kýnge esimderin el qúrmettegen әl-Farabi, Iýgýneki, Balasaghún, Yasaui, Baqyrghani, Kerderiler - bәri de otandy gýldendirgen, elge, jerge adal qyzmet etken jandar edi. Qúranda eshbir jaqsylyqtyng bekerge ketpeytindigi, Alladan sauap jazylatyndyghy aitylghan:

فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ

«Kimde kim tozanday jaqsylyq jasasa, mindetti týrde sauabyn alady»[4].

Meshit-medreselerding býgingi kýni izgi jandardyng qoldauymen qayta jandana bastauy da tughan elge, otandy gýldendiruge degen niyetting kórsetkishi. Alla taghala olardy sheksiz syi-syyapatyna bólesin.

Payghambarymyz (s.gh.s.):

إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ : صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ

«Adam qaytys bolghanda myna ýsh týrli amalynan basqasynyng bәri toqtaydy: sadaqa jariya, el iygiligine jaraytyn ilim, dúgha jasaytyn izgi úrpaq»[5] dep, el iygiligine júmys isteuding eki dýniyede de sauaby ýzilmeytinin sýiinshilegen. Osy sebepti sauap niyetimen qoghamnyng týzeluine júmys isteu, jamandyqtan tyiyp, jaqsylyqqa shaqyru (әmr bil maghruf uә nәhy anil mýnkar) - әrbir músylmannyng mindeti. Músylman ýmbetin basqalardan artyq etken osy qasiyet ekendigi Qúranda bylay keltirilgen:

كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ

«Sender jaqsylyqqa shaqyryp, jamandyqtan saqtandyru arqyly iygi ýmbet boldyndar»[6]. Demek, qoghamnyng iygiligine júmys isteu, qoghamdy izgilendiruge talpynys әrbir músylmannyng mindeti bolghany. Halyqqa degen eng ýlken jaqsylyq ta osy.

Islam dini әr nәrsening bir zeketi bar ekenin eskertu arqyly әrkimge óz mýmkindigi jetkeninshe qoghamdyq isterge atsalysu kerektigin úqtyrghan. Bilimdiler bilimin basqalargha ýiretu arqyly bilimining zeketin berse, dәulettiler týrli qayyrymdylyq sharalargha úiytqy bolumen, qayyr sadaqa, zeketterin beru arqyly halyqtyng әl auqatynyng artuyna jaghday jasaugha mindettelgen.

Otandy sýie bilu ispen kórsetudi qajet etedi. Otandy sýi - tughan elge qyzmet etu degen sóz. Tughan elge qyzmet óte keng úghym. Aytalyq, basshylargha baghynu. Búl da el ishindegi tynyshtyqty saqtau, býlik tudyrmau ýshin qajet. Payghambarymyz óz sózinde «Qara nәsildi qúl basshy bolsa da baghynynyzdar, qarsy shyqpanyzdar» dep tapsyrghan. Óitkeni,  Qúranda:

وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ

«Býlik shygharu - kisi óltiruden de auyr kýnә»[7] delingen. Endeshe, eldegi, dindegi tynyshtyqty saqtau әrbirimizge mindet. Sol sebepti basshylargha, meshitterde imamdargha baghynu da typ-tynysh jatqan eldi ala tayday býldirmeu ýshin asa qajet. Qanday da bir diny mәselede talas tughan jaghdayda «bas-basyna by bolu emes» jýginetin oryn - Diny basqarma nemese Diny basqarmanyng jergilikti jerdegi ókiletti imamy boluy tiyis. Búl elimizdegi músylmandardyng úiymshyldyghy, auyzbirshiligi ýshin qajet.

Bir elding nanyn jep, bir jerding suyn iship otyrghandyqtan músylman músylmangha qataldyq tanytpay, bauyrmaldyghyn kórsetui tiyis. Búl - Islamnyng búiryghy. Qúranda

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ

«Kýmәnsiz, músylmandar bir-birimen bauyr»[8] delingen. Eki músylman renjisse arasyn tatulastyru әri búnyng ýlken sauap ekendigi aitylghan. Hadisterde: «Sizder imangha kelmeyinshe júmaqqa kire almaysyzdar. Bir-birlerinizdi jaqsy kórmeyinshe imangha kele almaysyzdar. Sizderge bir-birinizdi jaqsy kóruge septigi tiyetin nәrse aitayyn ba? Aralarynyzda sәlemdesudi jayynyzdar!»[9]

يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا

«Músylmandar bir-birin myqtap ústap túrghan qabyrgha tәrizdi»[10] «Mýminder bir-birin jaqsy kórude, jan ashuda, bir-birine meyirimdilik tanytuda bir mýshesi auyrghanda basqa mýsheleri qosyla syzdaytyn dene tәrizdi»[11] «Ua, Allanyng qúldary! Bauyr bolynyzdar! Músylman - músylmannyng bauyry. Oghan әrqashan qol úshyn beredi. Ózinen tómen kórmeydi. Taqualyq degen osynda. Adamgha músylman bauyryn qor sanauy kýnә retinde jetkilikti»[12] delingen. Sol sebepti әnsar men múhajir sahabalardyng bauyrlastyghy tәrizdi qinalghanda bir-birine qol úshyn sozyp, әrdayym kómekke әzir túru, bir-birin jaqyn tartu - býgingi músylmandargha eng bir jetpey jatqan qasiyet deuge bolady.

Mәdinagha kelgen múhajir Abdurrahman ibn Auf (r.a.) pen Ánsarlyq Saghyd ibn Rәby ekeuin Payghambarymyz bauyr dep jariyalaghanda, Saad Abdurrahmangha: «Bauyrym, Mәdinalylyqtar ishindegi eng dәulettisi menmin. Endigi jerde baylyghymnyng teng jartysy ózindiki. Eki ýiim bolsa, bireui seniki. Bau-baqsham da sonday. Ózing tanda», - deydi. Sonda Abdurrahman ibn Auftyng oghan: «Alla niyetindi qabyl alyp, baylyghyna berekesin bersin. Sen maghan bazardyng qayda ekenin kórsetseng boldy, sol jetkilikti»[13], - degeni Islamda bauyrlastyqtyng qanshalyqty shynayy bolghandyghyna dәlel.

Tughan eldi sýy sol elding ata-babasynan kele jatqan dinin de qúrmetteuden bilinedi. Qúranda:

إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ

«Sender Allanyng dinine kómektessender Alla da senderge kómektesedi»[14] delingen. Olay bolsa, elimizde islamnyng órkendeui - din mamandarynyng ghana emes, әrbir kózi ashyq músylmannyng mindeti ekenin úghynatyn kez jetti. Býgingi kýni dinge qol úshyn berip, respublikamyzdyng týkpir-týkpirinde meshit, medrese salyp berip jatqan aghayyndardyng molayyp kele jatqany kónilge quanysh úyalatady. Endigi jerde diny aghartu isterine de qol úshyn beru kezekte túrghan mәsele ekenin eskergen jón. Biraq búnyng barlyghy da bir ghana Allanyng razylyghyn kózdep, tughan elge degen sýiispenshilikpen atqaryluy tiyis. Islam tarihyna qarasanyz, músylman elderinde meshit, medrese, kitaphana, kópir, monsha, keruensaray sekildi halyq iygiligine jaraytyn isterding kóbinese jeke túlghalardyng qayyrymdylyghymen atqarylghanyn kóremiz.

 

Otangha degen sýiispenshilik - halyq iygiligindegi mýlikti kózding qarashyghynday kóru, talan-tarajgha salmau, kisi aqysyna kónil bólu, el mýddesine júmyla júmys istey biludi de qajet etedi.

Haziret Omar (r.a.) birde syrttan bir kisi kelgende, dereu baryp aldynda túrghan may shamdy auystyrghan eken. Álgi kisi onyng mәnin súraghanda, «Men baghana memleket isin qarap otyr edim, endi jeke isimdi qaraytyn bolghannan keyin óz may shamymdy jaqtym» dep jauap bergeni tarihtan mәlim. Búl hazireti Omardyng el basqaryp túrghan halifa kezinde memleket menshigindegi zatqa qanshalyqty jauapkershilikpen qaraghandyghyn kórsetedi. Sahabalarymyzdyng qay qaysysy da adaldyghyn osylay dәleldey bilgen. Óitkeni, olar aqyrette osy dýniyede istegen isterining bәri ýshin súraq baryna nyq sengen. Ol súraqtyng onay bolmasyn da terennen sezingen. Sondyqtan da Allanyng aldyna eshkimning aqysyn jemesten mandaylary jarqyrap barudy qalaghan. Búl býgingi bizder ýshin de oy saluy tiyis. Sol sebepti qanday da bir el memleket mýlkine zor jauapkershilikpen qaraytyn, memleket mýddesin óz mýddesinen joghary qoya biletin, ardy aqshadan biyik qoyatyn erler kóbeygende ghana gýldenetini belgili. Búl biz ýshin qazirgi tanda auaday qajet qasiyet bolyp otyrghany barshagha ayan.

Tughan jerding kórkeygenin qalaghan әrbir azamat óz isin jaqsy mengeruge talpynuy kerek. Kәsibiyligin arttyryp, óz mamandyghynyng shynyna shyghuy tiyis. Qúranda búl turaly

اِعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ

«Enbek etinder! Sebebi, isterindi Alla taghala, elshisi jәne jalpy músylmandar kóredi»[15] delingen. Demek, músylman adam óz jauapkershiligine alghan júmysyna nemqúrayly qaramauy kerek. Nemqúrayly qarau basqa adamdardyng da júmysyna keri әserin tiygizetinin eskergen jón. Osy orayda, Amerika preziydenti Linkolinning balalaryna «Keyin óskende aula sypyrushy bolsandar da, isine úqypty, eng jauapty júmysker sender bolularyng kerek» dep kenes berui óte mәndi. Elding әrbir azamaty osynday niyetpen, ózine berilgen isti eng sapaly dengeyde atqarghanda ghana tughan elding kórkengine ýles qospaq. Áytpese, ýnemi basqalardy synau, ayaqtan shaludan asa almaudyng keri tartqannan basqa elge bereri shamaly.

Payghambarymyz (s.gh.s.) hadiysinde: «Eng jaqsy adam - basqagha paydasy tiygen adam»  deydi. Osy sebepti tughan elimdi sýiem degen әrbir azamat ol aitqanyn tughan elge jasaghan jaqsylyghymen dәleldeui kerek. Sayasatkerler halyq iygiligin kózdeytin myqty sayasat jýrgizui kerek. Balabaqshalarda tәrbiyeshiler balalargha jaqsy tәrbiye, imandylyqty ýiretui tiyis. Mektepterde ústazdar sapaly bilim beruge talpynyp, dәrigerler nauqastargha qoldan kelgenshe jәrdem bergeni jón. Tәrtip saqshylary halyqqa senimdilik úyalata bilui lәzim. Diplomattar shet elderde óz elin jaqsy jaqtarynan tanyta bilui qajet. Ónerpazdar men aqyndar eldin, halyqtyng múnyn múndap, jyryn jyrlauy, halyqqa imandylyq pen izgilikti dәripteui, otangha degen sýiispenshilikti nasihattaghan abzal. Imamdar halyqqa Islam dinining qúndylyqtaryn kenirek jayyp, elding auyzbirshiligin arttyryp, is-әreketimen ýlgi boluy tiyis. Otangha degen sýiispenshilik, qúrmet - osynday keng úghymdy bildiredi. Sol sebepti әrkim qolynan keletin jaqsylyghyn jasaugha tyrysuy qajet. Hadiste: «Erteng qiyamet bolatynyn bilseng de, býgin aghash ek» deydi. Mine, búny tughan jerge jaqsylyq jasaugha asyghu dep te týsinuge bolady. Mәshhýr Jýsip babamyz da «Adam sol - adamdyghyn júrty kórse» degen.

Tughan elge degen qúrmet ýlkendi syilau, kishige izet bildiru, sonday-aq mәdeniyettilikke bet búrumen de qalyptasady. Hadiste:

لَيْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ صَغِيرَنَا وَيُوَقِّرْ

«Ýlkenge qúrmet, kishige izet kórsetpegen bizden emes» delingen. Demek, aq saqaldy atalarymyz ben aq jaulyqty analarymyzdy, jasy ýlken agha, әpkelerdi qúrmet tútu, qaryndasty qaryndas, inini ini dep syilay biluding de eldi qúrmetteuge jatatynyn úqqan jón. Osy orayda býgingi kýni jastardy imandylyq pen ibalylyqqa tәrbiyeleu turasyndaghy nasihatty kýsheytuding basty orynda túrghanyn úmytpauymyz qajet.

Otangha janashyrlyq ýnemi elding tileuin tileudi, jýrgen ortany taza ústaudy da qajet etedi. Ata-babalarymyz әrdayym batalarynda eldin, jerdin, halyqtyng amandyghyn tilegeni osynyng aighaghy. Payghambarymyz (s.gh.s.) bir hadiysinde «Alla laghynettegen eki nәrseden saq bolynyzdar. Adam jýretin joldar men kólenkeleytin oryndardy lastau»[16] deu arqyly adamdar jýretin jerlerdi, qoghamdyq oryndardy, qorshaghan ortany taza ústaugha shaqyrghan.

Otandy, eldi ataq alu, abyroygha kenelu ýshin emes, úrpaghym, elim bolashaqta jetim bolmasyn, Otansyzdyqtyng azabyn tartpasyn dep qorghau kerek. Jer betinde Otansyz últtar qanshama?! Olardy jer-jerde dәl bizding elimizdegidey bauyryna basyp, jaqsylyq jasap otyr dep taghy aita almaymyz. Jergilikti últtyng yzgharyna tonyp, qaharyna úshyrap otyrghandary qanshama?!  Bizding de úrpaghymyz bireuding qas-qabaghyna qarap jәutendemesin, bireuding qolyna qarap dәmetpesin desek, atadan qalghan asyl múrany saqtap, aqyldy úrpaq tәrbiyeleu - mýlt ketpes paryzymyz bolu kerek. Osy orayda «Halyqty sýiem dep baybalam salmay, oghan tek jan jýregimen ghashyq bola bilu kerek» degen Múqaghaly aqynnyng myna bir jyr shumaqtary oigha oralady:

Onay sóz ghoy Otandy sýiem degen,

Ne tyndyrdyng «basymdy iyemmenen»?

Onay sóz ghoy, qúrbym-au, onay sóz ghoy

Otan ýshin kýiemin, ólem degen.

 

Ólim degen erlikting qoregi me?

Ólmey-aq qoy, ólimning keregi ne?

... Eger Otan synsyghan orman bolsa,

Japyraq bop jarmasqyn teregine.

 

Samaly bol Otannyng salqyndaghan,

Sandughash bol, sayratsyn altyn dalan.

Semseri bol, Otannyng qynabynda

Sertke ústasa selt etpey jaltyldaghan.

 

Shetsiz, sheksiz, qiyrsyz, úly dala,

Shuaq bolyp shashylmay jylyna ma?

Sýy Otandy! Shynynmen sýiip ót te,

Gýl bop qadal oiyna, qyryna da.

 

«Jýz tolghanyp, kýnine myng oilasam»,

Aq basty alyp anammen shyraylasam.

Qalay ony sýiem dep aita alamyn,

Birge kýlip, quanyp, múnaymasam?!

 

...Onay sóz ghoy Otandy sýiem degen

Is tynbaydy «janamyn, kýiemmenen...»

Ógey әke emes qoy Otan degen,

Otandy men Atamday iyemdenem!

 

IYә, tughan el, tughan jer ýshin jasalatyn jaqsylyqtardyng barlyghy izgi niyetten, imannan tuatyny dausyz. Sol sebepti «Otandy sýi - imannan» degen sózding mәni teren.

Danyshpan, dana, oishyl әz Tóle biy:

Búl qazaqtyng balasy,

Teginde neni kórmegen.

Neshe bir jaysang danasy,

Sheshende bolghan sózbenen.

Kósemde bolghan oimenen,

Biraq sonyng bәri de.

Ydyrap jatqan qazaqtyn,

Qosa almady bastaryn.

Men bolamyn degender,

Aqtamady senimdi.

Kókirek qaqqan handaryn,

Lauazymgha talasyp.

Byt-shyt qyldy elimdi,

Bereke bitim kelmesten.

Az dúshpannan jenilip,

Qayystyrdy belimdi, - dep, ah úryp ótti dýniyeden. Odan keyingi Abylaylar da, basqalar da qazaqtyng basyn qosa almay zarlap ketti. Qazaq - alauyzdyqtan ezilgen, janshylghan, taptalghan, kórmegeni joq halyq.  Talay ret tarih sahnasynan joyylyp ta kete jazdady. Mine osynday qasiretten júrttyng basyn qosyp qútqarghan, el etudi memleket bolyp, ózgelermen terezesi teng túrudy iske asyrudy Alla taghala Núrsúltan Nazarbaevqa nәsip etipti. Núrekeng - elim, jerim, otanym, tilim, dinim dep enirep, el ýshin bar kýsh-quatyn sarqa júmsap, ystyghyna kýiip, suyghyna tonyp jýrgen azamat. Án de salady. Kýy de tartady. Dombyrada da oinaydy. Ana tilinde mayyn tamyzyp sóiley de alady.

Sonday azamattyng qadirin bilip jýrmiz be? Qazaq Núrsúltannyng bastauymen EQYÚ (OBSE) sekildi ýlken úiymdargha tóragha bolu mәrtebesine ie boldy. Álem qazaqty, Qazaqstandy moyyndap otyr. Qazaqstan jahandanu qauymdastyqtan oiyp oryn aldy. Qashan bolyp edi búl? Týske de kirmeytin jayt emes pe edi. Núrekeng kýni keshe ghana halqyna arnaghan joldauynda otanymdy, elimdi aldynghy qatarly әlemnin  50 elining qataryna qossam degen úly maqsatpen tanystyrdy. Sonyng ishinde eng manyzdysy, tәuelsiz Qazaqstan, otan, halyq mәselesi. Bәri de otan ýshin, el ýshin, elding kósegesin kógertu, eldi biyikke kóteru, mәrtebesin asyru, asqaqtatu. Al osynday úly maqsattargha jetu ýshin eng aldymen yntymaq pen birlik, bir jaghadan bas bir jennen qol shyghara biluimiz kerek.

QAZAQSTAN MÚSYLMANDARY
DINY BASQARMASY JÁNE ORTA
AZIYa MÝFTIYLER KENESINING TÓRAGhASY,
BAS MÝFTI, ShEYH ÁBSATTAR QAJY DERBISÁLI

«muftyat.kz» sayty

---

[1] Tirmizi, Fәdәilul-jihad 12

[2] «Baqara» sýresi, 154-ayat

[3] Búhari, Júma 11; Mýsliym, Imara 20

[4] «Zilzәlә» sýresi, 7-ayat

[5] Buhari, әdәbul-mufrad, 19

[6] «Áli  Imran»  sýresi, 110-ayat

[7] «Baqara» sýresi, 191- ayat

[8] «Hujurat» sýresi, 10-ayat

[9] Musliym, Sahiyh, 93.

[10] Musliym, Sahiyh

[11] Musliym, Sahiyh

[12] Musliym, Sahiyh

[13] Buhari, Sahiyh, Tәjridy Sarih tәrj. T. 6. B. 342.

[14] «Muhammed» sýresi, 7-ayat.

[15] «Tәuba» sýresi, 105-ayat

[16] Musliym, Taharat, 68.