Elimizde keng kólemde Qytay ekonomikalyq basqynshylyghyna qatysty halyq tolquy bolyp ótti. Árkim әr týrli bagha berdi. Solardyng ishinde elimizdegi reseyshilder osy taqyrypty san saqqa jýgirtuding amalyna kóshti. Olar ózderining ejelgi «qazaq búryn jýzge bólip qyrqysady» degenderinen ainyp, endigi jerde kýy tabaqtarynyng әuenin ózgertip, «biyliktegiler klangha bólinip qyrqyq pyshaq bolady» degen jana sayasiy-qoghamdyq tezisti oilap tauypty. Oilap tapqan ózimiz ýkimet aqshasyna qarjylandyryp otyrghan Sayasy Sheshimder Institutynyng qyzmetkeri, sayasattanushy Maksim Kaznacheev.

Búl adam biylghy jyldyng basynan beri óz qojalarynyng tapsyrmasymen elimizdegi әr sayasy oqighagha qynyr-qisyq pikir bildirip keledi. Endi elimizde tayauda ghana Qytay ekonomikalyq basqynshylyghyna qatysty oryn alghan halyq tolquyna qatysty: biri otandyq – «Vremya» basylymynyng tilshisi Ruslan Bahtigareevke bergen «Janaozen nadavil na slaboe mesto vlastiy» súhbatynda, ekinshisi Reseylik IA REGNUM tilshisi Evgeniya Kimge bergen «Antikitayskie mitingy v Kazahstane: Vnutrielitnaya boriba obostryaetsya»  atty súhbatynda «elimizdi elitalar arasyndaghy soghys jaylaydy» degen reseyshil pikirdi jayyp salady.

«Vremya» basylymynyng tilshisining «Janaózen oiqaghsynyng artynda kim túr?»- degen saualyna.

- Dәl qazir búghan jauap beru tym qiyn. Keng taraghan ýsh núsqa bar. Birinshisi – búnyng bәrin jasaghan sayasy migrasiyadaghy kontrelitalyq top... Ekinshi núsqa – aimaqtyq separatizm... Ýshinshisi – elishilik klandar shayqasy..,-dep jauap beredi.

Maksimning sózine sensek, el qazynasyna aqsha týsirip, budjettik donor bolyp otyrghan batys aimaq týrli týsti revolusiyanyng dauylpazy sanalyp, qazaq eli sayasy kýres alanyna ainalady-mys.

Al «Siz ishiki jәne syrtqy faktorlardy aittynyz. Osylardyng ishinde bas kóteruding sebebi ne bolyp tabylady?» dep saual qoyghan Reseylik basylymgha osy oiyn damyta bylaysha sabaqtaydy:

- Bas kóteruding sebebi Qazaqstandaghy ishki sayasy bәsekelestik.

Batys Qazaqstandaghy elita Qazaqstannyng qazirgi Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev pen búrynghy el basshysy Núrsúltan Nazarbaevqa barlyq jobalardan óz ýlesterin alugha tiyistilikterin ymmen sezdirip, elitaishilik mәrtebelerin kótergileri keledi.

Syrtqy faktor – búl endi esh sheshushi emes. Sebeppen birge qosamjarlasyp jýretin saldar ghana.  Onyng ýstine Qazaqstanda Qytaygha qarsy attandatu songhy kezde sәnge ainaldyryp otyr,- dep qazaqtyng dili men tarihyn bilmeytindigin sezdirip alady.

Orys tildi әm slavyan dildi batysshyl jәne reseyshilder tarapynan kýnnen-kýnge keng kólemdi óristep kele jatqan aqparattyq soghysta «Qazaqqa qazaqsyz bagha berudi» ghana maqsat etkender sany men qarasy artyp keledi. Osyndayda qazaqtyng bolmys-bitimining iysi múryna barmaytyn Maksim myrzagha: «Al, sizding ne kózdegeniniz bar?» degen saual qoyghyng keledi.

Týiin. Alashtyng ózining el men jer iyesi ekenin tolyq sezinip, últtyq sayasy oyanuyn, jergilikti últty sheteldikter aldynda jer etken әleumettik tensizdikke qarasy boy kórsetuin, bir tildi, bir dildi, bir dindi taza últtyq memlekettik qúrugha talpynysyn orys tildi aqparat qúraldary men reseyshil top osylaysha búrmalap kórsetuge tyrysuda. Júrttyng nazaryn biyliktegiler arasynda qyrqys bolady dep basqa jaqqa audarugha kiristi.

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz