Ángime

Uniyversiytette oqu jyly bastalghannan keyin Álibek shetelde ótken bir simpoziumgha qatysyp, eki aptadan song elge oralghan. Kafedragha kelgen song jana mengerushi taghayyndalghanyn estidi. Dәris arasyndaghy ýziliste bir top oqytushy әngime-dýken qúryp túrghan edi. Úzyn dәlizdi boylap, etjendi, qozy qarny tompiyghan bireu man-mang basyp kele jatyr.

- Bizge janadan kelgen mengerushi Jayrat degen kisi osy – desti, qasyndaghylar Álibekke.

- Qalaysyndar, jigitter! – dep, jaghalay qol alysty da, Álibekke búryldy:

- Áleke, keluinizben, tanysqanyma quanyshtymyn! Sabaqtan keyin maghan kelip ketinizshi!

Sabaqtan keyin kafedra mengerushining kabiynetine bas súqqan. Álde bir manyzdy sharua bar shyghar, tapsyrma berer, aqyldasatyn isi bar bolar dep oilaghan. Esikten kire bere selt etip túryp qaldy. Ádette jinalys ótkizetin úzyn ýstelding ýstin toltyra dastarhan jayyp tastapty. Turalghan et, qazy-qarta, viskiy-martiny sekildi ishimdikting de neshe atasy qazday tizilip túr. Tórde prorektormen birge dekan jәne taghy beytanys eki jigit pen ýsh jas kelinshek otyr. Áriptesi Gauhar esimdi jalghyzbasty әiel bar edi. Ol shay qúiyp, as úsynyp kәdimgi óz ýiinde qonaq kýtip otyrghanday-aq mәz-meyram.

- O, Áleke! Tórletiniz, neghyp túrsyz, keliniz! – dep, jana mengerushi Jayrat jylp-jylp etedi.

Oqu ornynyng qabyrghasynda búryn-sondy múndaydy kórmegen Álibek ynghaysyzdana baryp jayghasty. Prorektor men dekan qyzara bórtip alghan kónildi әngimening tiyegin aghytyp, kósilip otyr. Júmys uaqyty, iship-jep otyrghan oryndary bilim ordasy ekenin esten shygharyp tastaghanday, mýlde jaybaraqat.

- Áleke, sizdi biz bilikti ghalym retinde erekshe syilaymyz. Myna janadan kelip jatqan Jayrekeng de óziniz sekildi myqty azamat – dep, prorektor tost kótere sóilep, Jayratqa sәttilik tiledi, Álibekting alys sapardan oralghan quanyshyna qútty bolsyn aitty. Dekan bayghús ta qúraq úshyp bastyghynyng sózin qúptap, jik-japar bolyp otyr.

Álibek ishtey meshitke kirip kelip, alkagoldik ishimdik iship otyrghanday ynghaysyzdansa da biraz ayaldap otyruyna tura keldi. Ony-múny birdemelerdi sóz etip, ózining barghan jerining janalyghyn aitqan bolyp, qysyr әngimemen birshama uaqyt ótkizdi de, jónin aityp, dastarhannyng sonyn kýtpey ketip qaldy.

Jayrattyng pysyqtyghyna qayran qalsa da, ishtey «bylay jaqsy jigit sekildi» degen qorytyndygha keldi. Jalpy, Álibek qana emes, býkil fakulitet, keyin uniyversiytet bolyp Jayrat jayyndaghy jaghymdy pikir shópke qoyghan órtshe qaulap jatty.

Kafedrasyndaghy bir qart professor ekitomdyq enbegin jaryqqa shyghara almay jýrgenin aitqan eken, Jayrat qart ghalymnyng kitabynyng elektrondyq núsqasyn alyp qalady da kómektesuge uәde beripti. Eki aptadan keyin arnayy jiyn ótkizip, әlgi professordyng ekitomdyq kitabynyng túsaukeserin jasaydy, avtorgha shapan jabady, artynan kishigirim toy da ótkizip jibergen. Múnday kýtpegen quanyshty kórgen professor qatty quanyp, kózine jas alyp túryp, alghysyn bildiredi.

Birde dosent jigit rektorattan kelgen arnayy tekseris kezinde sabaq kestesi boyynsha dәrishanada bolmay qalyp, shu shyghypty. Ejelden qalyptasqan tәrtip boyynsha múnday tekseris kezinde әr oqytushy ornynan tabylugha tiyis. Onyng dәristi qalay ótkizip jatqany manyzdy emes. Eng bastysy, keste boyynsha dәrishanada túrsa boldy. Tekserushiler esikti ashyp qaraydy da kete beredi. Al, oqytushy joq, studentter shulap otyrsa, bitti. Naghyz tótenshe oqigha sol bolmaq.

Tekserushiler Jayratqa kelip, bolghan jaydy habarlaydy. Dosentke týsinikteme jazdyryp, shara qoldanudy talap etedi.

Álgi dosentpen Jayrat úzaq sóilesti. Bes birdey jas balasy, syrqat әielimen birge pәter jaldap túrady eken. Túnghysh úly ghana mektepte oqidy, qalghany ýide. Olardy balabaqshagha ornalastyru da mún. Jetkizbeytin kezekti qansha jyl kýtetindigi de beymәlim. Kóp balaly, tabysy az otbasy retinde memlekettik túrghyn ýy qorynan baspana alugha kezekke túrghandaryna da biraz jyl bolghan. Biraq, onyng da qarasy kórinbeydi. Tipti, algha jyljymaytyn kórinedi. Áyeli osy joly taghy da auruhanagha týsip qalghan. Qyrsyq qylghanda, ýidegi balalary da mazasyz. Olardy syrtynan qúlyptap, asyghyp-ýsigip sabaqqa kele jatqanda jol-jónekey kórshisi telefon soghyp balalary tóbeden su jiberip jatqanyn habarlaghan song dereu qayta baryp, esikti ashyp, sudy toqtatugha mәjbýr bolypty.

Besinshi qabattan aghytylghan su tómen qaray qúldilap, birinshi qabatqa deyin jetken. Kórshilerinen jaghalay keshirim súrap, pәter qojayynyna aitpauyn ótinip, jalynyp-jalpayyp jýrgende sabaq kestesi boyynsha ótuge tiyis dәrisining uaqyty zyr etken. Áriptesterine habarlasyp, aitpaq bolghanymen sol sәtte eshbiri tútqany kótere qoymaghan.

- Jәke, eger meni qojayyn osy pәterden quyp shyghatyn bolsa, eshbir jerden jaldaugha baspana tappaymyn. Kóp balaly otbasyna eshkim de pәterin jalgha bermeydi. Al, týsinikteme jaz deseniz, jazayyn, – dep, dosent qaltasynan qalamyn shygharady.

- Joq, kerek emes! – degen Jayrat onyng jeke derekterin býge-shigesine deyin jazyp alady da, oghan kómektesetinin aitady. Onday uәdening talayyn estip, әbden kónili qalghan dosent Jayrattyng qatyratynyna onsha sene qoymasa da, ózine shara qoldanbaghanyna razy bolyp, kónili jaylanyp qalady.

Alayda, Jayrat sózinde túryp, kýtpegen oqigha boldy. Bir aptadan song dosentting aralarynda birer jas qana aiyrmashylyqtary barlarymen qosa egizderi de bar edel-jedel tórt balasyn balabaqshagha ornalastyryp ýlgerdi. Onymen de tynghan joq, kelesi aidyng basynda әlgi dosentke túrghyn ýy basqarmasynyng qyzmetkeri habarlasyp, ýsh bólmeli jana pәterding kiltin tapsyrghan.

Qatty quanyshtan jýregi jaryla jazdaghan dosent sol sәtte esinen tanyp, qúlap qalady. Dereu jedel jәrdem jetip kelip, alghashqy dәrigerlik kómek kórsetilgen song ghana zorgha esin jighan. Sonda da, sener-senbesin bilmey jana pәterding kiltin әlsin-әlsin tistep kórip, ózining oyau ekenine de senbey «Bauyrlar, búl ónim be, týsim be?» dep súray bergen kórinedi. Esesine auyryp jatqan әieli ornynan atyp túryp, jana pәterge deyin halatshang jýgirip jetken. Sol kýii ózining nauqas ekenin úmytyp, birneshe jyldar boyy iyektep arylmaghan auruynan qúlan taza sauyghyp ketken eken.

Osy oqigha Jayratty anyz adamgha ainaldyrdy. Uniyversiytet qana emes, býkil audan, tipti qala boyynsha Jayrattyng erligin tamsana jyrlap jatty. Ásirese, kafedranyng dosenti Gauhar eki adamnyng basy qosylsa, Jayratty maqtap auzynyng suy qúridy da jýredi. Álibek te júrt japa-tarmaghay maqtaghan song onymen meylinshe, jaqyn jýruge, syilasugha tyrysty. Negizinde, onyng momaqan sekildi kóringenimen, tym jylmaghay bet pishini, jasandylau bola túra nyghyzdalghan minezi Álibekke әlde bir kýmәn tudyrara beretin.

Bir kýni ministrlikten kelip týsken tapsyrmany oryndau Jayratqa jýkteledi. Mamandyqqa qatysty pәnderding test boyynsha baqylau súraqtaryn jasap, qysqa merzimde ótkizu kerek eken. Búl tapsyrmany oryndaugha talay maman shaqyrylghanymen eshbirining jasaghan súraqtary jaramay keri qaytarylghan kórinedi. Sosyn, jogharydaghylar osy tapsyrmany minsiz atqarghan mamangha arnayy mol aqsha tólenedi jәne ministrding syiaqysyna úsynylady, shetelge memleket qarajatymen oqu-jattyghudan ótedi, el kólemindegi joghary oqu oryndaryn tekseretin mәrtebeli komissiyasynyng qúramyna enedi dep belgilegen.

Tanertengilik Jayrat Álibekti kabiynetine shaqyrdy.

- Áleke, ekeuimizge jauapty tapsyrma berildi. Joghary jaq aqy-qaqysyn jaqsylap túryp tóleydi eken. Mynany býgin júmys uaqyty bitkenshe tapjylmay otyryp jasap bitiruimiz kerek – dep, mәselening jay-japsaryn týsindirip, - Men rektorattyng jinalysyna baryp kele qoyayyn. Sen bastap jasay ber. Kelgen song eki jaqtap, keshke deyin bitirip tastayyq.

Jayrat sol ketkennen mol ketti. Álibek týski ýzilisti de úmytyp, iske bel sheshe kirisip ketedi. Týsten keyin Jayrat telefon soghyp, ghylymy kenesting jinalysyna qatysyp otyrghanyn aityp, isti jalghastyra beruin ótinip súraydy. Ábden kesh batqan song Jayrat qolynda paket toly tamaghy bar ynyrana jetedi. Búl kezde Álibek tapsyrmany týgeldey ayaqtap, songhy nýktesin qoyyp jatqan bolatyn.

- O, Áleke bәrekeldi! Bәrin jasap tastapsyng ghoy. Maghan tiyesili bóligin qaldyra salmadyng ba? Týnimen otyrsam da jasaytyn edim ghoy. Jinalystan jinalys tuyp zorgha shyqtym. Jolda saghan mynalardy aldym. Kel jaqynda! Qarnyng ashqan shyghar, týski asqa da barmaghan shygharsyn. Saghan tym qúryghanda kiltti de qaldyrmappyn ghoy – dep, jik-japar boldy.

Álibek te qarnynyng ashqanyn, keshting batqanyn sonda ghana sezgen edi. Ekeui otyryp tiskebasardy kenirdekten ary jyljytqan song Jayrat seyfinen jartylay ortalaghan «Sarskaya vodka» shygharyp eki stakangha bólip qúidy da:

- Birlesken jobamyzdyng sәtti ótip, jemisin berui ýshin! – de, qylq etkizip qaghyp saldy.

Sessiya bastalyp jatqan kez bolatyn. Kafedragha kelse, bәri mәz-meyram bolyp jýr. Álibek ne bolghanyn súrap edi, top ishinen bayaghy sol Gauhar jauap berdi.

Onyng aituynsha, Jayrattyng uniyversiytet atynan ministrlikke jasap bergen attestasiyagha arnalghan test súraqtary talapqa tolyqtay say sapaly júmys dep baghalanghany ýshin joghary jaqtan qomaqy syiaqy alypty, Europagha baratyn bilim jetildiru joldamasyn iyelenipti. Álginde ghana rektor ózi kelip, Jayratty újym aldynda qúttyqtap ketken eken.

Ol jobany týgeldey ózi jasaghanyn Álibek kimge nesimen dәleldey almaq. Top ishinde miyghynan kýlip, mәz bolyp túrghan Jayratqa «qútty bolsyn» aityp, qolyn qysqan boldy...

***

...Jayrat kafedrany biyikke kóteremin dep baryn salyp, jantalasyp jatqan kez. Eki oqytushyny sabaqtan uaqytsha bosatyp, týrli lozungtar men bilbordtar dayyndap, kafedranyng dәrishanalaryn kórkeytuge jegip qoydy. Álgi eki jigit kompiuterde týrli dizayn jasap, lozung, stendterding mәtinderi men әshekeylerin dayyndaydy. Onysyn baspahanalargha aparyp bastyryp shygharu ýshin oqytushylardan aqsha jinaydy. «Kitap – bilim búlaghy», «Ana tiling – aryn», «Bilimdi adam – danyshpan, bilimsiz adam – nadan», «Shashasyna shang júqtyrmas ghalymdarymyz jasasyn!» degen mәtinderi bar lozungtardy kabiynetter men dәrishana qabyrghalaryna toltyryp tastady.

Jayrattyng tapsyrmasymen lozung dayyndap jýrgen eki jigitting sabaqtaryn Álibek bastaghan oqytushylargha jýktep qoyghan. Onsyz da saghat jýktemesi kóp oqytushylar ýshin múnday qosymsha júmys atqaru onaygha soqpady. Keybir pәnder sabaq kestesi boyynsha bir sәtte qatar qabattasyp qalady. Onday jaghdayda «zamena» jasap jýrgen lektor dәrishanalar arasynda alma-kezek jýgirip, әbden tityqtaydy. Eger eki dәrishana bir qabatta qatar túrsa, taghy jenildeu. Esikterin aiqara ashyp qoyasyng da, eki topqa kezektep baryp, sabaq ótkize beresin. Qyrsyq qylghanda, biri ekinshi qabatta bolsa, kelesisi, jetinshi qabatta bolyp shyghady.

Osylaysha, júmystan bereke qasha bastaghan song shydamay ketip, Álibek kafedra jinalysynda aityp saldy. Múnday orynsyz «zamenany» toqtatudy, qúr pozung-stendtermen qabyrgha toltyrghansha, dәristerimizdi dúrystap berip bilimning sapasyn arttyrayyq degen úsynys aitty.

Sol-aq eken, Gauhar bastaghan birneshe әiel týtip jep qoya jazdady:

- Siz netken qara bastyng qamyn oilap qalghan adamsyz? Jayrat Jәmkenovich kafedranyng bedelin kóteru ýshin bәrin jasap jýr. Al, siz jan tynyshtyghyn oilap keri tartasyz!

- Keri tartqan eshtenem joq. Bir sәtte eki topqa alma-kezek jýgirip sabaq berip jýrgen oqytushydan studentter qanday bilim alady? Júmystyng sapasy bolmay berekemiz qashady ghoy – degen Álibekting sózin qúlaghyna qystyrghan olar joq.

Týrli lozungtar men aforizmder azdyq etkendey Jayrat taghy bir jana bastama kóterdi. Úzyn dәlizding bir qabyrghasyna «Ýzdik oqytushylardyng ónegeli әdistemelerinen ýireneyik», qarsy qabyrghasyna «Oqu ýzdigi studentterden ýlgi alayyq» degen taqyryppen taqtalar jasap, ilip qoydy qyzu qolgha aldy. Ol ýshin baqanday bes oqytushy sabaqtan uaqytsha bosatylyp, ýsheui taqta jasaumen, ekeui ýzdikterding is tәjiriybelerinen mәtin dayarlap, ony japsyrumen ainalysty.

Dәris beretin oqytushylardyng jýktemeleri taghy da birneshe esege auyrlady. Múnday qorlyqqa tózbegen eki oqytushy ózderi ótinish jazyp, júmystan shyghyp ketti. Al, dәlizding qabyrghasyna bir shetinen kelesi shetine deyin sozylyp jatqan әlgi taqtadaghy mәtindi oqytushylar da, studentter de oqyp jatqan joq. Ýziliste ersili-qarsyly aghylghan oqytushylar men studentter tar dәlizde taqtadaghy jazudy oqyp túrugha múrshalary joq edi.

Múrshasy bolghan kýnning ózinde erigip jýrgen kim bar deysin. Oqiyn dese de, sendey soghylysqan qalyng nópir eshkimning ayaldap túruyna bir mezet te mýmkindik bermes edi.

- Osynshama әure bolyp eshkimge qajetsiz nәrse jasaudyng keregi ne? – dep, Álibek Jayrattan súraghanda ol:

- Sen tym «ýzdik» adamsyn. Tipti, halyqaralyq dengeyde «ýzdiksin». Áriyne, saghan qajeti bolmas. Biraq, ózgelerge kerek qoy – dep, keketti.

Birde rektor bir top nókerlerimen kelip oqu ghimaratyn aralaghanda Jayrat jaynang qaghyp әlgi nәrselerin kórsetip jýrdi. Qyzyq bolghanda sol qaptaghan basshylar Álibekten ózgeshe oilaytyn jandar bolyp shyqty. Ghylymy kenesting kezekti jinalysynda Jayrat basqaratyn kafedra aldynghy qatargha shyghyp, ol syi-siyapat alyp, taghy da madaqtaldy.

Osymen jarty jyl bitip, studentterding qysqy demalysy ayaqtaldy, jana semestr bastaldy. Aqpan aiy janadan bastalghanyna qaramastan Jayrat «Halqymyzdyng dәstýrli merekesi Nauryz meyramyn layyqty qarsy alayyq!» degen úran kóterdi.

Ár apta sayyn jinalys ótkizip, mereke kýnderi kimning qanday tamaq istep әkeletinin, teatrlandyrghan qoyylymdar boyynsha kafedranyng eng jas assiysenti Kýnsúludy qalyndyq etip, «úzatu toyyn» jasaytynyn, ózgeleri qúda-qúdaghy bolyp oinaytyn rólderin bólip berip әurege týsip jatqany. Onymen qoymay kafedradaghy barlyq qyzmetkerler, student, magistrant, doktoranttar bir-bir dombyra әkelip sabaq uaqytynda kýy tartyp, repitisiya jasaytyn boldy.

Osylaysha bir ay boyy dayyndalyp, meyramnan bir kýn búryn bәri dombyralaryn ústap, oyly shapan, kamzol, ýkili taqiya, sәukele kiyip baryp, rektorattyng keng dәlizinde kýy tartysty. Erteninde Úlystyng úly kýni fakulitet ghimaratynda et asylyp, últtyq taghamdar әzirlendi.

Dastarhan basyna rektor men ghylymy kenesting mýshelerin ishkizip-jegizip otyrghyzyp, ózderi qyz úzatu toyynyng rәsimin jasap, oiyn kórsetti. Studentterge «Qara jorgha» biyin biyletip, Gauhar bastaghan top halyq әnderinen konsert qoydy. Jappay ónerpazgha ainalghan qyzmetkerlerin kórip kónili kóterilgen rektor «Bizding oqytushylardyng konservatoriya men óner akademiyasynan qay jeri kem?» - dep, ortagha saual tastaghanda bәri japa-tarmaghay «artyq, artyq» desip bir dauyspen shu etti.

Taghy da, syi-siyapat Jayratqa berilip, onyng atyna kóptegen madaq aityldy. Demalystyng songhy kýninde Jayrat kafedra oqytushylaryn jinap, әlde bir meyramhanada syilyghyn atap ótti. Oghan Álibek barmady. Biraq, erteninde bastary auyryp, júmysqa kele almaghan oqytushylardyng sabaghyn alma-kezek ótkizip, әbden keshke sharshap-shaldyghyp ýiine zorgha jetti.

Kezekti bir jinalysta Álibek:

- Biz songhy kezde tym sauyqshyl bolyp ketken joqpyz ba? Jastargha sapaly bilim beruding ornyna negizgi funksiyamyzgha qatysy shamaly dýniyelermen qatty shúghyldanyp ketkendeymiz. Býite bersek, studentter aldynda úyatqa qalyp jýrmeymiz be? – dep edi, jan-jaqtan shulap ary qaray sóiletpey qoydy.

- Áleke, siz Jayrattyng iskerligin kóre almaysyz. Nege ylghy min taghyp, ókshe syghaylay beresiz? – dep, Gauhar bastady.

- Jәirekenning arqasynda kafedranyng bedeli bel asyp túr – dep, ana joly balalaryn balabaqshagha ornalastyryp, pәter alghan dosent qostady.

- Jayrattyng sonyna týse berme, jigitim! Biyl Jәirekenning basshylyghymen ejelgi salt-dәstýrimizge say jyl basyn atap óttik. Qanday tamasha. Sen ózing halyqtyng dәstýrine qarsy shyghyp, ata-babamyzdyng asyl múrasyn, qazaqy qúndylyghymyzdy sógip túrghannan saumysyn? – dep, dәris beruge kelmese de, týrli as iship, ayaq bosatudan, әlde bir basqosular men mәn-maghynasy azdau jinalystardan qalmaytyn nasybayshy shal qaharlandy.

Osylaysha bir oqu jyly ayaqtalyp jaz shyqty. Jyldy qorytyndylaghan rektor Jayrattyng iskerligin maqtap, oghan uniyversiytet qarjysymen shetelge demalugha joldama berdi.

***

Kýzde jana oqu jyly bastalghanda kafedragha qarasty kurstardaghy ýzdik oqityn, bilimdar studentterding kóbi ózge oqu oryndaryna auysyp ketkeni angharyldy. Ishinara týrli granttar alyp, alys shetelderge ketip qalghandary da barshylyq eken.

Sabaq bastalghaly eki apta ótken. Taghy da «zamena» degen pәlesi bastaldy. Kafedrada әdisker bolyp isteytin jas qyz әr oqytushygha bir jalynady da jýredi. Bir kýni Álibek kafedrada kelesi dәristi kýtip otyr edi. Ádisker kelip:

- Aghay, bir ret qana qol úshyn berinizshi!

- Ne bop qaldy, ainalayyn?

- Maghan eshtene bolghan joq. Baljan apaydyng dәrisine bara salynyzshy!

- Ol ózi qayda?

- A, siz estimegen be ediniz? – dep, tandana qarady.

- Neni?

- Jay aghay. Ol kisi syrqattanyp qalypty – dedi de, jan-jaghyna ýrikken botaday jautanday qarap, birtýrli qipaqtap qaldy. Álibek kelisti de «zamenagha» kete berdi.

Arada ýsh ay ótkende әlgi Baljan degen dosent әiel bir ret te kórinbedi. Ártýrli oqytushy sabaqtaryn kezektesip ótkizip jýrgenin kóredi. Keyde magistrant, doktoranttar da onyng ornyna dәrishanagha kirip, shyghyp jýrgeni bayqalady. Tipti, qysqy sessiyanyng ózinde emtihandaryn bir doktorant jigit qabyldap jýrdi. Ay sonynda әdisker qyz tabeli toltyrghanda Baljandy kýndelikti júmysta bolghan etip mәlimet berip jýrgenine qaraghanda enbekaqysy jýrip jatqany anyq.

Onyng mәnin ózimen birge isteytin Batyrbek degen professordan estigende jaghasyn ústady.

Álgi Baljan kafedrada bir jarym stavkamen dosenttik qyzmet atqaratyndyghyna qaramastan, taghy bir últtyq kompaniyada piar menedjer eken. Sol qyzmette otyryp kýz aiynyng basynda ol bireuden para alyp jatyp, qylmys ýstinde ústalghan, arnayy qyzmet ókilderining qolyna týsken. Oghan sol sәtte qylmystyq is qozghalypty. Áli kýnge deyin qamauda kórinedi. Is әzir sotqa jetpegenimen qamau merzimi taghy da úzartylypty.

Ony Jayrat jasyryp, eshkimge habarlamay pedagogikalyq jýktemesin auystyrmay «zamenamen» ghana amaldap otyrghan kórinedi. Baljan ózi tergeu abaqtysynda otyrsa da enbekaqysy jýrip jatyr.

- Búlaryng jaramaydy ghoy. Qylmyskermen búlaysha sybaylasularyna jol bolsyn – dedi, bir kýni Álibek kafedra jinalysynda.

- Áleke, birinshiden, sottyng ýkimi shyqpay jatyp siz eshkimdi qylmysker dep aiyptay almaysyz. Kýdikti ekeni ras. Biraq, tek sot qana onyng aq-qarasyn aiyra alady. Ekinshiden, biz Baljannyng qamaugha alghanyn rektoratqa habarlap, ony qyzmetten bosatugha úsynys jasamaymyz. Kafedranyng bedeline núqsan keledi. «Qol synsa jeng ishinde» degendey biz «jaqsylyghymyzdy asyryp, jamandyghymyzdy jasyrmasaq» nesine bir újym bolyp jýrmiz. Siz ylghy újymnan oqshaulanyp, aragha jik salyp jýresiz. Bireu sýringen eken, siz ony odan ary orgha jyqpaqshy bolasyz. Ájeptәuir atynyz bar, ataghynyz bar úyat emes pe?

- Sonda men ne ýshin úyaluym kerek?

- Nege úyalmaysyn? Sening osy ne oilaghanyng bar? Sýttey úiyghan újymdy sen-aq irituge әreket jasaysyn. Eshtenege kóniling tolmaydy. Búlay ómir sýruge bolmaydy. Únamasa, qazir aryzyndy jaz da ortamyzdan kete ber – dep, nasybayshy shal tistenip túryp, aighaygha basty.

Álibek ornynan túryp, jinalysty tastap shyghyp jýre berdi. Jaghdaydy dekangha baryp aityp edi. Ol dosent әielding qamauda ekendiginen әldeqashan habardar bolyp shyqty.

- Men búl jerde kishkentay adammyn. Dau-damaydan aulaq bolghym keledi. Onyng ýstine Jayrattyng joghary-tómende tanys-bilisteri de, qoldaushy-jebeushileri de kóp. Tekke arandap qalarmyz. Siz de qaytesiz, olarmen baylanyspanyz. Bilgenderin istesin. Óz isinizge myghymsyz. Shәkirtteriniz arasynda bedeliniz bar. Ózinizge bolmasa da, bala-shaghanyzgha kesiri tiyedi ghoy. Ýndemey sharuanyzdy istep jýre bermeysiz be? – dep, dekany Álibekke bilgen aqylyn aityp shygharyp saldy.

Prorektor da dekannan alys ketpedi. Tipti, oghan búl dýnie jarylyp ketse de, ainalasynda órt laulap jatsa da bәri bir sekildi. Álibek sol sәtte óz ótinishi boyynsha qyzmetten ketu turaly aryzyn jazdy da rektordyng kensesine qaldyryp kete berdi. Ózge amaly da joq edi.

Keyin oqu jylynyng ayaghynda әlgi para alghan sәtinde tútqyndalghan Baljan qamaudan bosap, dekan bolghanyn, Jayrattyng órlep, prorektorlyqqa taghayyndalghanyn estidi.

Ony janalyq qyp aitqan jigit Jayratty «ol óte pysyq jigit» dep, jatyp kep maqtady. Álibek te maqúldap, «iyә, súmdyq pysyq» dep, bas iyzedi...

Quandyq Shamahayúly

Abai.kz